Komercjalizacja wyników badań

Komercjalizacja, w powszechnym tego słowa znaczeniu, oznacza oparcie czegoś na zasadach handlowych, czyli urynkowienie działalności.

Komercjalizacja wiedzy wywodzącej się z uczelni wyższych zasadniczo obejmuje cztery wymiary przedsiębiorcze:

• kontrakty badawcze sponsorowane przez przemysł
• doradztwo i konsultacje,
• licencje technologiczne,
• rozwój i komercjalizację technologii.

Definicja

Komercjalizacja wyników badań oraz technologii należy definiować jako: sprzedaż wyników badań, najczęściej w postaci know-how lub know-why, sprzedaż licencji, korzystanie z patentów. Bardzo często przy analizie tego zjawiska pojawiają się uczelnie, inkubatory, parki naukowo-technologiczne i inne instytucje około biznesowe oraz firmy (D. Trzmielak 2001, s. 68). Komercjalizacją również nazywamy całokształt działań, które są związane z przenoszeniem wiedzy do praktyki gospodarczej. Jest to proces, który pozwala na zasilanie rynku innowacyjnymi technologiami. Węższym znaczeniu rozumiane jest to jako określone przekazywanie wiedzy lub umiejętności, po to aby je urynkowić w postaci usług, czy też produktów. Konkludując komercjalizacja to bardzo złożony proces, który ma za zadanie przenoszenia wyników badań naukowych na rynek (B. Filisiuk, A. Gołąbek, 2016, s. 65).

Modele procesu komercjalizacji

Oto następujące modele procesu komercjalizacji (B. Filisiuk, A. Gołąbek, 2016, s. 65):

• Model wewnętrzny - najczęściej spotykany w procesach komercjalizacyjnych w Europie, polega on na tym, że komórka organizacyjna działa na zlecenie większej struktury, jej podstawowymi zadaniami jest obsługa prowadzonych badań,
• Model wydzielony - polega na wydzieleniu jednostki z struktury organizacji, jest jednak w pełni kontrolowana przez organizację matkę, jej działania nie muszą być skierowane na zysk,
• Model niezależny - jest to utworzenie nowego, niezależnego podmiotu, który działa na zlecenie organizacji, przede wszystkim te podmioty wspierają spółki spin-off oraz procesy patentowania.

Sposoby komercjalizacji wyników badań

Wyróżniane są trzy podstawowe sposoby (B. Filisiuk, A. Gołąbek, 2016, s. 66):

• Sprzedaż wyników prac B+R,
• Udzielenie licencji na wyniki prac badawczych i rozwojowych,
• Wniesienie wyników prac badawczych i rozwojowych do spółki w formie aportu.

Bariery komercjalizacji badań

Przyczynami niepodejmowania działań komercjalizacji badań to (B. Filisiuk, A. Gołąbek, 2016, s. 67):

• Zbyt mały rynek na produkty,
• Prostsze metody osiągania wysokiej wewnętrznej stopy zwrotu przez inwestorów,
• Brak umiejętności komercjalizacji przez dostawców.

Z kolei bariery, które napotykają jednostki badawcze są następujące (B. Filisiuk, A. Gołąbek, 2016, s. 67):

• Ograniczenia finansowe,
• Brak sprzętu do komercjalizacji badań,
• Mała ilość osób i instytucji pomocniczych,
• Trudności prawne, obawa przed biurokracją,
• Małe zainteresowanie przedsiębiorców działalnością naukową,
• Prowadzenie przez uczelnie tylko badań podstawowych,
• Badania komercyjne nie są wliczane w działalność naukową,
• Strach pracowników naukowych przed współpracą z dużymi przedsiębiorcami,
• Brak współpracy z prywatnymi firmami,
• Zły stosunek pracowników do komercjalizacji.

Transfer technologii z jednostek naukowych do przemysłu

Transfer technologii z jednostek naukowych przebiega według określonych reguł. Mają one postać przepisów prawnych, które dotyczą przede wszystkim praw do wyników pracy intelektualnej. Najczęściej przybiera to postać wewnętrznego zbioru reguł danej jednostki naukowej. Konieczne są również sposoby, które umożliwiają systematyczną ochronę praw do wyników pracy intelektualnej i zarządzanie posiadanymi prawami wyłącznymi. Ponadto głównym celem jednostek naukowych nie jest działalność gospodarcza, dlatego przybiera to formę różnorodnych transakcji. Zazwyczaj do przedmiotów tych transakcji zaliczane są prawa wyłączne do wyników badań, które posiada jednostka. Z kolei prawa wynalazków mogą być sprzedawane, wniesione aportem, ale też licencjonowane (R. Witek, 2008, s. 56).

Proces komercjalizacji wyników badań

Wybór potencjalnych wyników do komercjalizacji

Pierwszym krokiem w procesie komercjalizacji jest identyfikacja potencjalnych wyników badań, które mają wartość komercyjną i mogą zostać przekształcone w produkty lub usługi. Istotne jest określenie, jakie konkretne korzyści i rozwiązania niesie ze sobą dany wynik badań oraz jakie są jego potencjalne zastosowania na rynku.

Podczas wyboru potencjalnych wyników do komercjalizacji należy brać pod uwagę nie tylko ich wartość technologiczną, ale także potencjał rynkowy, konkurencyjność oraz zgodność z trendami i potrzebami rynku. Warto przeprowadzić badania rynkowe, analizę konkurencji oraz konsultacje z ekspertami, aby dokładnie ocenić potencjał komercjalizacyjny danego wyniku badań.

Opracowanie strategii komercjalizacji

Po wyborze potencjalnych wyników do komercjalizacji, konieczne jest opracowanie strategii komercjalizacji, która określi cele, działania i kierunek działań. Strategia powinna uwzględniać aspekty marketingowe, finansowe, prawne oraz zarządzanie własnością intelektualną.

Ważne jest określenie celów komercjalizacji, czyli co chcemy osiągnąć poprzez przekształcenie wyników badań w produkty lub usługi. Celem może być osiągnięcie zysku, zdobycie przewagi konkurencyjnej, wprowadzenie innowacji na rynek czy też rozwiązanie konkretnych problemów społecznych.

Strategia komercjalizacji powinna uwzględniać również działania marketingowe, takie jak opracowanie planu marketingowego, identyfikację grup docelowych, promocję i budowanie marki. Warto również uwzględnić aspekty finansowe, takie jak szacowanie kosztów komercjalizacji, poszukiwanie źródeł finansowania oraz ocenę potencjalnych zysków i zwrotu z inwestycji.

Prawne aspekty komercjalizacji również są istotne, takie jak ochrona własności intelektualnej, umowy licencyjne, patenty czy też prawa autorskie. Ważne jest zrozumienie regulacji prawnych i przestrzeganie zasad etyki naukowej i uczciwości.

Wdrażanie i monitorowanie procesu komercjalizacji

Po opracowaniu strategii komercjalizacji, można przejść do etapu wdrażania działań i monitorowania procesu. Wdrożenie może obejmować takie działania jak rozwój prototypu, testowanie produktu lub usługi, pozyskiwanie inwestorów, szukanie partnerów biznesowych czy też opracowanie planu sprzedaży i dystrybucji.

Ważne jest również monitorowanie procesu komercjalizacji, aby ocenić skuteczność działań i wprowadzić ewentualne korekty. Monitorowanie może obejmować takie wskaźniki jak przychody ze sprzedaży, udział w rynku, satysfakcja klientów czy też wskaźniki finansowe.

Model wewnętrzny komercjalizacji

Model wewnętrzny jest jednym z podejść do komercjalizacji wyników badań, w którym organizacja zajmuje się samodzielnym wdrażaniem wyników swoich badań na rynek. Przykładem modelu wewnętrznego może być sytuacja, w której firma prowadzi badania i rozwija nowe produkty lub technologie, a następnie wprowadza je na rynek przy pomocy własnych zasobów i struktur organizacyjnych.

Charakterystyczną cechą tego modelu jest to, że organizacja posiada pełną kontrolę nad całym procesem komercjalizacji. Decyzje dotyczące wdrażania wyników badań podejmowane są wewnątrz organizacji, co pozwala na elastyczne dostosowanie działań do potrzeb i strategii firmy. W przypadku modelu wewnętrznego, organizacja jest odpowiedzialna za zarządzanie całym procesem komercjalizacji, włączając w to zarówno badania i rozwój, jak i marketing, sprzedaż, produkcję i obsługę klienta.

Model wewnętrzny ma kilka istotnych zalet. Jedną z nich jest pełna kontrola nad procesem komercjalizacji wyników badań. Organizacja może samodzielnie podejmować decyzje, co pozwala na szybkie reagowanie na zmieniające się warunki rynkowe i dostosowywanie działań do własnych potrzeb. Ponadto, firma może wykorzystać wiedzę i zasoby, które posiada, aby skutecznie wprowadzić wyniki badań na rynek.

Model wewnętrzny pozwala również na utrzymanie pełnej kontroli nad własnymi innowacjami i technologiami. Organizacja może chronić swoje wyniki badań poprzez odpowiednie zabezpieczenia patentowe lub tajemnicę handlową. Ponadto, firma może lepiej wykorzystać wiedzę i doświadczenie swoich pracowników, co może prowadzić do większej skuteczności w komercjalizacji wyników badań.

Jednakże, model wewnętrzny ma również pewne ograniczenia. Jednym z nich jest konieczność posiadania odpowiednich zasobów finansowych, technologicznych i ludzkich przez organizację. Komercjalizacja wyników badań może wymagać dużej inwestycji, zarówno w badania i rozwój, jak i w marketing, produkcję i sprzedaż. Ponadto, organizacja musi posiadać odpowiednie kompetencje i wiedzę, aby skutecznie zarządzać procesem komercjalizacji.

Model wydzielony komercjalizacji

Model wydzielony jest innym podejściem do komercjalizacji wyników badań, w którym organizacja decyduje się na wydzielenie wyników swoich badań do odrębnej jednostki, która zajmuje się ich wdrażaniem na rynek. Przykładem modelu wydzielonego może być utworzenie spółki zależnej lub spółki celowej, która przejmuje odpowiedzialność za komercjalizację wyników badań.

Charakterystyczną cechą modelu wydzielonego jest to, że organizacja przekazuje część lub wszystkie swoje wyniki badań do odrębnej jednostki, która działa na zasadach rynkowych. Jednostka ta może być samodzielną firmą, mającą własne struktury organizacyjne, zasoby i cele. Organizacja macierzysta może pozostać udziałowcem w tej jednostce lub całkowicie ją sprzedać.

Model wydzielony ma kilka istotnych zalet. Jedną z nich jest możliwość skoncentrowania się przez organizację macierzystą na jej głównym obszarze działalności. Dzięki wydzieleniu wyników badań do odrębnej jednostki, organizacja może skupić się na swojej podstawowej działalności, nie tracąc czasu i zasobów na komercjalizację. Ponadto, model wydzielony pozwala na lepsze wykorzystanie specjalistycznej wiedzy i doświadczenia zespołu zajmującego się komercjalizacją wyników badań.

Model wydzielony może również przynieść korzyści finansowe dla organizacji. Poprzez sprzedaż lub udział w spółce zależnej, organizacja może uzyskać dodatkowe źródło dochodów z tytułu komercjalizacji wyników badań. Ponadto, jednostka wydzielona może skorzystać z innych źródeł finansowania, takich jak inwestorzy zewnętrzni lub fundusze venture capital.

Jednakże, model wydzielony ma również pewne ograniczenia. Przekazanie wyników badań do odrębnej jednostki może prowadzić do utraty kontroli nad tymi wynikami. Organizacja macierzysta może nie mieć wpływu na decyzje podejmowane przez jednostkę wydzieloną i nie mieć możliwości bezpośredniego zarządzania procesem komercjalizacji. Ponadto, model wydzielony może wymagać dodatkowych nakładów finansowych na utworzenie i utrzymanie jednostki wydzielonej.

Model niezależny komercjalizacji

Model niezależny to kolejne podejście do komercjalizacji wyników badań, w którym organizacja decyduje się na przekazanie wyników swoich badań do zewnętrznych podmiotów, które zajmują się ich komercjalizacją. Przykładem modelu niezależnego może być licencjonowanie wyników badań na rzecz innych firm, które będą miały prawo do wykorzystania tych wyników w swojej działalności.

Charakterystyczną cechą modelu niezależnego jest to, że organizacja przekazuje prawa do wyników badań na rzecz innych podmiotów, które będą miały możliwość komercjalizacji tych wyników. Organizacja może zawrzeć umowę licencyjną, na podstawie której inna firma będzie miała prawa do wykorzystania wyników badań w określonych celach i na określonych warunkach.

Model niezależny ma kilka istotnych zalet. Jedną z nich jest możliwość szybkiego dotarcia do rynku poprzez wykorzystanie istniejącej sieci dystrybucji i sprzedaży innych firm. Przekazanie praw do wyników badań na rzecz innych podmiotów może przyspieszyć proces komercjalizacji i umożliwić dotarcie do większej liczby klientów. Ponadto, model niezależny może przynieść dochody organizacji w postaci opłat licencyjnych lub udziału w zyskach związanych z wykorzystaniem wyników badań.

Model niezależny może również przynieść korzyści dla organizacji w postaci zwiększenia rozpoznawalności i prestiżu. Przekazanie praw do wyników badań na rzecz innych firm może wpłynąć pozytywnie na wizerunek organizacji jako instytucji, która generuje innowacyjne rozwiązania. Ponadto, model niezależny może przyczynić się do rozwoju sektora innowacyjnego i gospodarki jako całości poprzez zachęcanie innych podmiotów do wykorzystania wyników badań.

Jednakże, model niezależny ma również pewne ograniczenia. Organizacja może nie mieć pełnej kontroli nad procesem komercjalizacji i nie mieć możliwości bezpośredniego wpływu na to, jak wyniki badań są wykorzystywane przez inne firmy. Ponadto, organizacja może nie uzyskać pełnej wartości z wyników badań, jeśli umowa licencyjna nie będzie korzystna dla niej. Model niezależny może również wymagać odpowiednich zabezpieczeń prawnych, aby chronić wyniki badań przed nieuprawnionym wykorzystaniem przez inne firmy.

Bariery komercjalizacji badań

Zbyt mały rynek na produkty

Zbyt mały rynek na produkty jest jedną z głównych przeszkód w komercjalizacji badań. Istnieje wiele czynników, które przyczyniają się do tego problemu. Po pierwsze, badania naukowe często prowadzą do wynalezienia produktów o wąskim zastosowaniu lub niszy rynkowej. Ograniczony popyt na tego rodzaju produkty utrudnia ich sprzedaż i powoduje trudności w osiąganiu zysków.

Kolejnym czynnikiem jest konkurencja z innymi produktami już obecnymi na rynku. W przypadku, gdy rynek jest już nasycony lub istnieją podobne produkty, trudno jest przekonać potencjalnych klientów do zakupu nowej technologii lub innowacyjnego produktu. Oznacza to, że badania mogą nie znaleźć odpowiedniego rynku zbytu i nie będą w stanie osiągnąć pełnego komercjalizacji.

Skutkiem zbyt małego rynku na produkty jest ograniczenie możliwości generowania zysków z badań naukowych. Brak odpowiedniego rynku zbytu prowadzi do mniejszej rentowności projektów badawczych i może zniechęcać inwestorów do finansowania takich przedsięwzięć. Ponadto, zbyt mały rynek może ograniczać skalowalność produktu i utrudniać dalszy rozwój.

Aby poradzić sobie z problemem zbyt małego rynku na produkty, istnieje kilka strategii, które mogą być zastosowane. Po pierwsze, firmy mogą poszukiwać rynków zagranicznych, gdzie popyt na ich produkty może być większy. Ekspansja na nowe rynki może otworzyć nowe możliwości komercjalizacji i zwiększyć skalę działania.

Inną strategią jest poszukiwanie dodatkowych zastosowań dla produktów badawczych. Przeanalizowanie innych sektorów rynku i identyfikacja potencjalnych zastosowań może poszerzyć potencjalny rynek zbytu. Dywersyfikacja produktów może zwiększyć szanse na znalezienie odpowiedniego rynku i osiągnięcie sukcesu komercjalizacyjnego.

Ważne jest również budowanie partnerstw strategicznych z innymi firmami, które już mają dostęp do większych rynków. Współpraca może umożliwić firmie dostęp do nowych kanałów dystrybucji i pomóc w wejściu na większe rynki. Partnerstwa mogą również przyspieszyć proces komercjalizacji poprzez dzielenie się zasobami i wiedzą.

Brak umiejętności komercjalizacji

Brak umiejętności komercjalizacji jest kolejną barierą w procesie przekształcania wyników badań w komercyjne produkty. Naukowcy i badacze często skupiają się na przeprowadzaniu badań i nie posiadają wystarczających umiejętności w zakresie marketingu, sprzedaży i zarządzania. Brak wiedzy na temat procesu komercjalizacji może prowadzić do nieefektywnego wykorzystania potencjału badawczego i utraty możliwości generowania zysków.

Dodatkowo, brak świadomości rynkowej i zrozumienia potrzeb klientów może prowadzić do stworzenia produktów, które nie spotkają się z popytem na rynku. Nieumiejętność dostosowania produktów do oczekiwań klientów utrudnia komercjalizację i prowadzi do niepowodzeń.

Aby przezwyciężyć brak umiejętności komercjalizacji, niezbędne jest inwestowanie w rozwój tych umiejętności. Naukowcy i badacze powinni uczestniczyć w szkoleniach i programach edukacyjnych dotyczących komercjalizacji. Tego rodzaju programy mogą pomóc w zdobyciu wiedzy z zakresu marketingu, zarządzania, negocjacji i innych umiejętności kluczowych dla komercjalizacji.

Ważne jest również budowanie relacji z osobami i instytucjami, które mają doświadczenie w komercjalizacji badań. Współpraca z ekspertami i mentorami może przyspieszyć proces uczenia się i umożliwić zrozumienie najlepszych praktyk w tej dziedzinie.

Dodatkowo, tworzenie interdyscyplinarnych zespołów może również przyczynić się do rozwinięcia umiejętności komercjalizacji. Łączenie wiedzy naukowej z umiejętnościami biznesowymi może przynieść innowacyjne rozwiązania i wpłynąć na sukces komercjalizacji.

Ograniczenia finansowe

Ograniczenia finansowe są częstym problemem w procesie komercjalizacji badań naukowych. Przyczyną tego może być brak funduszy na rozwój i wdrożenie wyników badań. Badania naukowe wymagają znacznych nakładów finansowych na infrastrukturę, sprzęt, personel i inne zasoby.

Ponadto, inwestorzy często obawiają się ryzyka związanego z komercjalizacją badań. Proces ten może być długi i niepewny, a zwrot z inwestycji nie zawsze jest gwarantowany. Ograniczone zainteresowanie inwestorów może utrudniać pozyskanie odpowiednich środków finansowych na komercjalizację.

Aby przezwyciężyć ograniczenia finansowe, możliwe jest poszukiwanie dodatkowych źródeł finansowania. Jednym z takich źródeł może być współpraca z sektorem prywatnym. Firmy mogą zainteresować się inwestowaniem w badania naukowe, jeśli widzą potencjał komercjalizacyjny i możliwość osiągnięcia zysków.

Innym sposobem jest aplikowanie o dotacje i granty finansowe. Istnieje wiele programów finansowych, które wspierają badania naukowe i komercjalizację. Uzyskanie dodatkowych funduszy może pomóc w sfinansowaniu procesu komercjalizacji i zwiększeniu szans na sukces.

Ważne jest również wykorzystanie potencjału funduszy unijnych. Unia Europejska oferuje różne programy i inicjatywy, które wspierają innowacje i komercjalizację badań. Skorzystanie z takich funduszy może pomóc w pokonaniu ograniczeń finansowych i przyspieszeniu procesu komercjalizacji.

Trudności prawne

Trudności prawne są kolejnymi bariery w procesie komercjalizacji badań naukowych. Przyczyną tego problemu może być brak odpowiedniego zabezpieczenia praw do wyników pracy intelektualnej. Naukowcy często nie są świadomi, jak chronić swoje wyniki badań i nie mają odpowiednich umiejętności w zakresie prawa własności intelektualnej.

Dodatkowo, istnieją również przepisy prawne, które mogą ograniczać możliwości komercjalizacji. Np. przepisy dotyczące ochrony środowiska, regulacje zdrowotne lub normy jakości mogą wpływać na dostępność rynku dla nowych produktów. Konieczność spełnienia tych wymogów może być kosztowna i czasochłonna.

Aby poradzić sobie z trudnościami prawnych, niezbędne jest odpowiednie zabezpieczenie praw do wyników pracy intelektualnej. Naukowcy powinni być świadomi procedur i przepisów dotyczących ochrony własności intelektualnej. Właściwe zarejestrowanie patentów, znaków towarowych i innych form ochrony może zapewnić ochronę i umożliwić komercjalizację.

Ważne jest również monitorowanie zmian w przepisach prawnych i dostosowywanie się do nich. Świadomość obowiązujących regulacji i zdolność do ich interpretacji może pomóc w uniknięciu konfliktów prawnych i usprawnić proces komercjalizacji.

Komercjalizacja wyników badań — artykuły polecane

Centrum transferu technologii — Know-how — Centrum usług wspólnych — Instytucje otoczenia biznesu — Badania i rozwój — Kooperacja — Spin-off — Offshoring — Projekt inwestycyjny

Bibliografia

• Gołąbek A., Flisiuk B. (2015), Możliwości komercjalizacji wyników badań naukowych w instytutach badawczych - modele, procedury, bariery oraz dobre praktyki, Zeszyty naukowe Politechniki Śląskiej, nr 1927
• Orłowski W. (2013), Komercjalizacja badań naukowych w Polsce. Bariery i możliwości ich przełamania, Główny Doradca Ekonomiczny PwC Polska, Warszawa
• Trzmielak D. (2001), Problemy komercjalizacji technologii w Polsce i na świecie - analiza wyników badań, Uniwersytet Szczeciński zeszyty naukowe, nr 64
• Witek R. (2008), Ochrona i komercjalizacja wyników badań uzyskiwanych we współczesnych naukach przyrodniczych, WTS Rzecznicy Patentowi Witek, Śnieżko i Partnerzy, Warszawa

Autor: Paulina Góra