Udział

Działalność gospodarcza może przyjmować różne formy: od firm jednoosobowych, przez spółki cywilne, jawne, partnerskie, na akcyjnych kończąc. Tworzenie i rozwój wszelkich przedsięwzięć w ramach owej działalności rozgrywa się w oparciu o ściśle określone udziały. Określają one, istotne z punktu widzenia działalności przedsiębiorstwa, sprawy takie jak: udział w zyskach (lub stratach), odpowiedzialność za zobowiązania, prawo głosu podczas zgromadzenia wspólników, prawo do reprezentowania spółki itd. Prawa i obowiązki z tytułu posiadania udziału w spółce zależą od jej rodzaju, a także od przyjętej charakterystyki

• Działalność prowadzona jednoosobowo - jak sama nazwa wskazuje występuje tylko jeden udział, należący do właściciela. Wszelkie prawa i obowiązki z tego tytułu przysługują tylko jemu,
• Spółki osobowe - występuje wielu wspólników, a co z tym idzie odpowiadają za zobowiązania spółki wspólnie (na zasadach określonych w statucie), uczestnicząc równocześnie w podziale zysków z działalności,
• Spółki kapitałowe - kategoria wymaga wyszczególnienia obu spółek, zasadniczo różniących się w kwestii udziałów:
  • Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - kapitał zakładowy dzielony jest na udziały o równej bądź nierównej wartości nominalnej z zastrzeżeniem sytuacji, w której umowa spółki stanowi o możliwości posiadania przez jednego wspólnika więcej niż jednego udziału. Wtedy wartość nominalna udziałów powinna być równa oraz niepodzielna. Minimalna wartość jednego udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością to 50 złotych. Udziały nie mogą być obejmowane po cenie niżej, niż ich wartość nominalna. Jeżeli objęte zostałyby po cenie wyższej, nadwyżka zasiliłaby kapitał zapasowy. Możliwe jest ustanowienie udziałów uprzywilejowanych, których posiadacz nabywa wraz z nimi szczególne prawa i obowiązki. Wszelkie adnotacje z tym związane powinny znaleźć się w umowie spółki,
  • Spółka akcyjna - kapitał zakładowy dzielony jest na akcje(specyficzna forma udziału) posiadające równą wartość nominalną, która wynosi minimum 1 grosz. Akcje notowane są na rynku kapitałowym, a nabyć można je za pośrednictwem wyspecjalizowanych jednostek inwestycyjnych. W spółce akcyjnej możliwe jest posiadanie udziału większościowego. Nie zawsze stanowi on jednak (jak się powszechnie uważa) 51% wszystkich akcji dostępnych w ramach danego przedsiębiorstwa. Może okazać się, że udziałem większościowym jest udział mniejszy niż wcześniej wspomniany. Sytuacja taka ma miejsce zawsze gdy istnieje więcej niż jeden akcjonariusz, oraz jednocześnie gdy akcjonariusze nie są zrzeszeni w żaden sposób ze sobą (akcje są w posiadaniu na przykład inwestora giełdowego niepowiązanego ze spółką). Sytuacje tego typu są niezwykle niebezpieczne z punktu widzenia sprawowania kontroli nad spółką. Sytuacje, w których pierwotni założyciele przestali być właścicielami własnej spółki miały miejsce w bogatej historii rynków kapitałowych na świecie (przejęcie Gillette przez Procter & Gamble, Bodyshop przez L'Oreal czy polski przypadek przejęcia W. Kruk przez Vistula & Wólczanka SA).

TL;DR

Artykuł omawia różne formy działalności gospodarczej i ich związki z udziałami. Wspólnicy w firmach jednoosobowych mają pełne prawa i obowiązki, podczas gdy w spółkach osobowych i kapitałowych udziały dzielą się między wielu wspólników. Udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością mają wartość nominalną, a w spółkach akcyjnych wartość akcji wynosi minimum 1 grosz. Udziały mogą być zbywane i dziedziczone, a umorzenie udziałów jest możliwe tylko na podstawie umowy spółki. Umorzenie może być dobrowolne lub przymusowe i może wiązać się ze zmniejszeniem kapitału zakładowego.

Obrót udziałami

Należy pamiętać, że w przeciwieństwie do akcji, udział nie jest papierem wartościowym, co nie oznacza, że nie można go zbyć. Udziały znajdują się nieustannie w swobodnym obrocie, z nielicznymi wyjątkami. Według Art. 180 KSH zbycie udziału lub jego części powinno być dokonane w formie pisemnej.

Jeśli umowa spółki wskazuje, że wspólnik może uzyskać tylko jeden udział - to ma on prawo (o ile umożliwia to ta umowa) do sprzedaży części udziału. Udział może podlegać z prawnego punktu widzenia dziedziczeniu, jednakże umowa spółki może ograniczyć taką możliwość aby spadkobiercy wstąpili w stosunek spółki po śmierci osoby, która posiadała udziały.

Umorzenie udziałów

Umorzenie czyli zniesienie jakichkolwiek praw udziałowych danego wspólnika. Wszelkie kwestie umorzenia udziałów są uregulowane w Art. 199 KSH. Umorzenie jest możliwe tylko wtedy gdy znajdą się odpowiednie zapisy w umowie spółki. Można tutaj wyróżnić dwa rodzaje umorzenia:

• dobrowolne - nabycie udziałów przez spółkę przy wcześniejszym porozumieniu ze wspólnikiem,
• przymusowe - nabycie udziałów przez spółkę mimo braku pozwolenia wspólnika (w tym przypadku muszą istnieć szczególne przesłanki i określony tryb).

Umorzenie udziałów jest ściśle związane ze zmianą umowy spółki, które wymaga odpowiedniej uchwały (Art. 199 §2) określającej podstawę prawną i wynagrodzenie dla wspólnika za udział. Gdy mamy doczynienie z umorzeniem przymusowym, wprowadzona uchwała powinna zawierać odpowiednie uzasadnienie. Wyjątki o konieczności podjęcia uchwały stanowi Art. 199 §4 KSH. Umorzenie udziałów można również usystematyzować na:

• właściwe - ma miejsce gdy wraz z umorzeniem dochodzi do zmniejszenia kapitału zakładowego spółki,
• niewłaściwe - w tym przypadku nie jest wymagane zmniejszenie kapitału zakładowego.

Udział — artykuły polecane

Akcje — Certyfikat inwestycyjny — Aggio — Prawa akcjonariuszy — Prawo do akcji — Podział przedsiębiorstwa — Akt założycielski — Prawo poboru — Udziałowiec

Bibliografia

• Dumkiewicz M. (2011), Wspólność udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Wolters Kluwer, Warszawa
• Frąckowiak W. (1998), Fuzje i przejęcia przedsiębiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Koch A., Napierała J. (red.) (2017), Prawo spółek handlowych, Wolters Kluwer, Warszawa
• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037

Autor: Mirosław Machowski, Alicja Sobczyk

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.