Badania naukowe

Z Encyklopedia Zarządzania

Badania naukowe - ‘wyspecjalizowanych pracowników, instytucji i organizacji naukowych, prowadzona metodycznie, zgodnie z procedurami dochodzenia do twierdzeń, odkryć i wynalazków, ich weryfikacji i kontroli, przyjętymi w danej dyscyplinie i danej epoce historycznej (metodologia nauk); podstawowy składnik nauki w aspekcie dynamicznym, czynnościowym.’[1]

TL;DR

Artykuł omawia różne aspekty badań naukowych, takie jak ich rozumienie, rodzaje, metody, etapy i cele. Wskazuje na różnice między tezą a hipotezą badawczą oraz podział badań ze względu na cele, ontologię, problemy badawcze i czas i przestrzeń. Artykuł podkreśla, że celem badań naukowych jest nie tylko poznanie, ale także ocena rzeczywistości i wysnucie wniosków.

Rozumienie badań naukowych

Według J. Pietera badania naukowe możemy rozpatrywać w dwóch znaczeniach (J. Pieter, 1967, s. 159-160):

  • Badanie naukowe w znaczeniu szerokim - ogół czynności, występujących podczas opracowywania pracy naukowej, lecz bez jej pisania, poprawiania i oceniania. Począwszy od podjęcia pracy i zidentyfikowania problemu badawczego do opracowania materiałów naukowych.
  • Badanie naukowe w znaczeniu pośrednim - praktyczne zastosowanie metod roboczych np. gromadzenie materiału oraz opracowanie go.
  • Badanie naukowe w znaczeniu wąskim - tzw. badanie właściwe. Podczas którego stosujemy działania z zakresu metod roboczych i dzięki nim zyskujemy tzw. materiał naukowy.

Rodzaje badań naukowych

Mirosław Krajewski przedstawił podział badań naukowych ze względu na cztery aspekty (M. Krajewski, 2010, s. 19):

Podział ze względu na cele badań:

  • Opisowe
  • Wyjaśniające

Podział ze względu na założenia ontologiczne

Podział ze względu na problemy badawcze

  • Badania teoretyczne o charakterze metodologicznym,
  • Badania teoretyczne,
  • Badania teoretyczno-praktyczne,
  • Badania praktyczne

Podział ze względu na czas i przestrzeń

Metody badań naukowych

  • Metody jakościowe
  • Metody ilościowe
  • Metody sondażowe

Etapy i elementy procesu badawczego

Jerzy Apanowicz w swoich dziełach wymienia kolejne etapy i elementy procesu badawczego: (J. Apanowicz, 2002, s. 95)[3]

Etapy procesu badawczego:

  • stwierdzenie braków lub odczucie trudności natury teoretycznej względnie praktycznej w poznaniu naukowym,
  • tworzenie sytuacji problemowej,
  • sformułowanie problemu badawczego w rozumieniu jego ustalenia i uzasadnienia oraz przedstawienie zagadnień pochodnych, to znaczy tez lub pytań problemowych (problemów szczegółowych),
  • ocena (krytyka naukowa) podjętego problemu badawczego w świetle dotychczasowych badań i osiągnięć naukowych na podstawie aktywnie przestudiowanej literatury,
  • przyjęcie założeń badawczych, sformułowanie hipotez (y) i ustalenie zmiennych oraz ich wskaźników,
  • wybór i przyjęcie metod, technik oraz narzędzi badawczych,
  • ustalenie możliwych wariantów rozwiązań i uwzględnienie przyszłych konsekwencji wynikających z wyboru rozwiązania ostatecznego (optymalnego),
  • przeprowadzenie badań wstępnych, to znaczy wykonanie czynności pozwalających (powodujących) ostateczne zweryfikowanie problemu, tez i hipotez (y) oraz metody i technik badawczych,
  • przeprowadzenie badań właściwych i na ich podstawie opracowanie szczegółowych danych (syntetycznych zestawień wyników) w celu odrzucenia, korekty lub przyjęcia planowanej struktury (układu) pracy (planowanych rozwiązań treściowych pracy, to znaczy podziału treści pracy na rozdziały i podrozdziały),
  • pisarskie opracowanie uzyskanych i przyjętych z badań wyników do stanu odbioru pracy przez zainteresowanych (w przypadku pracy kwalifikacyjnej przez promotora), a następnie jej opublikowanie,
  • niekiedy krytyczne ustosunkowanie się do przebiegu własnych badań i do uzyskanych wyników.

Elementy procesu badawczego (J. Apanowicz, 2005, 49)[4]

  • założenia teoretyczne,
  • problemy badawcze,
  • przedmiot i cel badań,
  • tezy i hipotezy,
  • metody, techniki i narzędzia badawcze,
  • populacja, zbiory statystyczne jako zmienne i ich wskaźniki (reprezentacyjna próba) do badań empirycznych,
  • określony teren badań,
  • uzyskane z faktycznych badań wyniki, - struktura i treść sprawozdania naukowego.

Hipoteza i teza badawcza

W badaniach często możemy się spotkać z układem teza-hipoteza. Teza to coś, co udowadniamy, a hipoteza jest sprawdzana. Teza to zdania prawdziwe, a nie prawdopodobne. Często jest rozumiana jako główna myśl pracy. Z kolei hipoteza to tylko przypuszczenie, wypowiedź, która jest niepewna. Jej celem jest wyjaśnienie określonych zdarzeń lub faktów (A. M. Jeszka, 2013, s. 32-33)[5]

Cele badań naukowych

W Roczniku Nauk Rolniczych znajdziemy przykładowe opisanie pojęcia celu badań naukowych tj., że cel badań to nie tylko poznanie, ale i ocena rzeczywistości oraz wysnucie wniosków. Ogólnie przyjmuje się, że cel badań naukowych to odnajdywanie prawidłowości, które stale występują w zjawiskach przez nas badanych, a następnie doprowadzenie na ich podstawie do wniosków ogólnych (B. Klepacki, 2009, s. 41-42)[6]


Badania naukoweartykuły polecane
Badania społeczneBadania podstawoweMetodologia badańProblem badawczyHipotezaProceduraBadania empirycznePytanie badawczeBadanie pilotażowe

Przypisy

  1. Kryszewski W. (2018).
  2. Paluchowski W. J. (2010), s. 7-22
  3. Apanowicz J. (2002). Metodologia ogólna, Bernardinum, Gdynia, s. 95
  4. Apanowicz J. (2005). Metodologiczne uwarunkowania pracy naukowej. Prace doktorskie, prace habilitacyjne., Difin, Warszawa, s. 49
  5. Jeszka A. (2013), s. 31-39
  6. Klepacki B. (2009), s. 38-46

Bibliografia

  • Apanowicz J. (2002), Metodologia ogólna, Wydawnictwo BERNARDINUM, Gdynia
  • Apanowicz J. (2005), Metodologiczne uwarunkowania pracy naukowej, Wydawnictwo Difin, Warszawa
  • Jeszka A. (2013), Problemy badawcze i hipotezy w naukach o zarządzaniu, Organizacja i Kierowanie, nr 5(158)
  • Klepacki B. (2009), Wybrane zagadnienia związane z metodologią badań naukowych, Roczniki Nauk Rolniczych, seria G, t. 96
  • Krajewski M. (2010), O metodologii nauk i zasadach pisarstwa naukowego, Wydawnictwo Naukowe Novum, Płock
  • Paluchowski W. (2010), Spór metodologiczny czy spór koncepcji - badania ilościowe vs jakościowe, Roczniki Psychologiczne, tom 13
  • Pieter J. (1967), Ogólna metodologia pracy naukowej, Ossolineum, Wrocław
  • Strona internetowa: Badania naukowe, Encyklopedia PWN online


Autor: Daria Musiał