Klasyfikacja celów i funkcji
Cel jest to formalnie ustalone i przewidywane do osiągnięcia w przyszłości zamierzenie, wynikające z potrzeb społeczno - gospodarczych środowiska, w jakim dany system działa (A. Stabryła, J. Trzecieniecki 1982, s. 316). Cel wyraża sens istnienia człowieka, firmy czy dowolnego systemu społecznego. Zawsze jest ściśle związany z określoną potrzebą i jej konkretyzacją. Generalnie jest skierowany na zaspokojenie oczekiwań klientów w określonym czasie lub na konkretnym obszarze geograficznym.
Podstawą czynnością w klasyfikacji jest wyróżnienie celu ogólnego i celów cząstkowych (szczegółowych). Muszą być one spójne, aby elementy systemu współdziałały ze sobą. Istotna jest również ocena ich realizacji ze względu na kryteria (m.in.: ekonomiczno-produkcyjne, techniczne, użytkowe, psychologiczne) wraz z odpowiadającymi im miernikami ilościowymi i jakościowymi.
Cele mogą być formułowane w sposób przedmiotowy, czynnościowy lub efektywnościowy. Można je hierarchizować pod względem ważności na poziomie strategicznym, taktycznym oraz operacyjnym.
Klasyfikacja celów oprócz roli porządkowania i uszczegółowiania jest jednym z narzędzi kształtowania struktury organizacyjnej firmy. Gdyż zbiór celów (które zostaną formalnie zaakceptowane) zostaje odniesiony do jednostek organizacyjnych i wówczas cele stają się zadaniami do wykonania przez przedsiębiorstwo.
TL;DR
Artykuł omawia znaczenie i klasyfikację celów w kontekście działalności organizacji. Cel jest formalnie ustalonym zamierzeniem, które ma być osiągnięte w przyszłości. Cele mogą być ogólne lub cząstkowe, formułowane w różny sposób i hierarchizowane. Klasyfikacja celów jest narzędziem kształtowania struktury organizacyjnej. Podział celów może być ekonomiczny lub pozaekonomiczny, a także na cele marketingowe, finansowe i społeczne. Klasyfikator celów jest tworzony na podstawie celów firmy. Artykuł omawia również funkcje, które wynikają z celu obiektu lub systemu. Artykuł kończy się omówieniem oceny prawidłowości klasyfikacji celów.
Podział
Wymiar określania celów może mieć charakter ekonomiczny lub pozaekonomiczny (rys. 1)
Cele mogą być formułowane jako ogólne i cząstkowe (szczegółowe).
- cele ogólne obejmują długie okresy czasu. Są pojedynczo określone w poszczególnych horyzontach planowania i odnoszą się do całego systemu.
- cele szczegółowe dotyczą krótszych okresów i wspierają osiąganie celów ogólnych. Są związane z różnymi członami różnych szczebli i zawierające się poprzez szczeble pośrednie w celu ogólnym.
Stopień dokładności precyzowania celów jest związany zarówno z procesem planowania działalności organizacji jak i z podziałem zakresu odpowiedzialności za ich zrealizowanie. Do czynników decydujących o sposobie i zakresie realizacji celu ogólnego należą m.in. analiza merytoryczna, zasoby firmy czy kwalifikacje personelu.
Można również zastosować podział celów na:
- cele marketingowe (służą do zarzadzania konkretnymi działaniami marketingowymi, powinny uwzględniać zarzadzanie relacjami z klientem, np. pozyskanie i utrzymanie klienta, zadowolenie klienta, udział w rynku, rozwój produktu/usługi)
- cele finansowe (pomagają zarządzać wynikami finansowymi, m.in. przychody ze sprzedaży, zyskowność, rentowność inwestycji)
- cele społeczne (zakładają osiągnięcia wyników w zakresie odpowiedzialności społecznej, np. oszczędność energii, zmniejszenie odpadów, zaangażowanie na rzecz wspólnoty lokalnej)
Ze względu na ważność celów wyróżniamy:
- cele nadrzędne i podrzędne
- cele główne i uboczne
Klasyfikator celów
Klasyfikator (drzewo celów) jest tworzony na podstawie sformułowanych celów firmy. Tworzy w sposób graficzny rozwinięcie celu ogólnego (który jest odpowiednikiem misji przedsiębiorstwa) i przedstawia cele cząstkowe przy zastosowaniu odpowiednich kryteriów (np. ilościowe, jakościowe, przestrzenne czy rodzajowe).
Klasyfikatory można rozbudowywać, uzupełniać, rozdzielać, redukować lub łączyć.
Funkcje
Funkcja - wynika z celu (potrzeby), jakiemu ma służyć dany obiekt czy system.
Funkcja:
- w znaczeniu substancjonalnym określa własności obiektu
- w znaczeniu czynnościowym stanowi działanie
- w znaczeniu stosunku, uporządkowania i położenia składników złożonego układu działania, funkcja jest własnością strukturalną
Rozróżniamy dwie formuły określające cele i funkcje:
- formuła przedmiotowa odnosi się do:
- celów układów działania
- celu ogólnego całego systemu
- funkcji jako własności układu działania, całego systemu, obiektu i przedmiotu tworzenia - (sens substancjonalny)
- formuła proceduralna odnosi się do:
- funkcji jako działań układu działania i całego systemu - (sens czynnościowy i strukturalny)
Tabela przedstawia najistotniejsze punkty podczas wdrażania celów i funkcji w obu formułach
| Podmiot określany | Cel | funkcja |
| Formuła przedmiotowa | Osiągnięcie stanu rzeczy oraz zachowanie sytuacyjnych wymogów przewidywanego przedsięwzięcia | Rzeczy mają spełniać funkcje albo posiadać własności. Charakter dynamiczny lub statyczny |
| Formuła proceduralna | Funkcje stanowią działania, które składają się na zastosowanie środków, jakie pośredniczą i są podporządkowane względem z góry założonym celu |
Na końcu przeprowadzana jest ocena prawidłowości klasyfikacji w przekrojach:
- zupełności - wskazanie brakujących celów i funkcji
- rozłączności - zjawisko dublowania się celów i funkcji
- komplementarności - logiczna spójność i dopełnianie się celów
| Klasyfikacja celów i funkcji — artykuły polecane |
| Cele operacyjne — Cele organizacji — Planowanie zasobów ludzkich — Strategia biznesowa — Funkcje planowania strategicznego — Program działalności globalnej przedsiębiorstwa — Implementacja strategii — Metodyka opracowania strategii zarządzania — Plan |
Bibliografia
- Bielski M. (2004), Podstawy teorii organizacji i zarządzania, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa
- Bieńkowski S. (1946), Zagadnienia gospodarki przedsiębiorstw, Wydawnictwo Akademii Handlowej w Krakowie, Kraków
- Buczkowska A. (2012), Cele przedsiębiorstwa, a pomiar jego dokonań, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 684
- Stabryła A. (2000), Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Kraków
- Stabryła A., Trzcieniecki J. (red.) (1986), Organizacja i zarządzanie. Zarys problematyki, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
- Stabryła A., Trzcieniecki J. (red.) (1986), Organizacja i zarządzanie. Zarys problematyki, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
- Wood B. (2007), Plan marketingowy, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
Autor: Barbara Drózd, Joanna Chanek
