Cele operacyjne

Cele operacyjne (wykonawcze) - to cele, które są wyznaczane na najniższym szczeblu w organizacji. Służą one wykonywaniu określonych działań i zadań a także przedsięwzięć. Ze względu na poziomy istniejące w organizacji można także wyróżnić cele: taktyczny i strategiczny oraz jej misję. (A. Stabryła 2012, s. 32-33). Cele operacyjne są składnikiem łączącym ze sobą cele strategiczne i zadania strategiczne. Jest możliwe, aby orzec że charakter celów operacyjnych jest techniczny. Spowodowane jest to tym, że określenie ich ulepsza proces wdrażania strategii (A. Sztando 2012, s. 19).

Cele (w tym operacyjne) określane są z dwóch przyczyn (A. Stabryła 2012, s. 118):

• są ucieleśnieniem wizji i misji firmy, z uwagi na fakt, iż dotyczą jej rzeczywistości ekonomicznej i organizacyjnej a także konkretny okres czasu,
• ustalają one stany rzeczywistości (mierzalne w sposób bezpośredni i pośredni), które należy uzyskać.

Wyznaczanie celów

Cele powinno się określać, używając do tego określonych zasad. Powinny być one (M. Sierpińska i in. 2003, s. 67):

1. zarówno finansowe jak i nie finansowe,
2. przystosowane do szczebla na jakim znajduje się dany pracownik,
3. dostosowane (w przypadku krótkoterminowych) do tych długoterminowych,
4. związane z budżetami, które przekładają strategie na pewne działania.

Rola celów operacyjnych w organizacji

Cele operacyjne to konkretne cele, które organizacja dąży do osiągnięcia w ramach swojej codziennej działalności. Są one związane z realizacją zadań operacyjnych i mają na celu poprawę efektywności i efektywności organizacji. Cele operacyjne są zazwyczaj sformułowane w sposób mierzalny i osiągalny, co umożliwia ocenę postępów w ich realizacji. Mogą dotyczyć różnych obszarów działalności, takich jak produkcja, sprzedaż, obsługa klienta, logistyka itp.

Cele operacyjne odgrywają kluczową rolę w organizacji, ponieważ są bezpośrednio związane z realizacją celów strategicznych. Są one konkretyzacją ogólnych celów strategicznych i zapewniają wytyczne dla pracowników w zakresie tego, co powinni osiągnąć w swojej codziennej pracy. Cele operacyjne pomagają organizacji w skoncentrowaniu się na najważniejszych obszarach działalności i zapewniają spójność działań na wszystkich poziomach organizacji. Dzięki nim możliwe jest monitorowanie postępów i wprowadzanie niezbędnych zmian w celu osiągnięcia zamierzonych wyników.

Cele operacyjne są bezpośrednio powiązane z celami strategicznymi organizacji. Stanowią one krok pośredni pomiędzy celami strategicznymi a zadaniami operacyjnymi. Cele strategiczne określają ogólny kierunek rozwoju organizacji, natomiast cele operacyjne precyzują konkretne działania, które należy podjąć w celu osiągnięcia tych celów. Cele operacyjne są również powiązane z zadaniami strategicznymi, które są konkretnymi działaniami, które muszą zostać wykonane w celu osiągnięcia celów operacyjnych. Zadania strategiczne są ukierunkowane na poprawę procesów w organizacji i umożliwiają osiągnięcie zamierzonych wyników.

Cele operacyjne mają charakter narzędzi technicznych, które pomagają organizacji w doskonaleniu procesów wdrażania strategii. Są one skoncentrowane na osiąganiu konkretnych wyników i doskonaleniu działań operacyjnych w celu poprawy efektywności i efektywności organizacji. Poprzez ustalanie mierzalnych celów operacyjnych, organizacja może monitorować postępy w ich realizacji i dokonywać niezbędnych korekt w celu osiągnięcia zamierzonych rezultatów. Cele operacyjne umożliwiają również identyfikację i wyeliminowanie ewentualnych przeszkód, które mogą utrudniać osiągnięcie celów strategicznych.

Cele operacyjne są sposobem ucieleśnienia wizji i misji organizacji. Wizja i misja stanowią fundament strategii organizacji i określają jej długoterminowe cele. Cele operacyjne są związane z tymi celami i pomagają w ich realizacji poprzez określanie konkretnych działań, które należy podjąć. Poprzez ustalanie celów operacyjnych zgodnych z wizją i misją organizacji, organizacja może skoncentrować swoje wysiłki na osiąganiu najważniejszych rezultatów i utrzymaniu spójności z jej wartościami i filozofią.

Cele operacyjne powinny być dostosowane do szczebla pracownika, aby były jasne i zrozumiałe dla każdego pracownika w organizacji. Pracownicy powinni mieć świadomość, jakie cele mają osiągnąć i jakie konkretne działania muszą podjąć w celu ich realizacji. Cele operacyjne powinny również być zgodne z długoterminowymi celami organizacji. Powinny kontrybuować do osiągnięcia celów strategicznych i przyczyniać się do długotrwałego sukcesu organizacji.

Klasyfikatory celów

Cele, które są opisane w misji i wizji firmy są zależne od procedury klasyfikacyjnej. Efektem jest otrzymanie dogłębnego i czytelnego wyjaśnienia celu. Uzyskuje się to w postaci tzw. drzewa (inaczej klasyfikatora) celów. Pokazuje on podział celu głównego (ogólnego) na cele mniejsze, bardziej szczegółowe. Takie klasyfikatory można dowolnie modyfikować. Cele leżące najdalej w klasyfikatorze (najbardziej na lewo), służą do realizacji celów położonych bardziej na prawo. Nie da się wykonać celu pośredniego, bez wykonania celu szczegółowego (A. Stabryła 2011, s. 294).

Przykład klasyfikatora celów
Cel główny	1. Cel pośredni	1.1 Cel szczegółowy 1.2 Cel szczegółowy
	2. Cel pośredni	2.1 Cel szczegółowy 2.2 Cel szczegółowy 2.3 Cel szczegółowy
	3. Cel pośredni	3.1 Cel szczegółowy 3.2 Cel szczegółowy
	4. Cel pośredni	4.1 Cel szczegółowy 4.2 Cel szczegółowy 4.3 Cel szczegółowy 4.4 Cel szczegółowy

Zasady projektowania systemu celów

Odgrywają one niezwykle ważną rolę, ponieważ są głównym czynnikiem do działania. Dodatkowo są wspomniane zarówno w misji i wizji firm, jak również w zadaniach szczegółowych. Można wyróżnić zasady (A. Stabryła 2011, s. 295):

1. zasada formułowania celów - cele można podzielić ze względu na dwa wymiary: ekonomiczny i nieekonomiczny. Wiążą się one z dopasowaniem dwóch stron, czyli odpowiednich stosunków z otoczeniem a własnymi potrzebami firmy. Ich połączenie służy do stworzenia strategii relacyjnych.
2. zasada klasyfikacji celów - można je podzielić na ogólne i cząstkowe, a dogłębność w ich precyzowaniu zależy od wymogów przedsiębiorstwa. Ta zasada służy jako narzędzie do modelowania struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa. Ta zasada służy do projektowania systemu celów w ujęciu wykonania ośrodków odpowiedzialności. Tutaj pojawia się controlling operacyjny.
3. zasada komplementarności celów - według tej zasady cele powinny łączyć się w spójny system. Cele nie powinny się wykluczać, natomiast winne są się dopełniać.
4. zasada koordynacji celów - według tej zasady cele powinny być uporządkowane w czasie i przestrzeni. Ma na to wpływ strona realizacyjna celów.
5. zasada wyboru celów - cele powinny być sensownie wybrane, na co ma wpływ: system wartości, preferencje generalne, determinanty zewnętrzne i wewnętrzne, perspektywa czasowa i ryzyko. Do tych kryteriów należy odnaleźć ich formę zoperacjonalizowaną.

Właściwości celów operacyjnych

Właściwości celów operacyjnych są kluczowymi czynnikami determinującymi skuteczność i efektywność działań organizacji. Dobrze sformułowane cele operacyjne są niezbędne do osiągnięcia sukcesu w realizacji strategii i zapewnienia zgodności działań z misją i wartościami organizacji.

Mierzalność jest jednym z najważniejszych aspektów celów operacyjnych. Cel powinien być sprecyzowany w taki sposób, żeby można było go zmierzyć w sposób obiektywny i jednoznaczny. To pozwala na monitorowanie postępów w realizacji celu i ocenę osiągniętych rezultatów. Mierzalność umożliwia także porównywanie wyników z założonymi wskaźnikami oraz identyfikację ewentualnych obszarów wymagających poprawy.

Cel operacyjny powinien być realistyczny i osiągalny w określonym czasie. Niezrealistyczne cele mogą prowadzić do frustracji pracowników i obniżenia motywacji do działania. Dlatego ważne jest, aby cele były dobrze przemyślane i oparte na realnych możliwościach organizacji. Osiągalność celów operacyjnych może być oceniana na podstawie dostępnych zasobów, umiejętności pracowników oraz analizy otoczenia i trendów rynkowych.

Elastyczność celów operacyjnych jest istotna ze względu na zmienne warunki działania organizacji. Cel powinien być wystarczająco elastyczny, aby można go było dostosować do zmieniających się potrzeb i sytuacji. W przypadku wystąpienia nieprzewidzianych okoliczności, elastyczność celów operacyjnych umożliwia organizacji szybką reakcję i podejmowanie odpowiednich działań korygujących.

Monitorowanie celów operacyjnych jest kluczowym procesem w zarządzaniu. Regularne śledzenie postępów w realizacji celów pozwala na identyfikację ewentualnych opóźnień, problemów i nieprawidłowości. Dzięki monitorowaniu można podjąć odpowiednie działania naprawcze i zapewnić skuteczne osiąganie celów operacyjnych. Monitorowanie może odbywać się za pomocą wskaźników, raportów i analiz.

Dostosowanie celów operacyjnych jest nieodłącznym elementem procesu zarządzania. W miarę zmiany sytuacji i potrzeb organizacji, cele operacyjne mogą wymagać modyfikacji. Dostosowanie celów operacyjnych umożliwia organizacji reakcję na nowe wyzwania, zmieniające się trendy rynkowe i dynamiczne otoczenie biznesowe. Proces dostosowania celów operacyjnych powinien być elastyczny i uwzględniać zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne czynniki wpływające na organizację.

Jasność celów operacyjnych jest kluczowa dla skutecznego porozumienia i interpretacji. Cel powinien być sformułowany w sposób klarowny i jednoznaczny, aby wszyscy pracownicy mieli jasną wizję tego, co należy osiągnąć. Jasność celów operacyjnych pomaga uniknąć nieporozumień, błędów interpretacyjnych i nieefektywnego wykorzystania zasobów organizacji. Jasne cele operacyjne ułatwiają także ocenę osiągniętych rezultatów i identyfikację ewentualnych obszarów wymagających poprawy.

Precyzja celów operacyjnych jest niezbędna do skutecznego planowania i realizacji działań. Cel powinien być sformułowany w sposób precyzyjny, aby uniknąć różnych interpretacji i niejednoznaczności. Precyzyjne cele operacyjne pozwalają pracownikom na dokładne określenie kroków, które należy podjąć w celu ich osiągnięcia. Precyzyjność celów operacyjnych jest kluczowa dla skutecznego zarządzania czasem, zasobami i procesami.

Powiązanie celów operacyjnych z zasobami organizacji jest kluczowym aspektem efektywnego zarządzania. Cele operacyjne powinny być zgodne z dostępnymi zasobami, takimi jak budżet, kadra, technologia i infrastruktura. Dobre dopasowanie celów operacyjnych do zasobów organizacji zapewnia realistyczność celów i minimalizuje ryzyko niepowodzenia. Powiązanie celów operacyjnych z zasobami organizacji wymaga starannego planowania i oceny dostępnych środków.

Aktualizacja i zmiana celów operacyjnych są konieczne ze względu na zmieniające się warunki i potrzeby organizacji. Cele operacyjne powinny być regularnie przeglądane, oceniane i dostosowane do nowych wymagań. Aktualizacja i zmiana celów operacyjnych umożliwia organizacji dostosowanie się do zmieniającego się otoczenia, wprowadzanie innowacji oraz dążenie do ciągłego doskonalenia i efektywności.

Właściwości celów operacyjnych mają kluczowe znaczenie dla skutecznego zarządzania organizacją. Mierzalność, osiągalność, elastyczność, monitorowanie, dostosowanie, jasność, precyzja, powiązanie z zasobami, uwzględnienie różnych obszarów działalności, współpraca z pracownikami oraz aktualizacja i zmiana - to wszystko przyczynia się do efektywnego planowania, realizacji i kontroli działań organizacji. Przy odpowiednim uwzględnieniu tych właściwości, cele operacyjne stanowią solidną podstawę dla sukcesu organizacji.

Metody, techniki i narzędzia wspomagające cele operacyjne

Cele operacyjne są kluczowym elementem skutecznego zarządzania organizacją. Jednak samo określenie celów nie gwarantuje ich osiągnięcia. Właściwe metody, techniki i narzędzia są niezbędne do skutecznego wspierania i realizacji celów operacyjnych. Kilka przykładów popularnych metod i technik to:

• SMART: jest to popularna metoda, która pomaga w określeniu celów w sposób konkretny, mierzalny, osiągalny, realistyczny i terminowy. Określanie celów w taki sposób zapewnia ich klarowność i umożliwia monitorowanie postępów w ich realizacji.
• PDCA: ta metoda opiera się na cyklu Planuj-Wdrażaj-Sprawdzaj-Działaj. Polega ona na planowaniu działań, ich wdrażaniu, monitorowaniu wyników i w razie potrzeby dokonywaniu korekt. Jest to efektywny sposób zarządzania i doskonalenia procesów w organizacji.
• Benchmarking: polega na porównywaniu własnych wyników i osiągnięć z najlepszymi praktykami w danej branży. Pozwala to na identyfikację obszarów do doskonalenia i dostosowanie działań w celu osiągnięcia lepszych rezultatów.

Cele operacyjne — artykuły polecane

Cele strategiczne — Klasyfikacja celów i funkcji — Plan — Planowanie operacyjne — Planowanie zasobów ludzkich — Strategia biznesowa — Wymagania i cele projektu — Metodyka opracowania strategii zarządzania — Cele organizacji — Bony podarunkowe

Bibliografia

• Sierpińska M., Niedbała B. (2003), Controlling operacyjny w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Stabryła A. (2011), Zarządzanie projektami ekonomicznymi i organizacyjnymi, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Stabryła A. (red.) (2012), Podstawy organizacji i zarządzania. Podejście i koncepcje badawcze, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
• Sztando A. (2012), Cele, priorytety i zadania w planowaniu strategicznym rozwoju lokalnego, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 243

Autor: Adrianna Szwarc