Zasoby niematerialne

Zasoby niematerialne - jest to jeden z typów zasobów, którymi dysponuje przedsiębiorstwo. Charakteryzują się brakiem postaci fizycznej (nie możemy ich dotknąć) i trudno oszacować ich wartość. Ustawa o rachunkowości zalicza je do "Wartości niematerialnych i prawnych".

Zaliczamy do nich między innymi: relacje, patenty, reputacje, prawa autorskie, możliwości, franczyzę, znaki towarowe, nazwy handlowe, a także szeroko rozumiane oprogramowanie komputerowe.

Definicja zasobów niematerialnych w świetle ustawy o rachunkowości

W ustawie o rachunkowości zasoby niematerialne wchodzą w skład "wartości niematerialnych i prawnych". Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy, wartościami niematerialnymi i prawnymi nazywamy:

• Nabyte, poprzez zakup, nieodpłatne otrzymanie, wniesienie aportem lub wytworzone we własnym zakresie prace rozwojowe zaliczane do aktywów trwałych. Powinna istnieć możliwość ich późniejszej komercjalizacji.
• Prawa majątkowe, które nadają się do wykorzystania gospodarcze i są długoterminowe (ich okres użyteczności ekonomicznej musi być dłuższy niż rok),
• Przeznaczone do używania na potrzeby jednostki. Mogą to być, na przykład wartości niematerialne i prawne produkcyjne, użytkowane dla celów produkcji, zaopatrzenia i zbytu, oraz wartości niematerialne i prawne nieprodukcyjne wykorzystane do spełnienia potrzeb zarządu, a także innych celów socjalnych.

Ustawa w szczególności rozumie przez wartości niematerialne i prawne "autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych".

Definicja zasobów niematerialnych przez RMSR (ang. IASB)

Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości podjęła próbę i z sukcesem zdefiniował zasoby niematerialne w Międzynarodowym Standardzie Rachunkowości numer 38. Jego treść brzmi:

"Składnik wartości niematerialnych to możliwy do zidentyfikowania niepieniężny składnik aktywów, nieposiadający postaci fizycznej".

Dodatkowo, aby dany składnik został zakwalifikowany do wartości niematerialnych musi spełnić szereg kryteriów szeroko omówionych w MSR 38.

Cechy zasobów niematerialnych według A. Westona

A. Weston przedstawia w swoich pracach następujące cechy zasobów niematerialnych:

• Identyfikowalne - można je wyodrębnić spośród innych składników,
• Objęte są własnością - jednostka ma do nich prawa,
• Łatwość w ustaleniu ścieżki ich powstania,
• Posiadają fizyczny dowód istnienia - w postaci np. umowy, licencji itp.
• Porównywalne,
• Istnieje możliwość ustalenia ich wartości,

Podział zasobów niematerialnych

Zasoby niematerialne są nieodłącznym elementem każdej organizacji i odgrywają ważną rolę w kształtowaniu jej konkurencyjności na rynku. Klasyfikacja tych zasobów jest istotna dla lepszego zrozumienia ich charakteru i wartości. Wyróżniamy kilka głównych kategorii zasobów niematerialnych:

• Zasoby niematerialne rynkowe. Zasoby niematerialne rynkowe odnoszą się do wartości, jaką organizacja posiada na rynku. Obejmują one takie elementy, jak marka, reputacja, wizerunek oraz relacje z klientami. Marka jest jednym z najcenniejszych zasobów niematerialnych, gdyż wpływa na decyzje konsumentów i buduje lojalność wobec firmy. Reputacja i wizerunek są również istotne, ponieważ wpływają na postrzeganie firmy przez klientów i społeczeństwo. Relacje z klientami to z kolei umiejętność budowania trwałych i korzystnych dla firmy partnerstw biznesowych.
• Zasoby niematerialne technologiczne. Zasoby niematerialne technologiczne to wiedza i umiejętności związane z technologią i innowacjami. Obejmują one patenty, prawa autorskie, know-how, bazy danych oraz systemy informatyczne. Patenty i prawa autorskie chronią wynalazki i prace twórcze, dając organizacji monopol na ich wykorzystywanie. Know-how to przede wszystkim praktyczna wiedza i doświadczenie, które pozwalają organizacji osiągnąć przewagę konkurencyjną. Bazy danych i systemy informatyczne są niezbędne do przechowywania i zarządzania informacjami, a także do efektywnego funkcjonowania firmy.
• Zasoby niematerialne artystyczne. Zasoby niematerialne artystyczne odnoszą się do wartości związanych z twórczością artystyczną. Mogą to być prace artystyczne, muzyka, filmy, książki, ale także projekty graficzne czy wzornictwo. Te zasoby mogą być wykorzystywane w celach marketingowych, promocyjnych lub jako elementy produktów lub usług oferowanych przez firmę. Prace artystyczne mogą również stanowić odrębną wartość, jeśli organizacja zajmuje się ich sprzedażą lub wystawianiem.
• Zasoby niematerialne dane przetworzone. Zasoby niematerialne dane przetworzone to informacje, które zostały zebrane, przetworzone i zorganizowane w celu wykorzystania ich przez organizację. Mogą to być np. raporty, analizy, bazy danych czy zestawienia. Te zasoby pozwalają na podejmowanie lepszych decyzji, planowanie strategiczne i monitorowanie wyników działalności firmy. Są niezbędne w procesie zarządzania i umożliwiają organizacji lepsze wykorzystanie swoich zasobów materialnych i niematerialnych.
• Zasoby niematerialne informacje o klientach. Zasoby niematerialne informacje o klientach to wiedza i dane dotyczące klientów, ich preferencji, zachowań i potrzeb. Dzięki tym informacjom organizacja może lepiej zrozumieć swoją grupę docelową, dostosować ofertę do ich potrzeb i budować długoterminowe relacje z klientami. Te zasoby są szczególnie cenne w dzisiejszym świecie, gdzie personalizacja i indywidualizacja są kluczowe dla sukcesu firmy.
• Zasoby niematerialne umowy. Zasoby niematerialne umowy to wartość, jaką organizacja posiada dzięki umowom, które zawarła z innymi podmiotami. Mogą to być umowy z dostawcami, partnerami biznesowymi, pracownikami, kontrahentami czy klientami. Umowy te mogą zapewniać firmie dostęp do unikalnych zasobów, technologii, rynków czy sieci dystrybucji. Są to ważne składniki, które wpływają na zdolność organizacji do osiągania celów biznesowych.
• Zasoby niematerialne kapitał ludzki. Zasoby niematerialne kapitał ludzki to wiedza, umiejętności i doświadczenie pracowników. Wiedza i umiejętności pracowników są niezwykle cenne dla organizacji, gdyż wpływają na jakość produktów i usług, innowacyjność, efektywność oraz zdolność do adaptacji do zmian. Kapitał ludzki jest kluczowym czynnikiem konkurencyjności, a organizacje inwestują w rozwój swoich pracowników, aby zwiększyć wartość tego zasobu.
• Zasoby niematerialne lokalizacje. Zasoby niematerialne lokalizacje odnoszą się do wartości związanej z położeniem organizacji. Mogą to być atrakcyjne lokalizacje dla klientów, dogodne miejsca dla pracowników czy dostęp do ważnych zasobów lub infrastruktury. Lokalizacja może mieć istotny wpływ na sukces organizacji, zwłaszcza w branżach, gdzie dostępność jest kluczowym czynnikiem.
• Zasoby niematerialne składniki związane z Internetem. Zasoby niematerialne składniki związane z Internetem to wartość, jaką organizacja posiada dzięki obecności w internecie. Mogą to być strony internetowe, aplikacje mobilne, platformy e-commerce, profile w mediach społecznościowych czy inne narzędzia online. Składniki te pozwalają organizacji na dotarcie do szerszego grona odbiorców, budowanie relacji z klientami, prowadzenie działań marketingowych i sprzedażowych, a także tworzenie społeczności wokół marki.
• Zasoby niematerialne wartość intelektualna. Zasoby niematerialne wartość intelektualna to ogół wiedzy, pomysłów, innowacji i procesów, które są wykorzystywane przez organizację do tworzenia wartości. Wartość intelektualna obejmuje znane marki, patenty, prawa autorskie, know-how oraz inne elementy, które przynoszą organizacji przewagę konkurencyjną. Jest to jeden z najcenniejszych składników zasobów niematerialnych, gdyż ma znaczący wpływ na zdolność organizacji do tworzenia nowych produktów, usług i rozwiązań.
• Zasoby niematerialne wartość firmy. Zasoby niematerialne wartość firmy odnoszą się do ogólnej wartości, jaką organizacja posiada, uwzględniając wszystkie powyższe kategorie zasobów niematerialnych. Wartość firmy jest nadwyżką ceny sprzedaży nad wartością jej aktywów materialnych i niematerialnych. Oznacza to, że organizacja jest warta więcej niż suma swoich fizycznych i niematerialnych zasobów. Wartość firmy zależy od efektywnego zarządzania tymi zasobami, budowania ich wartości i wykorzystywania ich w sposób strategiczny.

Wartość intelektualna jako najcenniejszy składnik zasobów niematerialnych

Spośród wszystkich kategorii zasobów niematerialnych, wartość intelektualna jest uważana za najcenniejszy składnik. Wartość intelektualna obejmuje wiedzę, pomysły, innowacje, prawa autorskie, patenty, know-how i wiele innych elementów, które przynoszą organizacji przewagę konkurencyjną. Jest to składnik, który trudno jest skopiować przez konkurencję i który daje organizacji unikalność na rynku.

Wartość intelektualna może wynikać z różnych czynników, takich jak badania i rozwój, innowacje, kreatywność pracowników, prawa własności intelektualnej oraz wiedza zgromadzona przez organizację. Firmy, które skupiają się na rozwijaniu i wykorzystywaniu swojej wartości intelektualnej, mają większe szanse na osiągnięcie sukcesu i utrzymanie się na rynku.

Wartość firmy jako nadwyżka ceny sprzedaży nad wartością aktywów materialnych i niematerialnych

Wartość firmy jest pojęciem, które odnosi się do ogólnej wartości, jaką organizacja posiada. Jest to nadwyżka ceny sprzedaży nad wartością jej aktywów materialnych i niematerialnych. Oznacza to, że organizacja jest warta więcej niż suma swoich zasobów fizycznych i niematerialnych.

Wartość firmy jest wynikiem efektywnego zarządzania i wykorzystywania zasobów niematerialnych. Organizacje, które potrafią budować wartość swoich zasobów niematerialnych, mają większe szanse na osiągnięcie sukcesu i uzyskanie przewagi konkurencyjnej na rynku. Zarządzanie zasobami niematerialnymi staje się coraz ważniejsze, zwłaszcza w erze cyfrowej, gdzie informacje i wiedza mają kluczowe znaczenie.

Wartość firmy jest zmienną, która może się zmieniać wraz z rozwojem organizacji, zmianami na rynku, technologią i innymi czynnikami. Dlatego też, organizacje muszą stale monitorować swoje zasoby niematerialne, doskonalić je i inwestować w ich rozwój, aby utrzymać i zwiększać swoją wartość na rynku.

Wpływ zasobów niematerialnych na konkurencyjność i wartość przedsiębiorstwa

Przewaga konkurencyjna generowana przez zasoby niematerialne

Zasoby niematerialne, takie jak wiedza, umiejętności, reputacja i relacje z klientami, mają istotny wpływ na konkurencyjność przedsiębiorstwa. Odpowiednie wykorzystanie tych zasobów może przynieść organizacji przewagę nad konkurencją.

Wiedza i umiejętności pracowników są jednym z najważniejszych zasobów niematerialnych. Posiadanie wykwalifikowanej kadry daje przedsiębiorstwu możliwość innowacji, rozwoju i efektywnego działania. Pracownicy o wysokich kompetencjach mogą wykorzystać swoją wiedzę do doskonalenia procesów, tworzenia nowych produktów i usług, a także do budowania relacji z klientami. To wszystko przekłada się na wzrost konkurencyjności firmy.

Reputacja jest kolejnym istotnym zasobem niematerialnym. Pozytywna opinia klientów i społeczności biznesowej może przyciągnąć nowych klientów oraz zwiększyć zaufanie do marki. Przedsiębiorstwo z dobrą reputacją może liczyć na lojalność klientów, a także na lepsze relacje z dostawcami i partnerami biznesowymi. Reputacja jest trudna do osiągnięcia, lecz łatwa do stracenia, dlatego warto nią zarządzać i chronić.

Tworzenie unikalnych i trudnych do skopiowania aktywów

Zasoby niematerialne mogą być również źródłem unikalnych aktywów, które są trudne do skopiowania przez konkurencję. Przykładem takiego zasobu może być opatentowany wynalazek lub zastrzeżony znak towarowy. Posiadanie takiego aktywu daje przedsiębiorstwu wyłączność na jego wykorzystanie, co może stanowić przewagę konkurencyjną.

Innym przykładem unikalnego zasobu niematerialnego jest wyjątkowa wiedza ekspercka w danej dziedzinie. Przedsiębiorstwo, które posiada specjalistyczną wiedzę, może oferować usługi lub produkty, których nie jest w stanie zaoferować konkurencja. To umożliwia budowanie lojalności klientów i osiąganie wyższych marż.

Tworzenie unikalnych i trudnych do skopiowania aktywów wymaga od przedsiębiorstwa strategii zarządzania zasobami niematerialnymi, która będzie uwzględniała ochronę tych aktywów oraz rozwijanie nowych kompetencji i ekspertyz.

Zasoby niematerialne a reputacja i wizerunek przedsiębiorstwa

Reputacja i wizerunek przedsiębiorstwa są kluczowe dla jego sukcesu. Zasoby niematerialne mają istotny wpływ na budowanie i utrzymanie dobrej reputacji oraz pozytywnego wizerunku.

Reputacja jest wynikiem długotrwałego budowania zaufania klientów, dostawców i społeczności biznesowej. Zasoby niematerialne, takie jak wysoka jakość usług, doskonałe relacje z klientami i etyczne podejście do biznesu, mogą przyczynić się do budowania pozytywnej opinii o przedsiębiorstwie. Reputacja jest czynnikiem, który przyciąga klientów, zwiększa konkurencyjność i tworzy wartość dla firmy.

Wizerunek przedsiębiorstwa odnosi się do sposobu, w jaki jest ono postrzegane przez interesariuszy. Zasoby niematerialne, takie jak marka, wzornictwo, kultura organizacyjna czy zaangażowanie społeczne, mogą wpływać na postrzeganie firmy przez klientów, pracowników i społeczność. Pozytywny wizerunek może przyciągać talentowane osoby do pracy w przedsiębiorstwie, a także przyciągać klientów i inwestorów.

Zarządzanie zasobami niematerialnymi powinno uwzględniać budowanie i utrzymanie reputacji oraz pozytywnego wizerunku przedsiębiorstwa. Warto inwestować w te zasoby, ponieważ mają one długotrwały wpływ na konkurencyjność i wartość firmy.

Metody wyceny zasobów niematerialnych

Zasoby niematerialne są nieodłączną częścią każdej organizacji i mają ogromne znaczenie dla jej sukcesu. Jednak ich wartość często jest trudna do określenia. Właśnie dlatego istnieją różne metody wyceny zasobów niematerialnych, które pomagają ustalić ich wartość.

• Metoda kosztowa. Metoda kosztowa opiera się na oszacowaniu kosztów, jakie należy ponieść w celu odtworzenia lub zastąpienia danego zasobu niematerialnego. Zakłada się, że wartość zasobu jest równa sumie nakładów poniesionych na jego stworzenie lub nabycie. W przypadku zasobów niematerialnych, takich jak oprogramowanie czy know-how, trzeba uwzględnić koszty związane z badaniami i rozwojem, szkoleniem personelu, zakupem licencji itp. Metoda kosztowa jest stosunkowo prosta w zastosowaniu, ale może nie uwzględniać wartości rynkowej zasobu.
• Metoda dochodowa. Metoda dochodowa opiera się na oszacowaniu wartości zasobu na podstawie generowanych przez niego przyszłych dochodów. W przypadku zasobów niematerialnych, takich jak marka czy patent, należy uwzględnić prognozowane przychody z tytułu wykorzystania tych zasobów przez określony okres czasu. Metoda dochodowa jest bardziej skomplikowana niż metoda kosztowa, ale uwzględnia potencjalne korzyści ekonomiczne, jakie dany zasób może przynieść.
• Metoda porównawcza. Metoda porównawcza polega na porównaniu zasobu niematerialnego z podobnymi zasobami, które zostały już sprzedane lub wycenione. Na podstawie tych porównań można ustalić wartość zasobu. Ta metoda jest szczególnie przydatna dla zasobów niematerialnych, które mają odpowiednik na rynku, takie jak nieruchomości czy prawa autorskie. Jednak może być trudna do zastosowania w przypadku unikalnych zasobów niematerialnych.

Ryzyko utraty wartości zasobów niematerialnych

• Monitoring i aktualizacja zasobów niematerialnych. Zarządzanie zasobami niematerialnymi wiąże się z koniecznością monitorowania i regularnej aktualizacji tych aktywów. Wartości zasobów niematerialnych mogą ulegać zmianom w zależności od rozwoju technologicznego, zmiany preferencji klientów czy nowych regulacji prawnych. Dlatego ważne jest, aby przedsiębiorstwa utrzymywały bieżącą wiedzę na temat swoich zasobów niematerialnych i dostosowywały swoje strategie zarządzania do zmieniającego się otoczenia.
• Zarządzanie kapitałem ludzkim. Kapitał ludzki jest jednym z kluczowych zasobów niematerialnych w przedsiębiorstwach. Wiedza, umiejętności i doświadczenie pracowników stanowią istotny składnik konkurencyjności firmy. Zarządzanie kapitałem ludzkim obejmuje rekrutację, rozwój pracowników, budowanie zespołów oraz tworzenie sprzyjającego środowiska pracy. Skuteczne zarządzanie kapitałem ludzkim pozwala na maksymalne wykorzystanie potencjału pracowników i tworzenie wartości dla organizacji.

Zasoby niematerialne — artykuły polecane

Wartości niematerialne i prawne — Aktywa — Kapitał — Rzeczowe aktywa trwałe — Własność intelektualna — Nakłady — Leasing zwrotny — Użytkownik — Podział przedsiębiorstwa

Bibliografia

• Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej (2008), Międzynarodowe Standardy Rachunkowości MSR 38 - Wartości niematerialne L 320/252, art. 8,56
• Michalczuk G. (2013), Zasoby niematerialne jako czynnik wartości przedsiębiorstwa. Luka informacyjna sprawozdawczości finansowej, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok
• Murawska M. (2008), Zarządzanie strategiczne niematerialnymi zasobami przedsiębiorstwa, Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych, Warszawa
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591
• Weston A. (2007), The Intangible assets Handbook. Measuring vaule from intangible assets, American Bar Association, Chicago

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.

Autor: Janusz Żak