Rozwój regionalny

Rozwój regionalny to pojęcie, które odnosi się do procesu, w którym dana jednostka terytorialna, taka jak region, staje się bardziej rozwinięta i dynamiczna pod względem gospodarczym, społecznym i kulturowym. Rozwój regionalny ma na celu zwiększenie potencjału rozwojowego danego obszaru, poprawę jakości życia mieszkańców, redukcję nierówności społeczno-ekonomicznych oraz zrównoważony rozwój. Istotne elementy tego pojęcia to przede wszystkim wzrost gospodarczy, innowacje, tworzenie miejsc pracy, poprawa infrastruktury, ochrona środowiska, rozwój społeczny i kulturalny, a także skuteczne zarządzanie zasobami regionalnymi.

Rozwój regionalny jest niezwykle istotny zarówno dla poszczególnych regionów, jak i dla całości kraju. Dzięki równomiernemu rozwojowi poszczególnych obszarów, możliwe jest zwiększenie konkurencyjności danego kraju na arenie międzynarodowej. Ponadto, rozwój regionalny przyczynia się do redukcji migracji z obszarów wiejskich do miast, poprawiając jakość życia na terenach wiejskich.

Przez wieki rozwój regionalny był związany głównie z rozwojem gospodarczym i przemysłowym. Jednak w dzisiejszych czasach, wraz z postępem technologicznym i zmieniającymi się potrzebami społeczeństwa, rozwój regionalny nabiera nowych znaczeń. Współczesny rozwój regionalny koncentruje się również na innowacjach, zrównoważonym rozwoju, ochronie środowiska, tworzeniu miejsc pracy w sektorze usług i poprawie jakości życia mieszkańców.

Rozwój regionalny jako transformacja zasobów i czynników ekonomicznych

Rozwój regionalny jest procesem transformacji zasobów i czynników ekonomicznych, który ma na celu zwiększenie konkurencyjności i poprawę jakości życia mieszkańców danego obszaru. Region ekonomiczny można zdefiniować jako określoną przestrzeń geograficzną, w której zasoby i czynniki ekonomiczne są wykorzystywane w celu wytwarzania dóbr i usług.

Specjalizacja produkcyjno-usługowa jest kluczowym elementem rozwoju regionalnego. Polega na koncentracji produkcji i usług w określonym obszarze, który posiada przewagę konkurencyjną w danej dziedzinie. Dzięki specjalizacji region może skoncentrować swoje zasoby i czynniki ekonomiczne na konkretnej branży lub sektorze, co przyczynia się do wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy.

Czynniki rozwoju regionalnego można podzielić na kilka kategorii, takich jak czynniki ekonomiczne, społeczne, techniczne i technologiczne oraz ekologiczne:

• Czynniki ekonomiczne odgrywają istotną rolę w rozwoju regionalnym. Wysoka konkurencyjność, dostępność kapitału, innowacje, efektywne wykorzystanie zasobów, infrastruktura transportowa i energetyczna, a także stabilność polityczna i prawna są kluczowymi czynnikami, które wpływają na rozwój gospodarczy regionu. Ponadto, dostęp do rynków zbytu i surowców oraz efektywna polityka gospodarcza są niezbędne dla rozwoju regionalnego.
• Czynniki społeczne, takie jak wykształcenie, zdrowie i jakość życia mieszkańców regionu, są również istotnymi czynnikami rozwoju regionalnego. Dobre warunki życia, wysoki poziom edukacji i zdrowia, a także silne więzi społeczne przyczyniają się do atrakcyjności regionu dla inwestorów oraz umożliwiają rozwój przedsiębiorczości i innowacyjności.
• Czynniki techniczne i technologiczne odgrywają kluczową rolę w rozwoju regionalnym. Dostęp do nowoczesnej infrastruktury technicznej, zaawansowanych technologii, a także innowacyjności i umiejętności technicznych mieszkańców regionu są niezbędne do wzrostu gospodarczego i konkurencyjności. Rozwój nowych technologii, takich jak sztuczna inteligencja, robotyka czy internet rzeczy, może przyczynić się do tworzenia nowych miejsc pracy i zwiększenia efektywności produkcji.
• Czynniki ekologiczne stanowią istotny aspekt rozwoju regionalnego. Zrównoważony rozwój, ochrona środowiska, efektywne wykorzystanie zasobów naturalnych, a także przyjazne dla środowiska technologie są kluczowe dla długotrwałego rozwoju regionu. Inwestycje w odnawialne źródła energii, ochronę przyrody i zrównoważone gospodarowanie odpadami są niezbędne dla zachowania równowagi ekologicznej i utrzymania konkurencyjności regionu w długim okresie.

Wskaźniki rozwoju regionalnego

Wzrost sprzedaży i produkcji dóbr i usług

Wskaźnikami rozwoju regionalnego są różne miary, które służą do oceny postępu i poprawy sytuacji w poszczególnych regionach. Jednym z kluczowych wskaźników jest wzrost sprzedaży i produkcji dóbr i usług. Wzrost tych wskaźników wskazuje na rozwój gospodarczy regionu i przekłada się na poprawę warunków życia społeczeństwa.

Wzrost sprzedaży oznacza zwiększenie popytu na produkty i usługi oferowane przez region. Większe zainteresowanie klientów prowadzi do większej produkcji, co z kolei generuje większe zyski dla przedsiębiorstw i podwyżki dla pracowników. W rezultacie dochody mieszkańców rosną, co przekłada się na ich wyższy poziom życia.

Wzrost produkcji jest równie istotnym wskaźnikiem rozwoju regionalnego. Oznacza on, że region posiada rozwinięty sektor produkcyjny, który wytwarza nowe produkty i usługi. To z kolei przyciąga inwestorów i tworzy nowe miejsca pracy. Większa liczba miejsc pracy prowadzi do zmniejszenia bezrobocia i wzrostu dochodów mieszkańców, co wpływa na ich poziom życia.

Polityka rozwoju regionalnego

Polityka rozwoju regionalnego jest narzędziem, które ma na celu wzmacnianie i wspieranie rozwoju poszczególnych regionów. Poprzez inwestowanie w infrastrukturę, edukację, badania i rozwój, polityka ta dąży do poprawy poziomu życia społeczeństwa.

Inwestycje w infrastrukturę są kluczowe dla rozwoju regionalnego. Poprawa dróg, transportu publicznego, sieci energetycznej czy telekomunikacyjnej sprawia, że region staje się bardziej atrakcyjny dla inwestorów i przedsiębiorstw. Nowe inwestycje przyczyniają się do wzrostu gospodarczego, tworzenia nowych miejsc pracy i zwiększania dochodów mieszkańców.

Edukacja jest również istotnym elementem polityki rozwoju regionalnego. Inwestycje w szkolnictwo wyższe, szkolenia zawodowe i programy rozwoju umiejętności przyczyniają się do podnoszenia kwalifikacji mieszkańców. Wyższe wykształcenie i lepsze umiejętności otwierają nowe możliwości zawodowe i zwiększają szanse na znalezienie lepiej płatnej pracy. To z kolei wpływa na poziom życia społeczeństwa.

Badania i rozwój są kluczowymi czynnikami w rozwoju regionalnym. Inwestycje w nowe technologie, innowacje i badania naukowe przyczyniają się do powstawania nowych przedsiębiorstw i sektorów gospodarki. Regiony, które intensywnie inwestują w badania i rozwój, są bardziej konkurencyjne na rynku globalnym, co przekłada się na rozwój gospodarczy i poprawę warunków życia mieszkańców.

Rola infrastruktury technicznej i społecznej

Infrastruktura techniczna i społeczna odgrywa istotną rolę w rozwoju regionalnym. Infrastruktura techniczna obejmuje drogi, mosty, sieci energetyczne, telekomunikacyjne, co jest niezbędne do sprawnego funkcjonowania regionu. Dobre skomunikowanie regionu z innymi miejscami oraz dostęp do energii i telekomunikacji przyciągają inwestorów i sprzyjają rozwojowi gospodarczemu.

Infrastruktura społeczna to przede wszystkim edukacja, opieka zdrowotna, mieszkania, kultura i rekreacja. Dostęp do wysokiej jakości edukacji i opieki zdrowotnej ma kluczowe znaczenie dla rozwoju społecznego i gospodarczego. Wysoko rozwinięte sektory edukacyjne i opieki zdrowotnej przyciągają inwestorów, a także przyczyniają się do podnoszenia jakości życia mieszkańców.

Rozwój regionalny zależy nie tylko od wzrostu sprzedaży i produkcji, ale także od skutecznej polityki rozwoju regionalnego, inwestycji w infrastrukturę techniczną i społeczną oraz tworzenia warunków do rozwoju gospodarczego i społecznego. Poprawa tych czynników przekłada się na wyższy poziom życia społeczeństwa i zachęca do dalszego rozwoju regionu.

Czynniki wpływające na rozwój regionalny

Inwestycje zagraniczne

Przyciąganie inwestorów zagranicznych ma wiele korzyści dla rozwoju regionalnego. Przede wszystkim, przyciągnięcie inwestycji zagranicznych przyczynia się do wzrostu gospodarczego, tworzenia nowych miejsc pracy oraz transferu technologii. Przykładem korzyści wynikających z inwestycji zagranicznych może być zwiększenie konkurencyjności regionu poprzez nowoczesne technologie i know-how, które są wprowadzane przez zagranicznych inwestorów. Ponadto, inwestycje zagraniczne często prowadzą do rozwoju infrastruktury, co przyciąga kolejne inwestycje i wspomaga rozwój lokalnego biznesu.

Inwestycje zagraniczne odgrywają kluczową rolę w tworzeniu miejsc pracy w regionie. Przybycie zagranicznych inwestorów często wiąże się z otwarciem nowych fabryk, biur czy centrów usługowych, co prowadzi do zwiększenia zatrudnienia w danym obszarze. Ponadto, inwestorzy zagraniczni często przynoszą ze sobą nowoczesne technologie i know-how, które są przekazywane lokalnym przedsiębiorstwom. Transfer technologii odbywa się na różnych poziomach, od produkcji po zarządzanie, a to przyczynia się do wzrostu konkurencyjności lokalnych firm. W efekcie, inwestycje zagraniczne przyczyniają się do wzrostu gospodarczego regionu.

Edukacja i szkolnictwo wyższe

Wysoka jakość edukacji i szkolnictwa wyższego ma ogromny wpływ na rozwój regionalny. Dobrze wykształcona siła robocza jest kluczowym czynnikiem przyciągającym inwestycje i stymulującym innowacje w regionie. Wysoko wykwalifikowani pracownicy są w stanie efektywnie wykorzystywać nowoczesne technologie i wprowadzać innowacyjne rozwiązania. Ponadto, wysoka jakość edukacji przyczynia się do rozwoju sektora usług, szczególnie w obszarze edukacji, opieki zdrowotnej i nowych technologii. Dlatego też, inwestowanie w edukację i szkolnictwo wyższe jest kluczowym elementem rozwoju regionalnego.

Edukacja i szkolnictwo wyższe mają istotny wpływ na tworzenie wysoko wykwalifikowanej siły roboczej, która jest niezbędna dla rozwoju nowoczesnych branż. Wysoko wykwalifikowani absolwenci uczelni wyższych są często poszukiwani przez przedsiębiorstwa działające w sektorze nowych technologii, innowacji czy usług. Dodatkowo, rozwój edukacji w zakresie przedsiębiorczości i innowacji sprzyja powstawaniu nowych innowacyjnych przedsiębiorstw w regionie. Dlatego też, inwestowanie w edukację i szkolnictwo wyższe jest nie tylko inwestycją w przyszłość jednostek, ale także w przyszłość całego regionu.

Zrównoważony rozwój regionalny

Zrównoważony rozwój regionalny polega na uwzględnieniu równocześnie aspektów ekonomicznych, społecznych i środowiskowych. Rozwój regionu powinien być oparty na zrównoważonym wzroście gospodarczym, który sprzyja tworzeniu miejsc pracy i podnoszeniu poziomu życia mieszkańców. Jednocześnie, rozwój regionalny powinien być społecznie sprawiedliwy, zapewniając równy dostęp do edukacji, zdrowia, kultury i innych podstawowych usług. Ponadto, rozwój regionu powinien być zgodny z zasadami ochrony środowiska naturalnego i zrównoważonego korzystania z zasobów naturalnych.

W celu osiągnięcia zrównoważonego rozwoju regionalnego konieczne jest wdrażanie rozwiązań ekologicznych oraz ochrona środowiska naturalnego. W regionach, gdzie odnawialne źródła energii są dostępne, warto inwestować w ich rozwój, co przyczynia się do redukcji emisji gazów cieplarnianych i zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych. Ponadto, ochrona środowiska naturalnego i dbałość o ekosystemy regionu są kluczowymi czynnikami przyciągającymi turystów, którzy generują przychody dla lokalnych przedsiębiorstw. Dlatego też, zrównoważony rozwój regionalny powinien być priorytetem dla każdego regionu.

Partnerstwo publiczno-prywatne

Współpraca między sektorem publicznym a prywatnym może przynieść wiele korzyści dla rozwoju regionalnego. Partnerstwo publiczno-prywatne umożliwia efektywniejsze wykorzystanie zasobów finansowych i ludzkich, co prowadzi do lepszej realizacji projektów rozwojowych. Sektor prywatny może przyczynić się do finansowania inwestycji, a sektor publiczny może zapewnić odpowiednie regulacje i infrastrukturę. Ponadto, partnerstwo publiczno-prywatne sprzyja wymianie know-how i transferowi technologii. W efekcie, współpraca między sektorem publicznym a prywatnym może przyspieszyć rozwój regionalny.

Istnieje wiele przykładów udanych projektów realizowanych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Przykładem może być budowa nowoczesnego stadionu, w którym partnerem prywatnym jest klub sportowy, a partnerem publicznym jest lokalna władza. Innym przykładem może być wspólne finansowanie i rozwój infrastruktury transportowej, takiej jak autostrady czy linie kolejowe. Współpraca między sektorem publicznym a prywatnym może przynieść wiele korzyści dla regionu, zarówno ekonomicznych, społecznych jak i środowiskowych.

Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw (MSP)

Małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) odgrywają kluczową rolę w tworzeniu miejsc pracy i wzroście gospodarczym regionu. MSP są często bardziej elastyczne i innowacyjne niż duże korporacje, co przyczynia się do powstawania nowych miejsc pracy oraz wprowadzania nowych produktów i usług na rynek. Ponadto, rozwój MSP sprzyja różnorodności gospodarczej regionu i zmniejsza zależność od jednego sektora czy jednego inwestora. Dlatego też, wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw jest kluczowym elementem rozwoju regionalnego.

Aby wspierać rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, konieczne jest zapewnienie korzystnego środowiska biznesowego oraz wsparcia finansowego i doradczego. Korzystne regulacje prawne i zmniejszenie biurokracji ułatwiają prowadzenie działalności gospodarczej i przyczyniają się do wzrostu liczby nowych przedsiębiorstw. Ponadto, dostęp do finansowania, zarówno w postaci pożyczek jak i dotacji, jest kluczowy dla rozwoju MSP. Wsparcie w zakresie doradztwa biznesowego, szkoleń i mentorów jest również ważne dla rozwoju kompetencji przedsiębiorców i wzrostu konkurencyjności MSP.

Turystyka jako czynnik rozwoju regionalnego

Turystyka może być istotnym czynnikiem rozwoju regionalnego. Atrakcyjność turystyczna regionu przyciąga turystów, co generuje przychody dla lokalnych przedsiębiorstw. Turystyka może wpływać na rozwój różnych sektorów gospodarki, takich jak gastronomia, usługi noclegowe, transport czy kultura. Ponadto, rozwój turystyki sprzyja powstawaniu nowych miejsc pracy, zarówno w sektorze turystycznym, jak i w sektorach pokrewnych. W związku z tym, rozwijanie potencjału turystycznego regionu jest ważnym elementem rozwoju regionalnego.

Aby rozwijać turystykę jako czynnik rozwoju regionalnego, konieczne jest inwestowanie w rozwój infrastruktury turystycznej. Infrastruktura turystyczna obejmuje m.in. drogi, lotniska, porty, hotele, atrakcje turystyczne i obiekty rekreacyjne. Zapewnienie odpowiedniej infrastruktury sprzyja przyciąganiu większej liczby turystów i zwiększa konkurencyjność regionu. Ponadto, rozwój infrastruktury turystycznej może przyczynić się do poprawy warunków życia mieszkańców, na przykład poprzez tworzenie miejsc pracy i dostęp do nowych usług.

Innowacje i badania naukowe

Wspieranie badań naukowych i transferu technologii ma istotny wpływ na rozwój regionalny. Badania naukowe prowadzone w uczelniach i instytutach badawczych mogą prowadzić do odkrycia nowych rozwiązań i innowacji, które mogą być wykorzystane w praktyce przez przedsiębiorstwa. Transfer technologii odbywa się poprzez współpracę między naukowcami a przedsiębiorcami, co przyczynia się do powstawania nowych gałęzi przemysłu i tworzenia wysoko wartościowych miejsc pracy. Dlatego też, inwestowanie w badania naukowe i transfer technologii jest kluczowym czynnikiem rozwoju regionalnego.

Innowacje i badania naukowe mogą przyczynić się do tworzenia nowych gałęzi przemysłu oraz wysoko wartościowych miejsc pracy. Nowe technologie i rozwiązania mogą prowadzić do powstania nowych przedsiębiorstw oraz rozwoju istniejących branż. Przykładem może być rozwój sektora IT czy sektora związanego z energią odnawialną. Tworzenie nowych gałęzi przemysłu przyczynia się do dywersyfikacji gospodarki regionu i zmniejsza zależność od jednego sektora. Ponadto, wysoko wartościowe miejsca pracy, które powstają w wyniku innowacji, przyczyniają się do podnoszenia poziomu zatrudnienia i jakości życia mieszkańców.

Infrastruktura transportowa

Dostęp do infrastruktury transportowej odgrywa kluczową rolę w rozwoju regionalnym. Dobra infrastruktura transportowa umożliwia łatwiejsze przemieszczanie się osób i towarów, co sprzyja rozwojowi handlu, turystyki i inwestycji. Infrastruktura transportowa ma również wpływ na dostępność rynków, zmniejszenie kosztów logistyki i zwiększenie konkurencyjności regionu. Dlatego też, inwestowanie w rozwój infrastruktury transportowej jest ważnym czynnikiem rozwoju regionalnego.

Poprawa dostępności rynków, przepływu towarów i usług oraz mobilności mieszkańców jest istotna dla rozwoju regionalnego. Dobra infrastruktura transportowa umożliwia łatwiejszy dostęp do rynków, zarówno krajowych jak i międzynarodowych. Ponadto, poprawa przepływu towarów i usług przyczynia się do wzrostu konkurencyjności regionu. Dobra infrastruktura transportowa sprzyja również mobilności mieszkańców, co ułatwia dojazd do pracy, edukację czy dostęp do usług. Dlatego też, inwestowanie w rozwój infrastruktury transportowej jest kluczowe dla rozwoju regionalnego.

Współpraca międzyregionalna

Współpraca między różnymi regionami może przynieść wiele korzyści dla rozwoju regionalnego. Partnerstwo i wymiana doświadczeń umożliwiają transfer wiedzy i know-how pomiędzy regionami. Dobrze funkcjonująca współpraca międzyregionowa może prowadzić do powstawania nowych projektów, innowacji i rozwoju wspólnych działalności gospodarczych. Ponadto, partnerstwo między regionami może przyczynić się do wzrostu konkurencyjności regionów oraz do zwiększenia atrakcyjności dla inwestorów zagranicznych. Dlatego też, współpraca międzyregionalna jest ważnym czynnikiem rozwoju regionalnego.

Metody i narzędzia wspierające rozwój regionalny

Rozwój regionalny to proces, który ma na celu zwiększenie konkurencyjności i poprawę jakości życia mieszkańców danego regionu. Aby osiągnąć ten cel, istnieje wiele metod i narzędzi wspierających rozwój regionalny.

• Planowanie regionalne. Planowanie regionalne jest kluczowym narzędziem wspierającym rozwój regionalny. Polega ono na wykorzystaniu strategii rozwoju regionalnego, planów zagospodarowania przestrzennego i programów rozwoju w celu skoordynowanego i zrównoważonego rozwoju regionu. Dzięki temu można efektywnie zarządzać procesem rozwoju, uwzględniając zarówno aspekty gospodarcze, społeczne, jak i środowiskowe.
• Klastry. Klastry są kolejnym narzędziem wspierającym rozwój regionalny. Polegają one na współpracy przedsiębiorstw, instytucji badawczych i sektora publicznego w celu tworzenia sieci współpracy i innowacyjnych rozwiązań. Tworzenie klastrów sprzyja wymianie wiedzy i doświadczeń między uczestnikami oraz stymuluje tworzenie nowych przedsiębiorstw i miejsc pracy.
• Partnerstwo publiczno-prywatne. Partnerstwo publiczno-prywatne jest kolejną metodą wspierającą rozwój regionalny. Polega ono na współpracy między sektorem publicznym a prywatnym w celu realizacji projektów rozwojowych i efektywniejszego wykorzystania zasobów. Dzięki partnerstwu publiczno-prywatnemu można skutecznie realizować inwestycje infrastrukturalne, programy szkoleniowe czy promocję regionu.
• Inwestycje zagraniczne. Inwestycje zagraniczne stanowią istotny czynnik wspierający rozwój regionalny. Przyciąganie inwestorów zagranicznych przynosi wiele korzyści, takich jak tworzenie miejsc pracy, transfer technologii czy wzrost gospodarczy. Przykłady korzyści wynikających z inwestycji zagranicznych są liczne i obejmują zarówno sektor produkcyjny, usługowy, jak i badawczo-rozwojowy.
• Programy szkoleniowe i wsparcie dla przedsiębiorczości. Programy szkoleniowe i wsparcie dla przedsiębiorczości są kluczowymi narzędziami wspierającymi rozwój regionalny. Zapewnienie dostępu do edukacji zawodowej, szkoleń i mentorów dla przedsiębiorców ma na celu rozwój umiejętności i kompetencji przedsiębiorczych. Dzięki temu przedsiębiorcy są lepiej przygotowani do prowadzenia działalności gospodarczej i osiągania sukcesów na rynku.
• Programy rozwoju infrastruktury. Inwestowanie w infrastrukturę techniczną i społeczną jest istotnym elementem wspierającym rozwój regionalny. Poprawa dostępności, mobilności i jakości życia mieszkańców jest kluczowa dla rozwoju regionu. Programy rozwoju infrastruktury obejmują inwestycje w drogi, koleje, porty, lotniska, szkoły, szpitale, parki i inne elementy infrastruktury, które przyczyniają się do poprawy warunków życia w regionie.
• Konsultacje społeczne. Konsultacje społeczne są ważnym narzędziem wspierającym rozwój regionalny. Uwzględnienie opinii i potrzeb mieszkańców, organizacji społecznych i lokalnych przedsiębiorców jest istotne dla skutecznego planowania i realizacji projektów rozwojowych. Dzięki konsultacjom społecznym można uwzględnić różnorodne perspektywy i zapewnić większą akceptację społeczną dla podejmowanych działań.
• Promocja i marketing regionalny. Promocja i marketing regionalny są kluczowymi narzędziami wspierającymi rozwój regionalny. Poprzez promowanie regionu jako atrakcyjnej lokalizacji do inwestowania, turystyki i życia, można przyciągnąć nowych inwestorów, turystów i mieszkańców. Skuteczne działania promocyjne mogą przyczynić się do wzrostu zainteresowania regionem i generowania korzyści gospodarczych.

Rozwój regionalny — artykuły polecane

Rozwój gospodarczy — Konsekwencje rozwoju turystyki — Polityka turystyczna — Nierówności społeczne — Ekonomia społeczna — Turystyka — Polityka społeczna — Rewitalizacja — Marketing terytorialny

Bibliografia

• Głuszczuk D. (2011), Istota rozwoju regionalnego i jego determinanty, Ekonomia, nr 5
• Kapusta F. (2012), Poziom infrastruktury technicznej i społecznej jako indykator i stymulator rozwoju regionalnego, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, nr 29
• Krzysztofek A. (2013), Zarządzanie i rozwój regionalny: wyzwania współczesności, AT Wydawnictwo, Kraków
• Pająk K. (2016), , Determinanty rozwoju regionalnego - współczesne odniesienie, Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, nr 9
• Wlaźniak K. (2010), Rozwój regionalny jako zadanie administracji publicznej, Wolters Kluwer, Warszawa