Rewitalizacja

Rewitalizacja jest to "skoordynowany proces prowadzony wspólnie przez władzę samorządową, społeczność lokalną i innych uczestników; będący elementem polityki rozwoju i mający na celu przeciwdziałanie degradacji przestrzeń zurbanizowanej, zjawiskom kryzysowym, pobudzanie rozwoju i zmian jakościowych poprzez wzrost aktywności społecznej i gospodarczej, poprawę środowiska zamieszkania oraz ochronę dziedzictwa narodowego, z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju".Jest to kompleksowy i wieloletni proces przemian technicznych, przestrzennych, ekonomicznych i społecznych przeprowadzany na danym obszarze. W procesie rewitalizacji powinni aktywnie uczestniczyć wszyscy zainteresowani, a ich interesy powinny być zanalizowane pod kątem wzajemnych relacji, możliwości współdziałania czy potencjalnych obszarów spornych. Tak aby przeciwstawne interesy mogły zostać umiejętnie połączone dla osiągnięcia celu.

Można wyróżnić cztery główne rodzaje procesu rewitalizacji:

• Rewitalizację obszarów powojennej zabudowy miejskiej i śródmieść,
• Rewitalizację obszarów poprzemysłowych,
• Rewitalizację blokowisk (szczególnie tych zbudowanych z tzw. Wielkiej płyty),
• Rewitalizację krajobrazu miast (szczególnie zieleni miejskiej).

Proces rewitalizacji rozpoczyna się od stwierdzenia degradacji, aby móc poprawnie przeprowadzić rewitalizację należy poprawnie zdefiniować i opisać charakter degradacji oraz ocenić jej stan. Wyróżniono cztery typy degradacji tj.:

• materialna (stan techniczny budynków),
• funkcjonalna (proces przekształceń funkcjonalnych),
• moralna (wizerunek miejsca),
• przestrzenna (stopień wykształcenia kompozycji).

Należy zwrócić uwagę na znaczenie zdegradowanego obszaru dla mieszkańców, a także na jego umiejscowienie w przestrzeni miasta czy wsi. Paradoksalnie niektóre miejsca są różnie postrzegane przez poszczególnych mieszkańców co może stanowić problem przy przeprowadzeniu rewitalizacji.

Następnie należy określić cele. Podstawowym, ideowym celem każdej rewitalizacji jest przywrócenie wartości zdegradowanym obszarom. Na poziomie operacyjnym istnieje jednak dużo więcej problemów, które należy wziąć pod rozwagę.

TL;DR

Rewitalizacja to kompleksowy proces prowadzony przez władzę samorządową, społeczność lokalną i innych uczestników, mający na celu przeciwdziałanie degradacji przestrzeni miejskiej. Może obejmować obszary powojennej zabudowy miejskiej, obszary poprzemysłowe, blokowiska i krajobraz miast. Proces rozpoczyna się od stwierdzenia degradacji i określenia celów. Korzyści z rewitalizacji to ochrona dziedzictwa, poprawa funkcji miasta i wzrost atrakcyjności inwestycyjnej. W Polsce istotna jest rewitalizacja terenów poprzemysłowych, powojskowych, śródmieść i blokowisk. Tereny poprzemysłowe często mają problemy z zanieczyszczeniem, a tereny powojskowe przekształcane są w cele cywilne. Programy rewitalizacji obejmują także śródmieścia i centra miast, a blokowiska skupiają się głównie na fizycznej odbudowie budynków.

Korzyści

Korzyści płynące z rewitalizacji miast:

• Ochrona historycznych wartości,
• Zachowanie lokalnych tradycji wraz z ich uwypukleniem,
• Wychodzenie naprzeciw potrzebom danej społeczności,
• Angażowanie społeczności w planowaniu i realizowaniu przedsięwzięcia,
• Racjonalizacja przestrzennej struktury miasta,
• Racjonalizacja funkcjonalnej struktury miasta,
• Poprawa funkcji komunikacyjnych (np. ścieżki rowerowe czy parkingi) miasta,
• Ulepszenie funkcji rekreacyjnych miasta,
• Poprawa warunków infrastrukturalnych, usługowych i handlowych,
• Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej.

Rewitalizacja polskich miast

W Polsce najbardziej istotna jest rewitalizacja terenów poprzemysłowych, powojskowych, a także śródmieść i blokowisk.

Tereny poprzemysłowe w Polsce są wynikiem szerszych zmian w procesach gospodarczych. Powstają po upadku pewnych branż (np. branża tekstylna w Łodzi) lub pojedynczych przedsiębiorstw, relokacji i zmian technologicznych. Realizowana przez państwo polityka forsownej industrializacji w okresie PRL-u spowodowała wzrost terenów poprzemysłowych w momencie przejścia w 1898 roku na gospodarkę wolnorynkową. Tereny poprzemysłowe cechują się niedostępnością dla mieszkańców oraz nie są atrakcyjną wizualnie częścią miasta. Rewitalizacja tych terenów często utrudniona jest skażeniem ekologicznym a w przypadku np. obszarów górniczych może występować problem ze stabilnością gruntów. Najwięcej zdegradowanych terenów poprzemysłowych występuje w województwie wielkopolskim, gdzie większość związana jest z energetyczną działalnością gospodarczą.

Przekształcanie terenów powojskowych w Polsce wiąże się z długofalowym procesem restrukturyzacji polskiej armii. W okresie 1944-1993 Armia Radziecka stale stacjonowała na terytorium Polski, dodatkowo zmniejszenie polskiej bazy wojskowej po 1989 roku przyczyniło się do powstania na terytorium kraju wielu obszarów pogarnizonowych. Tereny powojskowe w Polsce są przekształcane w miejsca do użytkowania cywilnego. Można wyróżnić 9 kierunków przekształceń tych terenów w Polsce:

• Nowe miasto (np. Borne Sulinowo),
• Nowe (stare) dzielnice miast (np. opuszczone kompleksy budynków powojskowych zostały przekształcone w dzielnice miast np. w Legnicy, Nysie, czy Koszalinie),
• Tereny inwestycyjne (np. Inkubator przedsiębiorczości w Świeciu),
• Tereny mieszkaniowe,
• Szkolnictwo (np. Kolegium Karkonoskie w Jeleniej Górze)
• Administracja,
• Lotniska (np. baza lotnicza Aeroklubów),
• Turystyka i rekreacja (np. część Wolińskiego Paru Narodowego),
• Rekultywacja środowiska naturalnego.

Programy rewitalizacji obejmują szeroko rozumiane śródmieścia i centra miast, gdzie większość zabudowy powstała jeszcze przed wojną. Śródmieścia są elementami tożsamości, wizerunku miasta i ich kolebką. Wiele projektów dotyczy przede wszystkim: rynków, głównych placów i ulic, a także dworców, terenów przybrzeżnych, obszarów zieleni. Przykładem rewitalizacji śródmieścia może być ta przeprowadzona w Szczecinie (1990-2009) mająca na celu między innymi przywrócenie funkcji centrum ogólnomiejskiego oraz podniesieniu standardu mieszkań, a także zagospodarowanie przestrzeni zielenią. Innym przykładem może być rewitalizacja zabytkowego centrum w Sopocie, do którego efektów można zaliczyć: budowę Centrum Haffnera, Hippiczny Park Rozrywki, Przystań Rybacka, odrestaurowana Opera Leśna,. Dzięki programowi rewitalizacji rozpowszechniono wśród mieszkańców postawę przedsiębiorczości, a także wzbudzono poczucie odpowiedzialności przy współkreowaniu wizerunku miasta.

Blokowiska, czyli wielkie osiedla mieszkaniowe wyróżniają się problemami związanymi z jakością zasobów mieszkaniowych, przestrzenią, infrastrukturą, a także ze społeczno-ekonomicznymi uwarunkowaniami. Działania podejmowane w tych miejscach mogą polegać między innymi na ocieplaniu bloków. W Polsce skupiono się na fizycznej odbudowie budynków, nie podjęto jednak kompleksowych działań społecznych.

Rewitalizacja — artykuły polecane

Różnorodność biologiczna — Turystyka zrównoważona — Konsekwencje rozwoju turystyki — Marketing terytorialny — Interreg — Rozwój regionalny — Turystyka — Badania i rozwój — Logistyka miejska

Bibliografia

• Bryx M. (red.) (2009), Finansowanie i gospodarka nieruchomościami w procesie rewitalizacji, Instytut Rozwoju Miast, Kraków
• Jarczewski W. (2009), Przestrzenne aspekty rewitalizacji śródmieścia, blokowiska, tereny poprzemysłowe, pokolejowe i powojskowe, Instytut Rozwoju Miasta, Kraków
• Poros M., Sobczyk W. (2013), Rewitalizacja terenu pogórniczego po kopalni surowców skalnych na przykładzie kamieniołomu Wietrznia w Kielcach, Rocznik Ochrona Środowiska, nr 15
• Skalski K. (2009), Rewitalizacja we Francji zarządzanie przekształceniami obszarów kryzysowych w miastach, Instytut Rozwoju Miast, Kraków
• Strzelecka E. (2011), Rewitalizacja miast w kontekście zrównoważonego rozwoju, Budownictwo i Inżynieria Środowiska, nr 4
• Wojnarowska A. (2017), Rewitalizacja a jakość przestrzeni publicznej centrum miasta, Mazowsze Studia regionalne, nr 21
• Ziobrowski Z., Jarczewski W. (red.) (2010), Rewitalizacja miast polskich - diagnoza, Instytut Rozwoju Miast, Kraków

Autor: Anna Bartuś