Granice przedsiębiorstwa
Zarządzanie granicami przedsiębiorstwa jest jednym z kluczowych obszarów zarządzania, który ma istotny wpływ na efektywność funkcjonowania organizacji. Granice przedsiębiorstwa odnoszą się do obszaru, w którym organizacja jest zlokalizowana i operuje. Mogą to być granice geograficzne, jak również granice funkcjonalne czy organizacyjne.
W określaniu granic przedsiębiorstwa można wykorzystać podejście E. Philpotta, D. J. Hamblina, T. Bainesa oraz G. Kaya [2004]. Autorzy zaproponowali następujące rozróżnienie [E. Philpott, D. J. Hamblin, T. Baines, G. Kay, 2004, s. 203-204]:
- granica integracji w górę strumienia przepływów (upstream integration boundary) - związana w podejmowaniem decyzji make or buy w zakresie materiałów lub półproduktów, które wykorzystywane są przez rozpatrywaną jednostkę do wykonania zadań w kolejnych etapach procesu wytwarzania produktu,
- granica integracji w dół strumienia przepływów (downstream integration boundary) - związana z zakresem usług świadczonych nabywcy oferowanych towarów (zarówno ostatecznemu nabywcy, jak również jednostce stanowiącej kolejne ogniwo w przetwarzaniu produktu), decyzja w tym zakresie może być związana z przejmowaniem przez rozpatrywane przedsiębiorstwo zadań w zakresie dostarczania produktu i przygotowania do dalszego wykorzystania przez odbiorcę (użytkowanie lub dalsze przetwarzanie),
- granica integracji w zakresie zróżnicowania produktów (product integration boundary) - dotyczy zakresów (rodzajów) produktów, które zamierza wytwarzać rozpatrywana jednostka,
- granica integracji w zakresie infrastruktury (infrastructure integration boundary) - w tym przypadku podstawowe znaczenie mają decyzje dotyczące podziału elementów infrastruktury na takie, w które przedsiębiorstwo będzie inwestować samodzielnie oraz inne, które zostaną udostępnione przez inne jednostki kooperujące z rozpatrywanym przedsiębiorstwem.
Należy także zwrócić uwagę na inne podejście do określania granic przedsiębiorstwa, zaprezentowane przez R. Ashkenasa, D. Ulricha, T. Jicka oraz S. Kerra [1998]. Autorzy wyodrębnili takie rodzaje granic przedsiębiorstwa jak [R. Ashkenas, D. Ulrich, T. Jick, S. Kerr, 1998, s. 3]:
- granice pionowe (vertical boundaries) - wewnątrz przedsiębiorstwa, pomiędzy poziomami w strukturze organizacyjnej oraz pomiędzy rangami poszczególnych stanowisk i osób zajmujących te stanowiska,
- granice poziome (horizontal boundaries) - wewnątrz przedsiębiorstwa, pomiędzy funkcjami i dziedzinami działalności,
- granice zewnętrzne (external boundaries) - pomiędzy rozpatrywaną organizacją (przedsiębiorstwem), a dostawcami i klientami,
- granice w ujęciu geograficznym (geographical boundaries) - pomiędzy lokalizacjami przedsiębiorstw, pomiędzy obsługiwanymi rynkami oraz granice kulturowe
Przedstawiona propozycja typologii granic przedsiębiorstwa może zostać potraktowana jako węższe ujęcie w porównaniu z koncepcją przedstawioną przez E. Philpotta, D. J. Hamblina, T. Bainesa oraz G. Kaya. Podejście R. Ashkenasa, D. Ulricha, T. Jicka i S. Kerna wydaje się użytecznym zwłaszcza z punktu widzenia decyzji dotyczących wewnętrznej organizacji działalności. Typologia E. Philpotta, D. J. Hamblina, T. Bainesa oraz G. Kaya jest natomiast w większym stopniu dostosowana do organizacji współpracy na rynku, co związane jest z integrowaniem działalności przedsiębiorstw w dążeniu do zaspokojenia zmieniających się oczekiwań klientów.
Jak zauważyli R. Ashkenas, D. Ulrich, T. Jick oraz S. Kerr, przedstawione przez nich rodzaje granic występują, ponieważ poszczególne osoby specjalizują się w określonych zakresach zadań, posiadają zróżnicowany zakres władzy i wpływu na inne osoby w organizacji, a organizacje prowadzą odmienne rodzaje działalności niż ich dostawcy oraz klienci. Lokalizacje miejsc, w których członkowie organizacji wykonują swoje działania także zazwyczaj się różnią, podobnie jak strefy czasowe i uwarunkowania kulturowe społeczeństw w krajach, w których rozpatrywana organizacja realizuje swoją działalność. Wśród podstawowych przyczyn występowania takich granic wyróżnia się jasne i zrozumiałe odróżnienie działalności rozpatrywanego przedsiębiorstwa od działań realizowanych przez inne jednostki, rozróżnienie warunków otoczenia, w którym realizowana jest działalność, podział działalności pomiędzy poszczególne jednostki organizacyjne i osoby, a także podział kompetencji decyzyjnych i odpowiedzialności pomiędzy te osoby. Bez dokonania wspomnianych rozróżnień zasadniczo utrudnione byłoby zróżnicowanie zadań (odpowiednio do umiejętności pracowników), koordynowanie wykorzystania zasobów i umiejętności pracowników, a w konsekwencji zarządzanie działalnością całej organizacji.
Przyczyny i konsekwencje istnienia granic przedsiębiorstwa
Przyczyny istnienia granic
Granice przedsiębiorstwa są wynikiem różnych czynników, które wpływają na organizację. Warto zrozumieć te przyczyny, aby lepiej zrozumieć istotę granic przedsiębiorstwa.
Jedną z przyczyn jest specjalizacja. Przedsiębiorstwa często decydują się na podział pracy i specjalizację zadań, aby skoncentrować się na tym, co robią najlepiej. Granice wewnętrzne organizacji pozwalają na skuteczne zarządzanie tym podziałem pracy i specjalizacją, a także na skoordynowanie różnych działań.
Różnice w zakresie władzy i wpływu to kolejny czynnik wpływający na istnienie granic przedsiębiorstwa. W organizacji często istnieje hierarchia zarządzania, gdzie różne poziomy mają różne kompetencje i decyzyjność. Granice wewnętrzne organizacji pomagają w określeniu zakresu władzy i odpowiedzialności poszczególnych jednostek.
Inne przyczyny istnienia granic przedsiębiorstwa to różnice w rodzajach działalności organizacji oraz różnice w lokalizacjach i kulturach społeczeństw. Przedsiębiorstwa często mają wiele różnych działań, które mogą być realizowane przez różne jednostki organizacyjne. Granice wewnętrzne organizacji pozwalają na skuteczne zarządzanie tymi różnymi rodzajami działalności. Ponadto, jeśli przedsiębiorstwo działa na różnych rynkach, w różnych lokalizacjach, musi uwzględnić lokalne różnice i dostosować swoje działania do specyfiki danego miejsca.
Konsekwencje istnienia granic
Istnienie granic przedsiębiorstwa ma wiele konsekwencji, które mogą wpływać zarówno na pozytywne, jak i negatywne aspekty funkcjonowania organizacji.
Jedną z konsekwencji jest utrudnienie zróżnicowania zadań. Granice wewnętrzne organizacji mogą prowadzić do podziału pracy i specjalizacji, co może być korzystne dla skoncentrowania się na kluczowych obszarach. Jednakże, istnienie granic może prowadzić do powstania "wysp funkcjonalnych", gdzie poszczególne jednostki organizacyjne działają niezależnie od siebie i nie współpracują w wystarczającym stopniu.
Kolejną konsekwencją jest utrudnienie koordynacji zasobów i umiejętności pracowników. Granice wewnętrzne organizacji mogą prowadzić do powstania izolowanych grup, które nie komunikują się i nie współpracują ze sobą. Skutkuje to utratą możliwości wymiany wiedzy, doświadczeń i zasobów między różnymi jednostkami organizacyjnymi.
Zarządzanie granicami przedsiębiorstwa jest kluczowe dla efektywnego funkcjonowania organizacji. Granice wewnętrzne organizacji powinny być odpowiednio zarządzane, aby zapewnić skuteczną współpracę między jednostkami, wymianę informacji i wspólną strategię. Efektywne zarządzanie granicami pozwala na lepszą koordynację działań, wykorzystanie synergii i zwiększenie efektywności organizacji jako całości.
Zarządzanie granicami przedsiębiorstwa
Zarządzanie granicami wewnętrznymi
Zarządzanie granicami wewnętrznymi przedsiębiorstwa odgrywa istotną rolę w skutecznym funkcjonowaniu organizacji. Oznacza to koordynację i kontrolę działań oraz procesów między różnymi działami i jednostkami organizacyjnymi. Jest to niezwykle istotne, ponieważ brak efektywnego zarządzania granicami wewnętrznymi może prowadzić do niejasności, nieefektywności oraz konfliktów wewnątrz organizacji.
Ważnym narzędziem zarządzania granicami wewnętrznymi jest mapowanie procesów. Polega to na identyfikacji, zrozumieniu i udokumentowaniu procesów zachodzących w organizacji. Dzięki temu możliwe staje się lepsze zrozumienie przepływu informacji, zasobów i decyzji między różnymi działami. Mapowanie procesów pozwala również na identyfikację obszarów, w których mogą występować bariery i ograniczenia, co umożliwia ich eliminację lub minimalizację.
Inną skuteczną metodą zarządzania granicami wewnętrznymi jest zarządzanie projektami. Projekty często obejmują współpracę różnych działów i jednostek, dlatego istotne jest zapewnienie odpowiedniego planowania, koordynacji i monitorowania działań. Zarządzanie projektami umożliwia efektywne wykorzystanie zasobów, czasu i kosztów, a także zapewnia jasne określenie celów, odpowiedzialności i harmonogramu działań.
Kolejnym ważnym aspektem zarządzania granicami wewnętrznymi jest zarządzanie łańcuchem dostaw. Jest to szczególnie istotne w organizacjach, które polegają na współpracy z dostawcami, producentami i dystrybutorami. Efektywne zarządzanie łańcuchem dostaw umożliwia płynny przepływ zasobów, informacji i usług między różnymi jednostkami organizacyjnymi. Wpływa to na poprawę efektywności i elastyczności organizacji, a także na zwiększenie konkurencyjności na rynku.
Efektywne zarządzanie granicami wewnętrznymi przynosi liczne korzyści organizacji. Przede wszystkim prowadzi do lepszej współpracy między różnymi działami i jednostkami, co z kolei umożliwia wymianę wiedzy i doświadczeń. Dzięki temu organizacja może skorzystać z najlepszych praktyk i wykorzystać dostępne zasoby w sposób optymalny. Ponadto, efektywne zarządzanie granicami wewnętrznymi może przyczynić się do redukcji redundancji i powielania działań, co prowadzi do oszczędności czasu i kosztów.
Zarządzanie granicami zewnętrznymi
Zarządzanie granicami zewnętrznymi przedsiębiorstwa odnosi się do relacji i interakcji organizacji z jej interesariuszami zewnętrznymi. Interesariuszami mogą być klienci, dostawcy, inwestorzy, konkurencja, społeczność lokalna, organy regulacyjne itp. Efektywne zarządzanie granicami zewnętrznymi jest niezbędne dla budowania trwałych relacji z tymi grupami i osiągnięcia strategicznych celów organizacji.
Jednym z kluczowych narzędzi zarządzania granicami zewnętrznymi jest zarządzanie relacjami z interesariuszami. Polega to na identyfikacji, zrozumieniu i spełnieniu oczekiwań i potrzeb różnych grup interesariuszy. Organizacja musi skupić się na budowaniu zaufania, komunikacji i współpracy z nimi, aby osiągnąć wzajemne korzyści i długoterminowe relacje. Zarządzanie relacjami z interesariuszami umożliwia również organizacji lepsze zrozumienie rynku i otoczenia biznesowego, co pozwala na lepsze dostosowanie strategii i działań.
Badania rynkowe są kolejnym narzędziem zarządzania granicami zewnętrznymi. Organizacja musi być świadoma zmieniających się potrzeb i preferencji klientów, trendów rynkowych i działań konkurencji. Badania rynkowe pozwalają na pozyskanie informacji o tych czynnikach i umożliwiają organizacji podejmowanie lepszych decyzji strategicznych. Dzięki nim można lepiej zrozumieć oczekiwania rynku i dostosować ofertę firmy, aby sprostać tym wymaganiom.
Zarządzanie reputacją jest kolejnym istotnym aspektem zarządzania granicami zewnętrznymi. Reputacja organizacji ma ogromne znaczenie dla jej sukcesu i wizerunku na rynku. Organizacja powinna dbać o budowanie pozytywnego wizerunku, zarówno poprzez działania marketingowe, jak i poprzez odpowiednie zarządzanie relacjami z interesariuszami. W przypadku wystąpienia negatywnych sytuacji lub kryzysów, istotna jest skuteczna komunikacja i zarządzanie, aby minimalizować szkody dla reputacji organizacji.
Współpraca i budowanie trwałych relacji z interesariuszami ma kluczowe znaczenie dla efektywnego zarządzania granicami zewnętrznymi. Organizacja powinna dążyć do partnerstwa i win-win w relacjach z klientami, dostawcami i innymi grupami interesariuszy. Współpraca umożliwia wymianę wiedzy, zasobów i doświadczeń, co pozwala na wzrost innowacyjności i konkurencyjności organizacji.
Wyzwania i perspektywy zarządzania granicami przedsiębiorstwa
Wyzwania zarządzania rozszerzonymi granicami
W dzisiejszym globalnym środowisku biznesowym przedsiębiorstwa często muszą rozszerzać swoje granice, aby utrzymać konkurencyjność i osiągnąć sukces. Rozszerzanie granic przedsiębiorstwa może obejmować różne strategie, takie jak fuzje, przejęcia, joint venture i ekspansję na nowe rynki. Jednak wiąże się to również z wieloma wyzwaniami.
Jednym z głównych wyzwań jest konieczność dostosowania się do nowych norm i zasad działania w różnych krajach i kulturach. Każdy kraj ma swoje własne przepisy prawne, podatki, regulacje i oczekiwania konsumentów. Przedsiębiorstwa muszą być w stanie przystosować się do tych różnic i znaleźć sposób na skuteczne prowadzenie działalności w każdym obszarze.
Ponadto, zarządzanie rozszerzonymi granicami wiąże się również z wyzwaniami związanymi z integracją różnych struktur organizacyjnych i kultur korporacyjnych. Przedsiębiorstwa, które łączą się lub nawiązują współpracę, muszą znaleźć sposób na harmonijne połączenie różnych procesów, systemów i wartości, aby osiągnąć synergiczne efekty. Wymaga to elastycznego podejścia do zarządzania granicami przedsiębiorstwa.
Elastyczność zarządzania granicami
Elastyczne zarządzanie granicami przedsiębiorstwa jest kluczowe w obliczu dynamicznie zmieniającego się otoczenia biznesowego. Przedsiębiorstwa muszą być gotowe do dostosowywania się do zmieniających się warunków rynkowych, technologicznych i społecznych.
Ważne jest, aby przedsiębiorstwa miały zdolność do szybkiego reagowania na zmiany i adaptacji do nowych warunków. Elastyczne zarządzanie granicami oznacza, że przedsiębiorstwo jest w stanie dostosować swoje strategie, struktury organizacyjne i procesy do nowych wymagań i potrzeb. Ta elastyczność jest kluczowa dla utrzymania konkurencyjności i osiągnięcia sukcesu.
Ponadto, elastyczne zarządzanie granicami wymaga również umiejętności zarządzania zmianą w organizacji. Przedsiębiorstwa muszą być w stanie skutecznie komunikować i angażować pracowników w procesy zmiany, aby zapewnić ich akceptację i zaangażowanie. Zarządzanie zmianą jest nieodłącznym elementem elastycznego zarządzania granicami przedsiębiorstwa.
Wpływ granic na pracowników i klientów
Granice przedsiębiorstwa mają również istotny wpływ na pracowników i klientów. Pracownicy często muszą dostosować się do nowych struktur organizacyjnych i kultur korporacyjnych w przypadku fuzji, przejęć lub ekspansji na nowe rynki. Mogą mieć również nowe role, możliwości rozwoju zawodowego i karierę. Zarządzanie granicami wewnętrznymi jest kluczowe dla utrzymania zaangażowania pracowników i zwiększenia ich efektywności.
Podobnie granice przedsiębiorstwa mają wpływ na relacje z klientami. Przedsiębiorstwa muszą być w stanie obsługiwać różne grupy klientów, oferować produkty i usługi dostosowane do różnych krajów i kultur. Zarządzanie granicami zewnętrznymi jest niezbędne do budowania trwałych relacji z klientami i zwiększania lojalności.
Granice przedsiębiorstwa a technologie
W dzisiejszym erze technologicznej technologie informacyjne i komunikacyjne odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu granicami przedsiębiorstwa. Szybka komunikacja, koordynacja działań i podejmowanie decyzji są ułatwione dzięki wykorzystaniu technologii.
Przedsiębiorstwa mogą wykorzystać technologie informacyjne do zarządzania granicami w różnych obszarach. Na przykład, mogą stosować systemy CRM (Customer Relationship Management) do zarządzania relacjami z klientami na różnych rynkach. Mogą również wykorzystać technologie do koordynacji działań między różnymi jednostkami organizacyjnymi, zarządzania dostawami czy monitorowania wyników.
Ponadto, innowacje technologiczne, takie jak sztuczna inteligencja, robotyka czy blockchain, mają również wpływ na zarządzanie granicami przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa mogą wykorzystywać te technologie do automatyzacji procesów, zwiększenia efektywności i poprawy jakości usług. Jednak wprowadzenie tych technologii wymaga zarządzania zmianą i odpowiedniego dostosowania się do nowych możliwości i wyzwań.
Bibliografia
- Ashkenas R., Ulrich D., Jick T., Kerr S., Boundaryless Organization. Behind the Chains of Organizational Structure, Jossey - Bass Inc. Publishers, San Francisco 1998
- Philpott E., Hamblin D. J., Baines T., Kay G., The use of models and methods of strategic planning: Towards a holistic view of strategy, International Transactions in Operational Research, vol. 11, International Federation of Operational Research Societes, Blackwell Publishing Ltd., 2004
- Rajan, R. G., & Zingales, L. (2000). The governance of the new enterprise (No. w7958). National Bureau of Economic Research
- Stace, D., & Dunphy, D. C. (2001). Beyond the boundaries: Leading and re-creating the successful enterprise. McGraw-Hill
Autor: Tomasz Małkus
