Inflacja

Inflacja to zjawisko ekonomiczne polegające na wzroście ogólnego poziomu cen towarów i usług oferowanych w gospodarce. Poziom cen stanowi średnią wszystkich cen w gospodarce (D.Begg 1997, s. 47). Jeżeli w gospodarce nie zmienia się PKB, wówczas poziom cen jest wprost proporcjonalny do wielkości podaży pieniądza. Oznacza to, że wielkość pieniądza podwyższa ceny.

Inflacja jest również postrzegana jak stan gospodarki wynikający z nadwyżki globalnego popytu nad globalną podażą w warunkach niemożności łatwego zwiększania podaży, przejawiający się w gospodarce rynkowej wzrostem cen (B.Oyrzanowski 1997, s. 170)

Kiedy występuje znaczny wzrost popytu globalnego, wówczas przedsiębiorstwa zareagują wzrostem cen oferowanych dóbr i usług.

Stanie się tak, ponieważ w warunkach wysokiego popytu są one w stanie sprzedać tyle samo, albo i więcej.Ze względu na sprzedaż większej ilości dóbr i usług po wyżej cenie nastąpi wzrost zysku przedsiębiorstw.Jeżeli wszystkie przedsiębiorstwa podniosą ceny to będziemy mieć do czynienia z zjawiskiem inflacji (J.Sloman 2001, s. 17).

TL;DR

Inflacja to wzrost ogólnego poziomu cen towarów i usług w gospodarce. Może być spowodowana nadmiernym popytem lub wzrostem kosztów produkcji. Istnieje wiele rodzajów inflacji i jej przyczyn. Inflacja ma zarówno korzyści (np. walka z recesją) jak i ograniczenia (np. obniżenie siły nabywczej). Istnieją różne teorie dotyczące inflacji, takie jak teoria kosztów, podaży i popytu oraz teoria monetarna. Kontrola inflacji jest ważna dla stabilności gospodarczej.

Przyczyny inflacji

• wadliwa struktura gospodarki
• zbyt duża emisja pieniędzy, która jest nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego,
• niezrównoważony budżet państwa,
• ingerencja państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.

Teoria Johna M. Keynesa, oparta na niedostatecznym popycie konsumpcyjnym i inwestycyjnym stworzyła podstawy do zrozumienia przyczyn inflacji i sformułowania dwóch głównych rodzajów tego zjawiska (M. Nasiłowski, 1998, s. 295):

• inflacja ciągniona przez popyt - ten rodzaj inflacji często obserwuje się w okresach wojen, kiedy to nakłady państwa na produkcję zbrojeń powodujące wysoki stopień wykorzystania możliwości produkcyjnych prowadzą do gwałtownych wzrostów cen towarów i usług,
• inflacja pchana przez koszty - Według teorii Keynesa inflacja pchana przez koszty jest wywoływana przez związki zawodowe, które wymuszają podwyżki płac skutkujące wzrostem kosztów wytworzenia lub przez monopole, które podnoszą nieograniczenie ceny swoich produktów dla realizacji wyższych zysków.

Szczególnym rodzajem inflacji pchanej przez koszty może być przykład inflacji wywołanej spektakularnym wzrostem cen ropy naftowej wymuszonym przez OPEC w latach 1973-1974 (tzw. Szok cenowy)

• inflacja ukryta - jest zjawiskiem charakterystycznym dla krajów o gospodarce centralnie planowanej. Wyraża się w trwale utrzymywanej nadwyżce popytu konsumpcyjnego nad celowo ograniczaną podażą dóbr i usług.

Rodzaje inflacji

• wg kryterium tempa
  • inflacja pełzająca do 5% w skali roku
  • inflacja krocząca od 5 do 10% rocznie
  • megainflacja od 15 do 50% rocznie
  • inflacja galopująca od 50 do 100% w skali roku
  • hiperinflacja powyżej 100% w skali roku
• wg kryterium przyczyny
  • inflacja endogeniczna
  • inflacja egzogeniczna
  • inflacja popytowa
  • inflacja kosztowa
  • inflacja kredytowa
  • inflacja budżetowa
  • inflacja wewnętrzna
  • inflacja importowana
  • Inflacja czysta
• Według przejawiania się i skutków:
  • inflacja otwarta,
  • inflacja tłumiona,
  • inflacja jawna,
  • inflacja ukryta.
• Według zależności od innych kategorii makroekonomicznych:
  • stratoinflacja,
  • stagflacja,
  • slumpflacja.
  • Inflacja nieoczekiwana

Koszty inflacji

• spadek siły nabywczej pieniądza - jest to podstawowy i najbardziej zauważalny niekorzystny efekt inflacji. Konsekwencją wzrostu ogólnego poziomu cen towarów i usług oferowanych w gospodarce, jest zmniejszenie ilości towarów i usług jakie konsument jest w stanie nabyć, niż było to możliwe przy dawniejszym poziomie cen.
• niedopasowanie stóp procentowych - struktura stopy procentowej bierze pod uwagę antycypowaną stopę inflacji, jednakże w przypadku kiedy nie przewiduje się jej zmian, nie zostaje ona ujęta w strukturze. Jeżeli wierzyciele zawierają umowy kredytowe w oparciu o taką stopę procentową, może u nich wystąpić wysokie ryzyko poniesienia strat związanych ze zmianami inflacyjnymi.
• przypadkową i niekontrolowaną redystrybucję dochodów - koszty inflacji ponoszą w szczególności pracownicy, których wysokość wynagrodzeń jest stała oraz grupy ludzi o mniejszej sile przetargowej (np. emeryci, renciści), ponieważ proces dostosowań wysokości ich wynagrodzeń do zmian inflacyjnych zachodzi w późniejszym czasie niż sama zmiana inflacji.
• podatkowe pełzanie przedziałowe (tzw. taksflacja) - dochód nominalnych zostaje podwyższony poprzez inflację, co za tym idzie mieści się on w wyższym przedziale progresywnej skali podatkowej (której progi nie są indeksowane). Wynika z tego że podatnik płaci większy podatek dochodowy na rzecz skarbu państwa chociaż nie osiągnął realnie większego dochodu.
• szum informacji - wysoka inflacja utrudnia podmiotom trafne określenie sytuacji na rynku. Duże zmiany w poziomach cen, zaburzają informacje płynące z gospodarki, powodując szereg prawdopodobnych negatywnych rezultatów, którym jednak uczestnicy rynku nie mogą zapobiec a także ich ograniczyć.
• iluzja pieniądza - oznacza, że ludzie popełniają systematyczne błędy przy planowaniu np. wielkości swoich oszczędności gdyż kierują się zmianami wielkości nominalnych nie uwzględniając zaś wielkości realnych.

Mierzenie inflacji

• deflator PNB - jest on liczony jako iloraz nominalnego i realnego PNB.
• wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych - jest to średnia ważona cen dóbr i usług konsumpcyjnych, liczona w stosunku do poziomu cen w roku bazowym (R.Barro 1997, s. 63)
• wskaźnik cen dóbr produkcyjnych - średnia ważona cen surowców i półproduktów, liczona w stosunku do poziomu cen w roku bazowym (R.Barro 1997, s. 63)

Dlaczego Bank Centralny nie zapewnia bezinflacyjnej gospodarki?

• W Stanach Zjednoczonych przyczyną jest długookresowy model wzrostu, nie opisujący zmian gospodarki z roku na rok. Jednak gospodarka może odchylać się od potencjalnego PKB. Natomiast ograniczenie ilości pieniądza jest czynnikiem, który może powodować recesję. Dlatego też jeśli ograniczenie wzrostu ilości pieniądza jest tym, co zgodnie z długookresowym modelem wzrostu jest potrzebne aby ograniczyć inflację, to obawa przed wywołaniem recesji będzie powstrzymywać FED przed zahamowaniem wzrostu ilości pieniądza (R.Hall, J.Taylor 1997, s. 156).
• Inflacja występuje również w krajach, gdzie system podatkowy jest mniej skuteczny. W takiej sytuacji Bank Centralny podporządkowuje się całkowicie polityce gospodarczej rządu. W związku z tym emituje duże ilości pieniędzy ponieważ wydatki państwa są większe od sumy pobranych podatków i wyemitowanych obligacji. Tego typu wywoływanie wysokich stóp inflacji jest sposobem na finansowanie działalności państwa (R.Hall, J.Taylor 1997, s. 156).

Inflacja najczęściej mierzona jest za pomocą indeksu cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI). Istnieje też podobny indeks odnoszący się do cen producentów - PPI.

Inflacja - przykłady

• Wzrost cen żywności - Inflacja może powodować wzrost cen żywności, co oznacza, że ceny produktów spożywczych są wyższe niż przedtem. Przykładem tego jest wzrost cen w sklepach spożywczych w wyniku wzrostu cen surowców, które są niezbędne do produkcji artykułów spożywczych.
• Wzrost cen usług - Inflacja może również powodować wzrost cen usług, na przykład opłat za usługi telekomunikacyjne, usługi bankowe, transport publiczny i usługi transportowe. Wzrost cen usług może mieć wpływ na wszystkie podmioty gospodarcze, które regularnie korzystają z tych usług.
• Wzrost cen nieruchomości - Inflacja może również powodować wzrost cen nieruchomości, co może mieć wpływ na rynek nieruchomości. Przykładem tego jest wzrost cen mieszkań i domów w wyniku wzrostu cen surowców, które są niezbędne do budowy nieruchomości.
• Wzrost cen paliw - Inflacja może również powodować wzrost cen paliw, co może mieć wpływ na wszystkie osoby, które korzystają z pojazdów. Przykładem tego jest wzrost cen benzyny i oleju napędowego w wyniku wzrostu cen surowców, które są niezbędne do produkcji paliw.

Inflacja - mocne strony

Inflacja ma wiele zalet, które mogą mieć korzystny wpływ na gospodarkę. Oto one:

• Inflacja może pomóc w zwalczaniu recesji. Gdy poziom cen rośnie, firmy mogą zwiększyć wynagrodzenia w celu podtrzymania popytu na ich produkty. To z kolei może pomóc w wyjściu z recesji.
• Inflacja może również pomóc w obniżeniu stopy bezrobocia. Gdy poziom cen rośnie, firmy kontynuują zatrudnianie w celu wykorzystania wzrostu popytu na ich produkty i usługi. To z kolei stymuluje gospodarkę i zapewnia zatrudnienie.
• Inflacja może również pomóc w zmniejszeniu nierówności społecznych. Kiedy poziom cen jest niższy, ludzie z niższymi dochodami tracą, a ci z wyższymi dochodami zyskują. Jednak inflacja może pomóc w zmniejszeniu tego dysproporcji, ponieważ gdy poziom cen rośnie, wszyscy ludzie są w stanie uzyskać większe korzyści.

Inflacja - ograniczenia

Inflacja może mieć poważne negatywne skutki. Oto kilka ograniczeń i słabych stron inflacji:

• Obniżenie siły nabywczej: Gwałtowny wzrost cen powoduje, że ludzie mają mniej pieniędzy na zakupy i inwestycje. Oznacza to, że ich siła nabywcza zmniejsza się.
• Zaburzenie równowagi w handlu: Wzrost cen powoduje, że handel staje się trudny, ponieważ producenci i sprzedawcy muszą przestrzegać ograniczonych budżetów.
• Trudności w planowaniu: Podwyższone ceny utrudniają przedsiębiorstwom planowanie ich operacji. Jest to szczególnie prawdziwe w przypadku firm, które muszą dostosowywać się do szybko zmieniającego się poziomu cen.
• Dezorganizacja gospodarki: Zbyt szybki wzrost cen może doprowadzić do chaosu gospodarczego. Może to spowodować załamanie gospodarki i destabilizację rynku finansowego.

Inflacja - inne związane podejścia

Inflacja to zjawisko gospodarcze, które przyczynia się do wzrostu ogólnego poziomu cen towarów i usług. Istnieje wiele podejść, które można wykorzystać w celu zrozumienia i kontrolowania inflacji. Są to między innymi:

• Teoria kosztów: Teoria ta głosi, że wzrost inflacji jest wynikiem wzrostu kosztów produkcji. Koszty produkcji obejmują między innymi wynagrodzenia, surowce i kredyty. Wraz ze wzrostem tych kosztów firmy są zmuszone do podwyższania cen produktów, aby utrzymać zysk.
• Teoria podaży i popytu: Teoria ta twierdzi, że inflacja jest wynikiem zmian w podaży i popycie. Jeśli popyt na produkty jest wyższy niż ich podaż, wówczas firmy podwyższają ceny, aby zapewnić sobie zysk.
• Teoria monetarna: Teoria ta wskazuje, że inflacja jest wynikiem zmian w ilości pieniądza obecnego w obiegu. Jeśli ilość pieniądza w obiegu jest wyższa niż poziom produkcji, wówczas poziom cen zostaje podwyższony.

Podsumowując, istnieje wiele podejść do zrozumienia inflacji, w tym teoria kosztów, teoria podaży i popytu oraz teoria monetarna. Każde z tych podejść wymaga szczegółowej analizy i lepszego zrozumienia, aby móc skutecznie kontrolować inflację.

Inflacja — artykuły polecane

Szok podażowy — Inflacja popytowa — Inflacja tłumiona — Deflacja — Krzywa Phillipsa — Inflacja wewnętrzna — Inflacja krocząca — Megainflacja — Inflacja jawna

Bibliografia

• Barro R. (1997), Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Blanchard O. (2011), Makroekonomia, Wolters Kluwer, Warszawa
• Hall R., Taylor J. (2004), Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Kołodko G. (1990), Inflacja reforma stabilizacja, Studencka Oficyna Wydawnictwo ZSP Alma-Press
• Krugman P., Wells R. (2016), Makroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Marciniak S. (1995), Makro i mikroekonomia dla inżynierów, PWN, Warszawa
• Nasiłowski M. (2006), System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii, Wydawnictwo Key Text, Warszawa
• Oyrzanowski B. (1997), Makroekonomia, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków
• Pollok A. (2000), Inflacja w teorii ekonomii, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Reisman G. (1990), Capitalism: A Treatise on economics, Jamesom Books, Ottawa
• Sloman J. (2001), Podstawy ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Iza Bilińska, Wiktor Ziemskow, Renata Suska