Inflacja kosztowa

Inflacja kosztowa lub inflacja podażowa (ang. cost-push inflation, sellers' inflation) pojawia się wówczas, gdy nałożone są ograniczenia na podaż jednego lub kilku zasobów, lub też, gdy cena jednego lub kilku zasobów zostaje zwiększona. Inflacja kosztowa może wynikać ze wzrostu każdego ze składników kosztów, przy założeniu, że pozostałe nie ulegają zmianie.

TL;DR

Inflacja kosztowa to wzrost cen spowodowany ograniczeniami w podaży zasobów lub podwyżką cen tych zasobów. Przyczynami mogą być wzrost płac, cen surowców, importowanych produktów oraz narzutów na płace. Inflacja kosztowa może mieć kumulacyjny charakter i prowadzić do spirali wzrostu cen i płac. Istnieją różne odmiany inflacji kosztowej, takie jak inflacja płacowa, importowa, egzogeniczna i endogeniczna. Polityka antyinflacyjna polega na zmniejszeniu tempa wzrostu kosztów poprzez regulację cen i płac oraz stymulowanie wydajności pracy.

Przyczyny inflacji kosztowej

• wzrost płac,
• wzrost cen surowców,
• wzrost cen produktów importowanych,
• wzrost cen surowców i półproduktów importowanych,
• wzrost cen surowców i półproduktów pochodzenia krajowego,
• wzrost narzutów na płace (np. składek na ubezpieczenie społeczne),
• wzrost innych składników kosztowych (np. wzrost kosztów płaconych odsetek od kredytów bankowych, wzrost kosztów dzierżawy),

Przykłady inflacji kosztowej

Czynniki wystąpienia inflacji kosztowej leżą po stronie podaży. Na przykład, inflacja pchana przez koszty może być spowodowane poprzez odcięcie dostaw ropy naftowej z importu w przypadku wojny lub niepokojów politycznych. Wówczas konkurowanie o ograniczoną podaż wpływa na wzrost cen ropy naftowej. Innym przykładem jej powstania może być ograniczenie dostaw żywności, na przykład zboża z powodu nieurodzaju. Może ona również wynikać wskutek wzrostu płac, któremu nie towarzyszy jednoczesny wzrost wydajności pracy albo też wynika z ustalenia cen przez monopole i oligopole. Po stronie podaży na rynkach dóbr i usług oraz rynku pracy występują monopoliści, którzy decydują o poziomie cen i płac. W związku z tym rząd, który ma na celu zapewnienie pełnego zatrudnienia, wywoła ze strony pracobiorców wzrost płac (stanowiący cenę usługi pracy). Natomiast ze strony pracodawców, do wzrostu cen wytwarzanych wyrobów. Na wzrost kosztów produkcji może wpłynąć wiele czynników, w związku z tym powstanie i rozwój procesów inflacyjnych. Różnice te, powstają w wyniku zmiany warunków podaży towarowej. Wówczas produkcja zostaje ograniczona albo fizycznie, albo dlatego, iż wyższe ceny zmniejszają popyt na dane dobro [A. Pollok 1998, s. 12-13]. Konkurencja pomiędzy konsumentami powoduje ogólną podwyżkę cen. Inflacja kosztowa ma charakter kumulacyjny, a to za sprawą "spirali cen i płac". Podstawowym czynnikiem kosztowym, który stymuluje inflacje w gospodarce, są płace. Jednak jest to bardzo jednostronne ujęcie przyczyn inflacji, które nie uwzględnia innych czynników inicjujących i kreujących procesy inflacyjne. Na przykład wzrost podaży lub wzrost popytu pieniądza. Jednakże stwierdzenie to nie neguje występowania tych czynników w mechanizmie inflacji.

Odmiany inflacji kosztowej

• inflacja płacowa
• inflacja importowa
• inflacja egzogeniczna (zewnętrzna)
• inflacja endogeniczna (wewnętrzna)

Inflacja płacowa sformułowana przez J.K. Galbraitha mówi o sile związków zawodowych, o tym, że realizują własną politykę płacową niezależnie od sytuacji istniejącej na rynku pracy. Świadczy o tym między innymi utrzymywanie się wysokiego poziomu płac nawet wtedy, gdy panuje wysokie bezrobocie. Przeforsowanie nadmiernych żądań płacowych przez związki zawodowe powoduje wzrost kosztów wytwarzania, co prowadzi z kolei do wzrostu cen, a więc do spirali: wzrost płac — wzrost cen. Również odwrotnie - wzrost cen powoduje żądania podwyżki płac ze strony pracobiorców, tak aby ich stopa życiowa nie uległa pogorszeniu, zatem występuje wówczas spirala: wzrost cen - wzrost płac. Żądania płacowe silnych związków zawodowych mogą również spowodować wystąpienie z żądaniami podwyżki w innych branżach, bez względu na dynamikę wydajności pracy.

Natomiast inflacja importowa wywoływana jest przez wzrost cen za granicą. Wówczas, gdy następuje wzrost cen towarów sprowadzanych z zagranicy następuje również podniesienie się cen krajowych. Przyczyną jest wzrost cen niezbędnych do produkcji, surowców i półproduktów importowanych. Przykładem jest gwałtowny wzrost cen ropy naftowej, który spowodował wzrost cen benzyny i kosztów transportu oraz wzrost cen wyrobów w przemysłach, dla których ropa naftowa była surowcem do dalszej produkcji. Wpływ wzrostu cen towarów importowanych na rozwój inflacji jest tym większy, im większy jest udział handlu zagranicznego w gospodarce.

Egzogeniczne ruchy kosztów mogą powstać w wyniku szczególnych zaburzeń w gospodarce, które są niezależne lub zależne. Przykładem takich zaburzeń niepodlegających gospodarce może być wzrost cen towarów importowanych oraz wojny. W obrębie gospodarki spadek wydajności pracy oraz nieurodzaj w rolnictwie.

Typ endogeniczny jest związany z występowaniem w gospodarce silnych grup społeczno-ekonomicznych (np. monopolistycznych producentów, związków zawodowych, organizacji konsumenckich), które są w stanie wpłynąć na poziom osiąganych przez nie dochodów (zysków, płac itp.). Poprzez konkurencje o korzystniejsze relacje wynagrodzeń czynników produkcji, dochody poszczególnych grup rosną w różnorodnym tempie względem siebie i dynamiki dochodu narodowego. W związku z tym ich dynamika nominalna przewyższa dynamikę produkcji, co przyczynia się do urealnienia dochodów przez inflacyjny wzrost cen [A. Pollok 1998, s. 12-13].

Polityka antyinflacyjna

W tym przypadku wskazane jest zmniejszenie tempa wzrostu kosztów. Można to uzyskać poprzez osłabienie monopolistycznego wpływu na ceny i płace oraz przez stymulowanie wydajności pracy obniżającej jednostkowe koszty produkcji. W związku z tym polityka antyinflacyjna powinna polepszyć warunki instytucjonalne, które określają sposoby uzyskiwania wzrostu dochodów [R. Milewski 2000, s. 573].

Inflacja kosztowa — artykuły polecane

Szok podażowy — Inflacja egzogeniczna — Teoria wyrównywania się cen czynników produkcji — Realny kurs walutowy — Płaca realna — Paradoks zapobiegliwości — Popyt globalny — Podaż — Bezrobocie naturalne

Bibliografia

• Baranowski P. (2008), Problem optymalnej stopy inflacji w modelowaniu wzrostu gospodarczego, Wydawnictwo Biblioteka, Łódź
• Caban W. (red.) (2001), Ekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Czarny B. (1998), Podstawy Ekonomii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Kamerschen D., McKenzie R., Nardinelli C. (1993), Ekonomia, Fundacja Gospodarcza NSZZ, Gdańsk
• Marciniak S. (red.) (2005), Makro i mikro ekonomia. Podstawowe problemy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Milewski R., Kwiatkowski E. (red.) (2016), Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Pollok A. (2000), Inflacja w teorii ekonomii, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków

Autor: Joanna Dziwik, Ingrid Pilch