Teoria wyrównywania się cen czynników produkcji
Wyrównywanie się cen czynników produkcji (twierdzenie Heckschera-Ohlina-Samuelsona) - teoria ekonomiczna mówiąca, że specjalizacja krajów w dziedzinie produktów, do wytworzenia których używa się czynnika produkcji obficie występującego w danym kraju, może mieć wpływ na cenę tego czynnika.
Teoria i jej założenia
Teoria wyrównywania się cen czynników produkcji oparta jest na założeniach twierdzenia Heckschera-Ohlina[1]:
- Istnieją dwa kraje oraz dwa produkty.
- Istnieją dwa jednolite czynniki produkcji w postaci pracy i kapitału.
- Oba czynniki są niezbędne do wytworzenia każdego produktu.
- Jeden produkt jest bardziej pracochłonny, drugi - bardziej kapitałochłonny.
- W obu krajach istnieje identyczna technologia produkcji.
- W obu krajach istnieje konkurencja doskonała.
- W obu krajach występują takie same gusta.
- Nie występują koszty transportu.
- Nie istnieją bariery ruchu towarów przez granice.
- Występuje doskonała mobilność czynników produkcji wewnątrz kraju oraz brak mobilności między krajami.
Paul Samuelson zauważył, że handel międzynarodowy ma wpływ na ceny czynników produkcji. Z twierdzenia Heckschera-Ohlina wynika, że przy wymianie handlowej między krajami o różnym wyposażeniu w czynniki produkcji, następuje specjalizacja w wytwarzaniu jednego towaru - tym samym zwiększa się jego wolumen produkcji. W obrębie kraju powoduje to zwiększenie popytu na jeden czynnik produkcji (pracę lub kapitał), co przekłada się na wzrost jego ceny. Natomiast popyt na drugi czynnik produkcji spada na skutek zmniejszenia produkcji drugiego towaru - co prowadzi do spadku cen drugiego czynnika. Analogiczna sytuacja ma miejsce w drugim kraju. Powyższy mechanizm, w sytuacji wolnego handlu pomiędzy państwami, prowadzi do wyrównania się cen czynników produkcji między krajami.
Formalny dowód działania wyrównywania się cen czynników produkcji jest przeprowadzony w pracy Dominicka Salvatore International Economies[2].
Przykłady zastosowania teorii wyrównywania się cen czynników produkcji
Przykład wzrostu ceny czynnika produkcji w wyniku specjalizacji krajów w produkcji danego dobra
W teorii wyrównywania się cen czynników produkcji istnieje zależność pomiędzy specjalizacją krajów a cenami czynników produkcji. Przykładem może być sytuacja, w której dany kraj specjalizuje się w produkcji danego dobra, co prowadzi do wzrostu ceny czynnika produkcji związanej z tym dobrem. Na przykład, jeśli kraj A specjalizuje się w produkcji samochodów, a kraj B specjalizuje się w produkcji elektroniki, to cena pracy w kraju A może wzrosnąć ze względu na popyt na pracowników związanych z produkcją samochodów. Zjawisko to wynika z ograniczonej podaży danego czynnika produkcji, co prowadzi do wzrostu jego ceny.
Wpływ wzrostu ceny czynnika produkcji na zmiany struktury produkcji i specjalizacji krajów
Wzrost ceny czynnika produkcji może wpływać na zmiany w strukturze produkcji i specjalizacji krajów. Jeśli cena danego czynnika produkcji wzrasta, to kraj może być zmuszony do zmiany swojej strategii produkcyjnej i specjalizacji. Na przykład, jeśli cena energii elektrycznej wzrasta, to kraj może zdecydować się na większe inwestycje w energię odnawialną i zmniejszenie produkcji opartej na energii konwencjonalnej. W rezultacie, zmienia się struktura produkcji i specjalizacji kraju, co ma wpływ na rozwój gospodarczy i konkurencyjność na rynku międzynarodowym.
Zastosowanie teorii wyrównywania się cen czynników produkcji w sektorze rolnym
Teoria wyrównywania się cen czynników produkcji ma również zastosowanie w sektorze rolnym. Na przykład, jeśli cena ziemi rolniczej wzrasta w jednym kraju, rolnicy mogą zdecydować się na bardziej intensywną produkcję, aby zrekompensować wyższe koszty. W rezultacie, wzrasta podaż produktów rolnych, co może prowadzić do spadku ich cen na rynku międzynarodowym. Zjawisko to wynika z dążenia do wyrównania się cen czynników produkcji w różnych krajach, co ma na celu zachowanie konkurencyjności na rynku globalnym.
Wpływ handlu międzynarodowego na ceny czynników produkcji w sektorze usług
Teoria wyrównywania się cen czynników produkcji ma również zastosowanie w sektorze usług. Przykładem może być sytuacja, w której dany kraj specjalizuje się w produkcji usług informatycznych, co prowadzi do wzrostu ceny pracy związanej z tą branżą. Na przykład, jeśli kraj A specjalizuje się w produkcji oprogramowania, a kraj B specjalizuje się w produkcji usług księgowych, to cena pracy w sektorze informatycznym w kraju A może wzrosnąć ze względu na popyt na wysoko wykwalifikowanych programistów. Zjawisko to wynika z ograniczonej podaży danego czynnika produkcji, co prowadzi do wzrostu jego ceny.
Zastosowanie teorii wyrównywania się cen czynników produkcji w sektorze przemysłowym
Teoria wyrównywania się cen czynników produkcji ma zastosowanie również w sektorze przemysłowym. Przykładem może być sytuacja, w której dany kraj specjalizuje się w produkcji maszyn i urządzeń, co prowadzi do wzrostu ceny czynnika produkcji związanej z tą branżą. Na przykład, jeśli kraj A specjalizuje się w produkcji samolotów, a kraj B specjalizuje się w produkcji telewizorów, to cena kapitału w kraju A może wzrosnąć ze względu na popyt na inżynierów i specjalistów związanych z produkcją samolotów. Zjawisko to wynika z ograniczonej podaży danego czynnika produkcji, co prowadzi do wzrostu jego ceny.
Krytyka teorii wyrównywania się cen czynników produkcji
Przyjęte założenia w twierdzeniu Heckschera-Ohlina są zbyt mocne, by dobrze opisywać skomplikowane relacje w gospodarce światowej. W prawdziwej gospodarce praktycznie nie istnieje przykład całkowitego wyrównania się cen czynników produkcji w krajach handlujących ze sobą. Główne przyczyny takiego stanu rzeczy to:
- Różnice w stosowanej technologii pomiędzy krajami (kraje o bardziej zaawansowanej technologii mogą sobie pozwolić na wyższy poziom stopy procentowej i płac).
- Brak wolnej konkurencji, w szczególności w handlu pomiędzy państwami.
Mimo że pełne wyrównanie się cen czynników produkcji nie znajduje odzwierciedlenia w praktyce gospodarczej, to jednak dobrze opisuje kierunek zmian zachodzących w cenach czynników produkcji w określonych wyżej warunkach.
Jedną z głównych krytyk teorii wyrównywania się cen czynników produkcji jest brak uwzględnienia różnic w technologii produkcji między krajami. Teoria zakłada, że czynniki produkcji są takie same w obu krajach i jedynym czynnikiem różnicującym ceny jest podaż i popyt. Jednak w praktyce różnice w technologii produkcji mogą wpływać na wyrównywanie się cen czynników produkcji. Na przykład, jeśli jeden kraj posiada bardziej zaawansowane technologicznie metody produkcji, to może osiągać wyższą wydajność i niższe koszty produkcji niż drugi kraj. W rezultacie, ceny czynników produkcji w obu krajach mogą się różnić, co przeczy założeniu teorii wyrównywania się cen czynników produkcji.
Przeciwnicy teorii wyrównywania się cen czynników produkcji argumentują, że brak wolnej konkurencji może wpływać na brak pełnego wyrównania się cen czynników produkcji. Na przykład, jeśli dany sektor gospodarki jest zdominowany przez kilku dużych producentów, to mogą oni kontrolować ceny czynników produkcji poprzez manipulację podażą i popytem. W rezultacie, ceny czynników produkcji mogą być sztucznie zawyżone lub zaniżone, co uniemożliwia pełne wyrównanie się ich cen między krajami.
Teoria wyrównywania się cen czynników produkcji zakłada, że czynniki produkcji są jednolite i niezmienne w obu krajach. Jednak w praktyce czynniki produkcji mogą się różnić między krajami pod względem jakości, wydajności czy dostępności. Na przykład, jeśli jeden kraj posiada lepsze wykształcenie swojej siły roboczej, to może osiągać wyższą produktywność i niższe koszty produkcji niż drugi kraj. W rezultacie, ceny czynników produkcji w obu krajach mogą się różnić, co przeczy założeniu teorii wyrównywania się cen czynników produkcji.
Bariery handlowe, takie jak cła, kontyngenty czy przepisy ograniczające import, mogą wpływać na proces wyrównywania się cen czynników produkcji. Na przykład, jeśli kraj utrzymuje wysokie cła na importowane produkty, to może to prowadzić do sztucznego podniesienia cen czynników produkcji związanych z produkcją tych produktów. W rezultacie, ceny czynników produkcji mogą być wyższe w kraju importującym niż w kraju eksportującym, co przeczy założeniu teorii wyrównywania się cen czynników produkcji.
Krytycy teorii wyrównywania się cen czynników produkcji twierdzą, że ta teoria nie uwzględnia innych czynników, które mogą wpływać na ceny czynników produkcji. Na przykład, zdolności innowacyjne i zdolności produkcyjne mogą mieć wpływ na wydajność i koszty produkcji. Te czynniki mogą różnić się między krajami i mieć wpływ na ceny czynników produkcji. Ponadto, czynniki polityczne, takie jak stabilność polityczna czy korupcja, mogą również wpływać na ceny czynników produkcji. Brak uwzględnienia tych czynników może prowadzić do niedokładnego opisu procesu wyrównywania się cen czynników produkcji.
Alternatywne teorie dotyczące wyrównywania się cen czynników produkcji
Nowa teoria handlu międzynarodowego
Nowa teoria handlu międzynarodowego proponuje alternatywne podejście do wyrównywania się cen czynników produkcji. Ta teoria zakłada, że różnice w czynnikach produkcji między krajami, takie jak kapitał ludzki czy zdolności innowacyjne, mogą być kluczowymi determinantami handlu międzynarodowego. Zamiast zakładać pełne wyrównanie się cen czynników produkcji, ta teoria sugeruje, że kraje mogą specjalizować się w produkcji dóbr i usług, które wykorzystują ich unikalne czynniki produkcji. Na przykład, kraj A, który ma wysoko wykwalifikowaną siłę roboczą, może specjalizować się w produkcji usług informatycznych, podczas gdy kraj B, który ma duże zasoby naturalne, może specjalizować się w produkcji surowców.
Różnice w technologii produkcji a specjalizacja krajów
Różnice w technologii produkcji mogą mieć wpływ na specjalizację krajów i zmiany w cenach czynników produkcji. Jeśli jeden kraj posiada bardziej zaawansowane technologicznie metody produkcji, to może osiągać wyższą wydajność i niższe koszty produkcji niż drugi kraj. W rezultacie, kraj może specjalizować się w produkcji dóbr i usług, które wykorzystują jego unikalne technologie. Na przykład, kraj A, który posiada zaawansowane technologie w produkcji energii odnawialnej, może specjalizować się w produkcji paneli słonecznych, podczas gdy kraj B, który ma przestarzałe technologie w tej dziedzinie, może specjalizować się w produkcji energii konwencjonalnej. Różnice w technologii produkcji mogą wpływać na ceny czynników produkcji, ponieważ kraj o bardziej zaawansowanych technologiach może osiągać wyższą wydajność i niższe koszty produkcji.
Przewaga komparatywna jako alternatywne podejście
Przewaga komparatywna to alternatywne podejście do wyrównywania się cen czynników produkcji. Teoria przewagi komparatywnej zakłada, że kraje powinny specjalizować się w produkcji dóbr i usług, w których mają przewagę komparatywną, czyli w których są relatywnie bardziej wydajne niż inne kraje. Na przykład, jeśli kraj A jest bardziej wydajny w produkcji samochodów, a kraj B jest bardziej wydajny w produkcji elektroniki, to oba kraje powinny specjalizować się w tych dziedzinach i handlować tymi produktami między sobą. Specjalizacja zgodnie z przewagą komparatywną może prowadzić do wzrostu efektywności i konkurencyjności gospodarek krajów oraz do wzrostu dobrobytu.
Rola kapitału ludzkiego i kapitału intelektualnego
Kapitał ludzki i kapitał intelektualny odgrywają ważną rolę w procesie wyrównywania się cen czynników produkcji. Kraje, które inwestują w rozwój kapitału ludzkiego poprzez edukację i szkolenia, mogą osiągać wyższą produktywność i niższe koszty produkcji. Ponadto, kraje, które inwestują w rozwój kapitału intelektualnego poprzez badania i rozwój, mogą tworzyć nowe technologie i innowacyjne rozwiązania, które mogą zwiększać konkurencyjność na rynku międzynarodowym. Inwestycje w kapitał ludzki i kapitał intelektualny mogą mieć wpływ na ceny czynników produkcji, ponieważ kraje o lepiej wykształconej siły roboczej i większym potencjale innowacyjnym mogą osiągać wyższą wydajność i niższe koszty produkcji.
| Teoria wyrównywania się cen czynników produkcji — artykuły polecane |
| Inflacja kosztowa — Teoria korzyści komparatywnych — Teoria kosztów absolutnych — Handel wewnątrzgałęziowy — Unia celna — Wzrost ukierunkowany — Gospodarka zamknięta — Realny kurs walutowy — Przewaga komparatywna |
Przypisy
Bibliografia
- Budnikowski A. (2006), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
- Salvatore D. (1987), International Economies, Macmillan Publishing Company, New York
Autor: Adrian Buczyniak
