Korupcja

Określenie korupcja wywodzi się od łacińskiego słowa corrumpere - łamać lub psuć.

W języku polskim oznacza natomiast "odpłatne podejmowanie decyzji (przede wszystkim, choć nie wyłącznie) w urzędach publicznych lub takie wpływanie na te decyzje, które jest korzystne dla płacącego" . W potocznym języku jest utożsamiana z przekupstwem. Według angielskiego słownika Black’s Law Dictinary "skorumpowany" oznacza: zepsuty, nieczysty, wypaczony, sprzedajny, zdeprawowany, zdegenerowany" , z kolei Webster New Dictionary jako synonim korupcji podaje: zakażenie, popsucie i zniszczenie .

Pierwsze regulacje dotyczące antykorupcji (jeżeli tak można o tekście tam zawartym) znalazły się już w prawie rzymskim, staro izraelskim, czy aktach normatywnych despotii wschodnich, a więc jest to bardzo dobrze znane ludzkości zjawisko. Przemysław Palka (Sprzedajne nadużycie funkcji publicznej. Studium z prawa karnego, Olsztyn 2011, s. 59-67) opisał, jakoby korupcja była obecna już w najstarszych pisanych prawach świata, czyli na przykład w prawie sumeryjskim (około 2350 rok p.n.e.).

Korupcja stanowi powszechny na całym świecie problem społeczny, gospodarczy i polityczny. Występuje z różnym nasileniem w poszczególnych krajach, a jej rozmiar uzależniony jest w dużej mierze od społecznego przyzwolenia na zachowania nieetyczne. Obejmuje ona różnorodne zachowania przestępcze: łapownictwo, przekupstwo, kradzież, kumoterstwo (protekcję), nepotyzm, oszustwa i nadużycia zawodowe . Wśród wspólnych cech tych zachowań należy wyróżnić:

• korzystną wymianę dóbr, usług bądź innych świadczeń, zawieraną pomiędzy stronami układu korupcyjnego, która narusza prawo,
• porozumienie funkcjonujące na zasadzie "Do ut des (łac.) daję abyś dawał", które oparte jest na zasadzie wzajemności,
• motywację do osiągnięcia osobistych korzyści .

TL;DR

Korupcja to odpłatne podejmowanie decyzji lub wpływanie na nie w urzędach publicznych w zamian za korzyści. Jest powszechnym problemem społecznym, gospodarczym i politycznym. Korupcja gospodarcza ogranicza rozwój przedsiębiorstw i szkodzi stabilności gospodarczej państwa. W Polsce korupcję wpływają czynniki takie jak korupcja na wysokich szczeblach i na niższych, brak zaufania do państwa, powszechny klientelizm. Transparency International bada zjawisko korupcji w różnych krajach i publikuje roczne zestawienia. Główne elementy strategii antykorupcyjnej to skuteczny system prawny, profesjonalna służba cywilna i niezależne media.

Definicje

Zgodnie z Cywilnoprawną konwencją o korupcji Rady Europy za korupcję uznaje się: "żądanie, proponowanie, wręczanie lub przyjmowanie, bezpośrednio lub pośrednio, łapówki lub jakiejkolwiek innej niezależnej korzyści lub jej obietnicy, które wypacza prawidłowe wykonanie jakiegokolwiek obowiązku lub zachowanie wymagane od osoby otrzymującej łapówkę, nienależną korzyść lub jej obietnicę" .

Ministerstwo Sprawiedliwości przyjęło następującą definicję: Korupcja to "działanie, obietnica działania lub zaniechanie działania w celu uzyskania nienależnej korzyści przekazanej, obiecanej lub domniemanej, zarówno materialnej, jak i niematerialnej, w sposób bezpośredni lub pośredni. Pojęcie korupcji obejmuje wszystkich uczestników rzeczywistej lub potencjalnej wymiany" .

Czynniki sprzyjające powstawaniu korupcji

Korupcji sprzyjają następujące czynniki:

• moralne - wynikające z natury człowieka, nastawienia na osiąganie korzyści osobistych i zaspokajanie własnych potrzeb,
• kulturowe - zwyczajowo przyjęte w tradycyjnych społeczeństwach gdzie wykształciła się trudna do wykorzenienia kultura korupcji,
• polityczne - nieprzejrzyste i zawiłe uregulowania prawne, duża zmienność prawa w stosunkowo krótkim czasie, nadmierna biurokracja,
• ekonomiczne - nieprawidłowe funkcjonowanie rynku, upolityczniona i mało konkurencyjna gospodarka .

Korupcja gospodarcza

Występowanie korupcji w krajach totalitarnych ma dużo bardziej odmienny charakter, niż w krajach demokratycznych. Teoretycznie w krajach demokratycznych, opartych na wolnym rynku spodziewać byśmy się mogli mniejszej skali zjawiska korupcji, jednak jest inaczej. Wpływanie na rywalizację na rynku jest dosyć częstym zjawiskiem, nie zawsze rywalizacja ta odbywa się na zasadach uczciwej konkurencji. Korupcja gospodarcza jest sporym problemem dla rozwoju gospodarki w kraju, gdyż przyczynia się do powstawania szarej i czarnej strefy oraz ograniczenia wzrostu przedsiębiorstw (z których część zmuszana jest do działalności w szarej lub czarnej strefie). Korupcja gospodarcza wydaje się większa skalą w sektorze małych przedsiębiorstw, ze względu na łatwość prosperowania w szarej strefie. Korupcja w sektorze gospodarczym powoduje zwykle negatywny odbiór społeczny, a to z kolei zagraża stabilności gospodarczej państwa.

Badanie pt. O krok dalej: miejsce na uczciwość w biznesie. 12 światowe badanie nadużyć gospodarczych przeprowadzone przez Ernst&Young w 2012 roku wykazało, że aż 60% ankietowanych wskazało, iż korupcja w ich kraju jest powszechna. Jeszcze więcej (84%) wyraziło opinię, że przekupstwo w reprezentowanych przez nich branżach jest częstą stosowaną metodą pozyskiwania kontraktów.

Korupcja gospodarcza jest przyczyną zmniejszenia poprawnych relacji pomiędzy podmiotami w biznesie, a środki przeznaczone na łapówki z ich zasobów powodują szkodę dla przedsiębiorstw. Interesujące jest występowanie zjawiska korupcji na wielką w krajach o szybkim rozwoju gospodarczym (np. w Indiach, czy Chinach)

Rozwój korupcji w Polsce

Niektórych czynniki, które ukształtowały rozwój korupcji w Polsce to między innymi:

• "duża korupcja na wysokich szczeblach i drobna - powszechna - na niższych,
• zakorzeniona nieufność do państwa i jego organów,
• społeczne przyzwolenie na oszukiwanie państwa - brak poszanowania dla własności państwowej,
• powszechny klientelizm,
• korupcja w sektorze prywatnym, jako substytut uczciwej konkurencji,
• odziedziczona struktura biurokratyczna,
• nierozwinięte formy demokracji" .

Badania praktyk korupcyjnych - Transparency International

Zjawisko korupcji w różnych państwach świata bada międzynarodowa organizacja Transparency International. Co roku publikuje ona zestawienie ukazujące w jaki sposób w danym kraju kształtował się indeks percepcji korupcji. Kraje oceniane zostają w skali 0-100, przy czym 0 oznacza największe skorumpowanie, a 100 całkowity brak korupcji. Dane TI z 2012 r. wskazują Finlandię, Danię oraz Nową Zelandię za kraje najmniej dotknięte zjawiskiem korupcji (CPI:90), natomiast Somalię, Koreę Północną oraz Afganistan za kraje o największym rozmiarze korupcji (CPI:8). Polska w tym zestawieniu za rok 2012r. osiągnęła indeks percepcji korupcji CPI:58.

Główne elementy strategii antykorupcyjnej

Do najważniejszych, ponadkrajowych elementów strategii antykorupcyjnej należą:

• "skuteczny system prawny,
• profesjonalna, apolityczna służba cywilna,
• niezależne, transparentne media" .

Korupcja — artykuły polecane

Ekonomia społeczna — Demokracja — Etyka biznesu — Nepotyzm — Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa — Lobbing — Kumoterstwo — Negocjacje międzynarodowe — Marketing terytorialny

Bibliografia

• Bil J. (2015), Korupcja w (prywatnym) sektorze gospodarczym: bezpieczeństwo ekonomiczne państwa, Wydawnictwo wyższej szkoły policji w Szczytnie, Szczytno
• Bojarski J. (2015), Korupcja gospodarcza. Studium z dziedziny polityki kryminalnej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
• Cywilnoprawna konwencja o korupcji, sporządzona w Strasburgu dnia 4 listopada 1999 r. Dz.U. 2004 nr 244 poz. 2443
• Dylus A., Rudowski A., Zaborski M. (2006), Korupcja: oblicza, uwarunkowania, przeciwdziałanie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław
• Kojder A. (2002), Korupcja i poczucie moralne Polaków, Kondycja moralna społeczeństwa polskiego
• Kowalczyk J. (2009), Odpowiedzialność społeczna i przeciwdziałanie korupcji w zarządzaniu organizacją, CeDeWu, Warszawa
• Laskowski P. (2005), Korupcja władz lokalnych, Zeszyty naukowe WWSZIP, nr 6
• Lewicka-Strzałecka A. (2010), Korupcja i zaufanie, Annales: etyka w życiu gospodarczym, tom 10, nr 1
• Strona internetowa: Corruption Perception Index 2012, Transparency International, Berlin
• Wells J. (2006), Nadużycia w firmach - vademecum: zapobieganie i wykrywanie, LexisNexis, Warszawa
• Wilk L. (2011), Korupcja w reklamie farmaceutycznej, Prokuratura i prawo, nr 10

Autor: Anna Moczała, Marcin Caban