Demokracja

Demokracja jest formą ustroju politycznego, w którym główną rolę odgrywają obywatele państwa i to oni podejmują decyzje w sposób bezpośredni lub pośredni. Sam termin "demokracja" wywodzi się ze starożytnej Grecji od słów "demos" i "kratos". "Demos" oznaczające lud czyli w ludzi mieszkających w jednej wiosce lub mieście i "kratos" - władzę, rządzę, czyli inaczej "rządy ludu". Za początki demokracji przyjmuje się V wiek p. n. e (K. Cabaj i in. 2013, s.431).

TL;DR

Demokracja to forma ustroju politycznego, w której obywatele podejmują decyzje. Najważniejsze zasady demokracji to suwerenność ludu, pluralizm, państwo prawa, podział władzy, poszanowanie praw mniejszości, konstytucjonalizm i przedstawicielstwo. Wyróżnia się dwie formy demokracji: bezpośrednią i pośrednią. W przedsiębiorstwach również można zauważyć zasady demokracji.

Najważniejsze zasady demokracji

Za najważniejsze zadady demokracji uważa się (H. Tomaszewska 2020, s.3):

• suwerenność ludu - oznacza to, że cały naród państwa jest uprawniony do decydowania o najważniejszych sprawach wagi państwowej. Zasada ta jest fundamentem demokracji i jest zapisana w konstytucji państw o ustroju demokratycznym. W praktyce lud głosuje pośrednio przedstawicieli wybieranych poprzez powszechne głosowanie wolnych obywateli danego państwa,
• zasada pluralizmu - wszystkim istniejącym w państwie poglądom, obyczajom odnoszącym się do aspektów zarówno politycznych, gospodarczych, religijnych jak i społecznych należy się poszanowanie. Wyróżnia się trzy typy pluralizmu: Pluralizm polityczny polega na istnieniu wielu partii politycznych, reprezentujących odmienne poglądy i interesy, a partie te mogą działać legalnie i swobodnie w walce o zdobycie i utrzymanie władzy w państwie. Zasada ta odnosi się również do obywateli, którzy mają prawo publicznie wyrażać swoje zdanie na tematy polityczne. Pluralizm ekonomiczny pozwala na działanie w państwie różnych podmiotów gospodarczych np. przedsiębiorstwa państwowe, prywatne i wolną konkurencję między nimi bez faworyzowania. To konsumenci decydują, który przedsiębiorca odniesie sukces. Pluralizm społeczny nakazuje okazywania szacunku wobec odmiennych poglądów społecznych czy kulturowych,
• państwo prawa - zasada, która gwarantuje obywatelom państwa szereg praw. Według niej obywatele państwa mogą robić to, co w tym państwie nie jest zakazane. Jednocześnie zasad ta ma na celu wyznaczenie zakresu uprawnień władz i instytucji państwowych. Muszą one działać w oparciu o zakres przyznanego im prawa. Wszyscy ludzie jednocześnie podlegają prawu i nikt nie jest ponad nim,
• podział władzy - generalnie zasada ta polega na wydzieleniu przynajmniej dwóch lub więcej organów władzy, które spełniają określone, najważniejsze funkcje w państwie, jednocześnie będąc od siebie niezależnymi i wzajemnie się kontrolującymi i wspierającymi organami. Żaden z nich nie powinien być ważniejszy od drugiego. W Polsce istnieje podział władzy na ustawodawczą przy użyciu uchwał tworzących prawo (sprawującą przez Sejm i Senat), wykonawczą, która wprowadza prawo zatwierdzone przez władzę ustawodawczą (Prezydent, Rada Ministrów) i sądowniczą (Sądy i Trybunały). Trójpodział władzy jest najpowszechniej występującym systemem władzy na całym świecie.
• zasada poszanowania praw mniejszości - w obecnych państwach demokratycznych wola ludu nigdy nie jest jednością, a wszelkie decyzje zapadają większością głosów. Mniejszości np. etniczne bądź narodowe mają jednak swoje prawa np. prawo do udziału w życiu państwa, do wyznawania własnych poglądów, rozwoju kultury czy wolność wypowiedzi,
• zasada konstytucjonalizmu - konstytucja w państwie jest uważana za fundamentalne źródło prawa, czyli jest ona ustawą zasadniczą i nadrzędną wobec wszystkich innych ustaw. Wszystkie akty prawne nie mogą zaprzeczać konstytucji,
• zasada przedstawicielstwa - naród nie sprawuje swojej władzy bezpośrednio, a poprzez przedstawicieli państwa, którzy są wybierani przez obywateli w wyborach wolnych i tajnych. Jest to tzw. Demokracja przedstawicielska.

Formy demokracji

Wyróżniamy dwie formy demokracji(K. Cabaj i in. 2013, s.436): Demokracja bezpośrednia - obywatele państwa mogą bezpośrednio decydować poprzez:

• referendum - głosowanie, w którym obywatele podejmują decyzje odnośnie istotnych i szczególnych dla państwa spraw. Pytania sformułowane są w sposób, aby odpowiedź na nie brzmiała tak lub nie. Ma charakter powszechny i mogą dotyczyć na przykład regulacji konstytucyjnych. Pod względem terytorialnym referenda możemy podzielić na lokalne i krajowe. W Polsce wyniki referendum ogólnokrajowego są brane bod uwagę, jeśli w głosowaniu wzięło udział więcej niż 50% obywateli mających prawo do głosowania. Referendum lokalne może być przeprowadzone, jeśli 10% mieszkańców wyrazi na to chęci (gmina lub powiat). W województwie wystarczy 5% podpisów mieszkańców.
• inicjatywa ludowa - możliwość zgłoszenia przez dokładnie określoną ilość obywateli projektu ustawy w Sejmie. W Polsce liczba obywateli, którzy muszą oddać podpisy pod projektem to 100 tysięcy osób. Następnie projekt takiej ustawy podlega tradycyjnemu trybowi ustawodawczemu.
• plebiscyt - mieszkańcy danego terytorium głosują w sprawach przynależności państwowej

Demokracja pośrednia - obywatele państwa wpływają na decyzje państwowe poprzez:

• partycypacje w wyborach - wybór władz państwa (wybory parlamentarne, prezydenckie, samorządy terytorialne). Wybory muszą być przeprowadzane według ściśle określonych zasad i przepisów.
• członkostwo w partiach lub organizacjach politycznych lub społecznych
• zgromadzenia - w celu wyrażenia wsparcia bądź protestu w danej kwestii
• listy otwarte
• petycje skierowane do instytucji państwowych

Zasady demokracji w przedsiębiorstwie

W przedsiębiorstwach można zauważyć poniższe zasady demokracji(S. Borkowska, 2006):

• Relacje między organizacją a jednostką są typowe dla relacji dorosły - dorosły.
• Jednostki są postrzegane przede wszystkim jako inwestorzy aktywnie budujący i wykorzystujący swój kapitał ludzki.
• Jednostki są zdolne do rozwijania swojej natury i ekspresji ich zróżnicowanych cech/charakterystyk.
• Jednostki są zdolne do partycypacji w określaniu warunków, na jakich działają związki/zbiorowości, w których uczestniczą.
• Wolność jednostek nie może być realizowana kosztem innych osób.
• Jednostki mają zobowiązania i są odpowiedzialne zarówno wobec siebie, jak i wobec organizacji.

Demokracja — artykuły polecane

Partykularyzm — Demokracja pośrednia — Korupcja — Władza — Samoorganizacja — Prawo — Prawo administracyjne — Władza sądownicza — Podmiot prawa — Dojrzałość projektowa

Bibliografia

• Baranowski M. (red.) (2014), Demokracja i rola obywatela. o napięciu pomiędzy państwem, społeczeństwem i procesami globalizacyjnym, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM, Poznań
• Borkowska S. (red.) (2006), Zarządzanie zasobami ludzkimi. Teraźniejszość i przyszłość, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, Warszawa
• Cabaj K., Hurko S., Jastrzębska E., Kowalczyk P., Kurek J. (2013), Demokracja w ujęciu ogólnym – podstawowe informacje, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, Nr 98
• Chmaj M. (red.) (2004), Encyklopedia wiedzy politycznej, Wydawnictwo Sokół, Toruń
• Domańska A. (red.) (2017), Zasada suwerenności narodu. Rozważania na tle regulacji art. 4 Konstytucji RP z 1997 r., Zagadnienia Prawa Konstytucyjnego, Zasada Suwerenności problemy wybrane
• Izdebski K. (2019), Krótki przewodnik po referendum Stan prawny, stan faktyczny, wybrane przykłady zagraniczne. Problemy i wyzwania, Krótki przewodnik po referendum. Stan prawny, stan faktyczny, wybrane przykłady zagraniczne. Problemy i wyzwania, Warszawa
• Kuca G. (2014), Zasada podziału władzy w Konstytucji RP z 1997 rok, Warszawa
• Tomaszewska H. (2020), Demokracja, materiały

Autor: Sylwia Mierzwa