Kumoterstwo

Kumoterstwo - zwane inaczej protekcją, jest to zjawisko mające charakter korupcyjny, związane z nadużywaniem władzy przez osoby wpływowe.

Kumoterstwo jest bliskoznaczne wyrażeniu nepotyzm, które oznacza faworyzowanie członków własnej rodziny, krewnych, jednakże kumoterstwo jest pojęciem od niego szerszym. Jest to "faworyzowanie oparte na nieformalnych powiązaniach" (J. Kowalczyk 2009, s. 70)

• poszerza zakres nepotyzmu o wsparcie również innych osób z otoczenia niż tylko członków rodziny, a więc przyjaciół, znajomych.

Oznacza "wzajemne popieranie się ludzi, którzy związani są ze sobą nie tylko więzami krwi (pokrewieństwem), ale i zażyłością lub przynależnością do określonej grupy"(R. Rosicki 2012, s. 131).

TL;DR

Kumoterstwo to zjawisko protekcji i faworyzowania osób znajomych czy spokrewnionych w celu zdobycia pozycji społecznej lub korzyści materialnych. Decyzje oparte są na koneksjach, a nie na kompetencjach. Kumoterstwo występuje w wielu krajach, w Polsce szczególnie w polityce, administracji publicznej, uczelniach i korporacjach. Ma negatywne konsekwencje, m.in. obniża efektywność organizacji i narusza reguły gry politycznej i ekonomicznej. Transparency International zajmuje się zwalczaniem tego zjawiska.

Pochodzenie słowa

Słowo kumoterstwo jest pochodną rzeczownika kumoter, który pierwotnie oznaczał ojca chrzestnego (por. łac. compater‘ojciec chrzestny’ i commater‘matka chrzestna’). Następnie używano go jako określenie dobrego znajomego, przyjaciela, osoby spokrewnionej, lub powiązanej wspólnymi interesami.

Obecnie słowo kumoterstwo stosuje się do określania rzeczy, których znaczenie ma negatywny wydźwięk.

Patologia zjawiska

Kumoterstwo wiąże się przede wszystkim z faworyzowaniem jednostek o wyższym stopniu zażyłości. Faworyzacja ta może objawiać się poprzez wszelkiego rodzaju wyróżnienia, awanse i nagrody, które przyznawane są ze względów pozamerytorycznych. Decyzje o ich przyznaniu oparte są na niesprecyzowanych jasno kryteriach decydentów, wzmacniających funkcjonowanie nepotyzmu. W niektórych przypadkach faworyzacja obejmuje także procesy rekrutacyjne.

Kumoterstwo stosowane jest najczęściej dla osiągnięcia konkretnej pozycji społecznej, lub też korzyści materialnych. Zdobycie ich nie jest jednak wynikiem oceny wartości danej osoby. Głównym czynnikiem determinującym jej sukces jest fakt posiadania odpowiednich znajomości.

Kumoterstwo stanowi rodzaj patologii życia publicznego. Jest ukierunkowane na osiąganie często nieuczciwych celów, gdyż "poparcie zwykle czynione jest w związku z chęcią osiągnięcia korzyści materialnej lub pozycji społecznej bez oceny kompetencji lub wartości określonej osoby"(R. Rosicki 2012, s. 131).

Zjawisko to oznacza sytuację, w której kryteria wyboru danej osoby na stanowisko państwowe lub samorządowe nie są podyktowane przesłankami merytorycznymi: kompetencjami lub umiejętnościami a podstawą stają się koneksje i wzajemne korzyści (E. Koniuszewska 2009, s. 45). Innymi słowy decyzje o doborze kapitału ludzkiego są podyktowane prywatnymi subiektywnymi wyznacznikami: odczuciami i zależnościami, a nie obiektywnymi kryteriami, takimi jak wiedza i umiejętności. Zjawisko kumoterstwa jest powszechne i występuje we wszystkich krajach, z różnym nasileniem. W Polsce sferami szczególnie narażonymi są "polityka, administracja publiczna, uczelnie i korporacje zawodowe (szczególnie prawników i lekarzy)(R. Rosicki 2012, s. 139). Opinie zgromadzone przez Centrum Badań Opinii Społecznej świadczą o tym, że większość badanych potwierdza, że w zakresie poszukiwania pracy znajomości, stosunki rodzinne i układy odgrywają istotną rolę i stanowią najskuteczniejszy sposób otrzymania określonego stanowiska (R. Rosicki 2012, s. 137). Dalej, według tychże badań, prowadzonych w 2014r. ponad cztery piąte badanych (tj. 85%) uważa, że najczęstszym zjawiskiem kumoterstwa jest sytuowanie osób spokrewnionych, lub znajomych na stanowiskach w spółkach, bankach, urzędach itp. przez polityków i wysoko postawionych urzędników państwowych.

Kumoterstwo cechuje się brakiem dominacji jednej osoby nad drugą, uczestnicy tego układu mają równy status. Jest to rozwinięta forma znajomości. Dzięki niej obie strony osiągają długotrwałe korzyści.

Konsekwencje

Zjawisko kumoterstwa w organizacji może przyczyniać się do zmniejszenia efektywności danej jednostki gospodarczej wówczas kiedy daną posadę otrzyma niekompetentna osoba, która nie posiada odpowiednich kwalifikacji, co zmniejszy również motywację pozostałych pracowników. Kumoterstwo narusza oficjalne reguły gry politycznej i ekonomicznej. Kultura nepotyzmu może być zahamowana jedynie przez efektywny kodeks prawny, zabraniający stosowanie takich praktyk odpowiednimi przepisami.

Organizacją zajmującą się zwalczaniem kumoterstwa jest Transparency International, której wyzwaniem jest walka z korupcją w życiu publicznym, a także wprowadzanie standardów transparentności.

Kumoterstwo — artykuły polecane

Czarna owca — Nepotyzm — Prestiż — Etyka zawodowa — Patologia — Paternalizm — Socjalizacja — Mobbing — Zaufanie

Bibliografia

• Ignatowski G. (2014), Dylematy dotyczące zatrudnienia w perspektywie firmy rodzinnej, Przedsiębiorczość i zarządzanie, Łódź
• Ignatowski G. (2014), Familizm i nepotyzm. Rodzina w firmach rodzinnych, Przedsiębiorczość i zarządzanie, Łódź
• Koniuszewska E. (2009), Środki prawne ograniczające nadużycia władzy w jednostkach samorządu terytorialnego w ustrojowym prawie administracyjnym, Wolters Kluwer, Warszawa
• Kowalczyk J. (2009), Odpowiedzialność społeczna i przeciwdziałanie korupcji w zarządzaniu organizacją, CeDeWu, Warszawa
• Pajdzińska A. (2008), O nepotyźmie, kumoterstwie i kolesiostwie słów kilka, Etnolingwistyka, nr 20
• Popczyk W. (2014), Kapitał społeczny w firmach rodzinnych. Nepotyzm a kapitał rodziny, Przedsiębiorczość i zarządzanie, Łódź
• Rosicki R. (2012), Rzecz o nepotyzmie i kumoterstwie, Przegląd Politologiczny, nr 2
• Sułkowski Ł., Marjański A. (2015), Firmy rodzinne - doświadczenia i perspektywy zarządzania. Wydawnictwo Społecznej Akademii Nauk, Łódź
• Turska-Kawa A., Czaja M. (red.) (2015), Postawy wobec korupcji w samorządzie terytorialnym, REMAR, Sosnowiec

Autor: Anna Moczała, Justyna Pasik