Administracja publiczna
Pojęcie "administracja" (z łac. ministrare, służyć) wyraża pomoc, służbę lub sprawowanie zarządu w czyimś interesie. Administracja publiczna jest to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach. Stanowi całokształt struktur organizacyjnych w państwie oraz ludzi zatrudnionych w tych strukturach spełniających zadania publiczne, zbiorowe i indywidualne, reglamentacyjne i świadczące oraz organizatorskie podmiotów kierowniczych i decydenckich.
TL;DR
Artykuł opisuje administrację publiczną, czyli struktury, działania i osoby zajmujące się zarządzaniem sprawami publicznymi na poziomie państwowym i regionalnym. Administracja publiczna dzieli się na organizacyjną, materialną i formalną, a jej funkcje obejmują utrzymanie porządku, świadczenie usług publicznych i regulację rozwoju gospodarczego. Artykuł omawia również zasady organizacji i działania administracji publicznej, które obejmują przestrzeganie prawa, kierownictwo, koordynację, kolegialność i odpowiedzialność. Kontrola administracji publicznej jest kluczowym elementem, zapewniającym, że działania administracyjne spełniają wymagania prawa. Istnieją dwa rodzaje kontroli: wewnętrzna i instytucjonalna.
Podział administracji publicznej
Administracja publiczna stanowi zespolenie różnych administracji działających w zakresie spraw publicznych, przede wszystkim zaś administracji państwowej, administracji rządowej i administracji samorządowej. Administracja publiczna jest desygnatem na określenie struktur, działań i ludzi tych wszystkich rodzajów administracji.Administracja rządowa zajmuje się sprawami publicznymi o znaczeniu krajowym, natomiast zadaniem administracji samorządowej są sprawy o znaczeniu lokalnym lub regionalnym. Adresatami interesów publicznych nie są w większości indywidualne osoby, ale jedynie rodzajowo oznaczeni. Dobry przykład mogą stanowić uczniowie lub pasażerowie. Zadania administracji publicznej obierają charakter ciągły.
Wyróżnia się:
- Administrację publiczną w ujęciu organizacyjnym (podmiotowym) - stanowi ona ogół podmiotów administracji, a więc organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej,
- Administrację publiczną w ujęciu materialnym (przedmiotowym) - działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne albo inaczej zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej,
- Administrację publiczną w ujęciu formalnym - to cała działalność wykonywana przez podmioty administracje bez względu na to, czy ma ona charakter administracyjny czy też nie ma tego charakteru.
Funkcje administracji publicznej
- Funkcja porządkowo - reglamentacyjna związana z ochroną porządku publicznego i bezpieczeństwa zbiorowego.
- Funkcja świadczenia usług publicznych lub ich świadczenia za pośrednictwem instytucji świadczących, należących do sektora publicznego (przedsiębiorstw użyteczności publicznej i zakładów administracyjnych).
- Funkcja regulatora rozwoju gospodarczego przejawiającej się w zastosowaniu klasycznych instrumentów policyjnych i reglamentacyjnych w postacie zezwoleń, kontyngentów, ceł, a także udziale państwa w zarządzaniu gospodarką narodową.
Podmioty administracji
Biorąc pod uwagę rozległy obszar kraju nie ma możliwości aby administracja rządowa była sprawowana tylko przez organy centralne. W związku z tym działa też w województwie wykonywana przez wojewodę wraz z podległymi kierownikami służb, inspekcji i straży.
Zasady organizacji i działania administracji publicznej
- Zasada związania administracji prawem. Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa i w granicach zakreślonych przepisami prawa.
- Zasada kierownictwa. Kierownictwo jest to działanie organu administracji publicznej organizacyjne, inicjatywne, koordynacyjne, sprawdzające, kadrowe, nadzorcze, kontrolne.
- Zasada koordynacji. Koordynacja w administracji publicznej sprowadza się do harmonizowania działań różnych organów administracji i urzędów publicznych dla osiągnięcia zamierzonych celów.
- Zasada kolegialności. Kolegialność zasadza się na wspólnym podejmowaniu decyzji przez kilka lub nawet więcej równouprawnionych osób.
- Zasada jednoosobowości. Jednoosobowość polega na tworzeniu jednoosobowych organów administracji i jednoosobowym podejmowaniu decyzji.
- Zasada zakresu działania i właściwości (kompetencji) organu. Zakres działania organu jest określany w przepisach ustrojowych prawa administracyjnego powołującego dany organ. Zakres ten obejmuje wyliczenie spraw, jakimi organ się zajmuje. Natomiast kompetencję należy rozumieć jako zbiór uprawnień organu administracji publicznej, dotyczącego określonego zakresu spraw, w którym organ ma prawo i zarazem obowiązek działania. Wyróżnia się kilka rodzajów właściwości:
- właściwość miejscowa - służy do określenia organu terenowego, który ma kompetencję do rozstrzygnięcia danej sprawy z punktu widzenia terytorialnego zasięgu działania.
- właściwość rzeczowa - jest to przyznanie organowi administracji prawa do rozstrzygnięcia tylko określonych kategorii spraw.
- właściwość instancyjna - jest to wskazanie instancji właściwej do rozstrzygnięcia danej sprawy.
- Zasada decentralizacji. Decentralizacja wiąże się ściśle z budową aparat administracji publicznej i rozłożeniem zadań między poszczególne ogniwa tego aparatu w układzie pionowym.
- Zasada nadzoru. Nadzór jest to możliwość wynikająca z przepisów prawa wkraczania w działalność jednostki nadzorowanej środkami instruktywnymi, organizacyjnymi, kontrolnymi i władczymi.
- Zasada kontroli. Kontrola administracji sprowadza się do wykonywania czynności sprawdzających działania jednostek administracji publicznej.
- Zasada odpowiedzialności. Wyróżniamy:
- odpowiedzialność kierownicza - dotyczy osób pełniących kierownicze funkcje w administracji publicznej,
- odpowiedzialność karna - odpowiedzialność sprawcza indywidualna,
- odpowiedzialność majątkowa - wiąże się ze szkodami wyrządzonymi przez urzędnika w procesie realizacji funkcji administrowania,
- odpowiedzialność służbowa - jest to odpowiedzialność pracowników względem przełożonych za uchybienia wobec obowiązków służbowych.
Kontrola administracji publicznej
Kontrola ma na celu przefiltrowanie badanej działalności i dokonanie oceny czy wymagania jakie stawia prawo zostały należycie spełnione. Jeżeli zostaną odkryte jakiekolwiek uchybienia kolejnym działaniem będzie udokumentowanie błędów. Kontrola administracyjna to ściśle sformalizowane postępowanie kontrolne, dlatego obowiązkiem każdego kontrolowanego jest poddanie się tej czynności. Warto pamiętać, że kontrola nie jest ingerencją w prawa i obowiązki kontrolowanego. Pojęcie kontroli zdecydowanie różni się od nadzoru, dodatkowo wzbogaconego prawem do ingerowania i podejmowania kroków korygujących ewentualne nieprawidłowości.
Wyróżniamy dwa rodzaje kontroli administracji publicznej:
- kontrola wewnętrzna- skuteczność i efektywność administracji publicznej gwarantuje jej samokontrola. Odbywa się ona na dwa sposoby. Pierwszym jest kontrola przez organ nadrzędny, zaś drugim kierownik każdej jednostki funkcjonującej w strukturze administracji. Jeśli chodzi o administrację samorządową kontrolę sprawuje organ stanowiący. Kontrola międzyresortowa, kontrola resortowa i kontrola sprawowana przez wojewodę odbywają się w ramach administracji rządowej.
- kontrola instytucjonalna - istotną wagę weryfikacyjną ma kontrola spoza struktury organizacyjnej kontrolowanego ogniwa administracji. Sprawowana przez NIK (parlamentarna) lub przez właściwego ministra, wojewodę lub wyspecjalizowane urzędy kontroli skarbowej.
| Administracja publiczna — artykuły polecane |
| Administracja — Samorząd terytorialny — Organy administracji publicznej — Urząd gminy — Starostwo powiatowe — Prawo administracyjne — Administracja niezespolona — Administracja rządowa — Administracja samorządowa |
Bibliografia
- Boć J. (2007), Prawo administracyjne, Kolonia Limited
- Bonisławska B. (2012), Zadania administracji samorządowej w zakresie bezpieczeństwa lokalnego, Zeszyty Naukowe WSEI, nr 1
- Gnela B. (red.) (2012), Podstawy prawa dla ekonomistów, Wolters Kluwer, Warszawa
- Grotkowski M. (2010), Płaszczyzny wzajemnych relacji i główne napięcia między organami administracji publicznej w województwie w Polsce, FSAP
- Zieliński E. (2001), Administracja rządowa w Polsce, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa
Autor: Justyna Płonka, Natalia Borek
