Instrument pochodny: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Zarządzania
m (cleanup bibliografii i rotten links)
m (cleanup bibliografii i rotten links)
 
(Nie pokazano 16 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{infobox4
'''Instrumenty pochodne''' (ang. ''derivatives'', derywaty) są [[instrumenty finansowe|instrumentami finansowymi]] opartymi na innych instrumentach (w szczególności [[papiery wartościowe|papierach wartościowych]]) lub [[kurs walutowy|kursach walutowych]], od których zależy ich [[wartość]]. Bazą instrumentów pochodnych są zazwyczaj instrumenty [[rynek kapitałowy|rynku kapitałowego]], takie jak [[akcje]] czy [[obligacje]]. Na przykład [[opcja]] na akcje daje [[właściciel]]owi [[prawo]] do zakupu lub [[sprzedaż]]y akcji, które stanowią jej podstawę. W tym znaczeniu jest ona pochodną samych akcji, ponieważ opcja na akcje nie może istnieć bez akcji, na które opiewa. Akcje są instrumentem finansowym i z tego względu [[opcje]] na akcje są finansowymi instrumentami pochodnymi (R.W. Kolb 1997, s. 33)
|list1=
<ul>
<li>[[Kontrakt terminowy]]</li>
<li>[[Ryzyko pogodowe]]</li>
<li>[[Kontrakt różnicy kursowej]]</li>
<li>[[Transakcja SWAP]]</li>
<li>[[Stopa wolna od ryzyka]]</li>
<li>[[Opcja]]</li>
<li>[[CDS]]</li>
<li>[[Rynek nieruchomości]]</li>
<li>[[CDO]]</li>
</ul>
}}
 
'''Instrumenty pochodne''' (ang. ''derivatives'', derywaty) są [[instrumenty finansowe|instrumentami finansowymi]] opartymi na innych instrumentach (w szczególności [[papiery wartościowe|papierach wartościowych]]) lub [[kurs walutowy|kursach walutowych]], od których zależy ich [[wartość]]. Bazą instrumentów pochodnych są zazwyczaj instrumenty [[rynek kapitałowy|rynku kapitałowego]], takie jak [[akcje]] czy [[obligacje]]. Na przykład [[opcja]] na akcje daje właścicielowi [[prawo]] do zakupu lub sprzedaży akcji, które stanowią jej podstawę. W tym znaczeniu jest ona pochodną samych akcji, ponieważ opcja na akcje nie może istnieć bez akcji, na które opiewa. Akcje są instrumentem finansowym i z tego względu [[opcje]] na akcje są finansowymi instrumentami pochodnymi. (R.W. Kolb 1997, s. 33)


Jednak oprócz papierów wartościowych instrumentami bazowymi mogą być także:
Jednak oprócz papierów wartościowych instrumentami bazowymi mogą być także:
* ceny [[towarów]],
* ceny [[towarów]],
* kursy walutowe,
* [[kurs]]y walutowe,
* poziom [[stopa procentowa|stóp procentowych]],
* poziom [[stopa procentowa|stóp procentowych]],
* [[indeks giełdowy|indeksy giełdowe]],
* [[indeks giełdowy|indeksy giełdowe]],
* [[indeks cen konsumpcyjnych|indeksy cen]],
* [[indeks cen konsumpcyjnych|indeksy cen]],
* czynniki atmosferyczne itp. (P. Czajor 2013, s. 19)
* czynniki atmosferyczne itp (P. Czajor 2013, s. 19)
 
<google>text</google>


Instrumenty pochodne wyróżniają się możliwością odnoszenia [[zysk]]u zarówno w przypadku wzrostu jak i spadku ceny instrumentu bazowego, dzięki zajęciu przez inwestora odpowiednio pozycji długiej lub krótkiej.
Instrumenty pochodne wyróżniają się możliwością odnoszenia [[zysk]]u zarówno w przypadku wzrostu jak i spadku ceny instrumentu bazowego, dzięki zajęciu przez inwestora odpowiednio pozycji [[dług]]iej lub krótkiej.
Co więcej, ze względu na wysoki poziom [[dźwignia finansowa|dźwigni finansowej]] instrumenty pochodne ułatwiają inwestorowi zawieranie korzystnych [[transakcja|transakcji]]. Często nie musi on bowiem dysponować pełną kwotą w chwili zawarcia umowy, jak miałoby to miejsce w przypadku instrumentu bazowego. Skutkuje to jednak wysokim stopniem ryzyka.
Co więcej, ze względu na wysoki poziom [[dźwignia finansowa|dźwigni finansowej]] instrumenty pochodne ułatwiają inwestorowi zawieranie korzystnych [[transakcja|transakcji]]. Często nie musi on bowiem dysponować pełną kwotą w chwili zawarcia umowy, jak miałoby to miejsce w przypadku instrumentu bazowego. Skutkuje to jednak wysokim stopniem ryzyka.


==Klasyfikacja instrumentów pochodnych==
==[[Klasyfikacja]] instrumentów pochodnych==Instrumenty pochodne możemy sklasyfikować według różnych kryteriów. Najbardziej znane z nich to (P. Czajor 2013)===Podział ze względu na osiągane [[koszt]]y i korzyści:===
 
Instrumenty pochodne możemy sklasyfikować według różnych kryteriów. Najbardziej znane z nich to (P. Czajor 2013):
 
===Podział ze względu na osiągane koszty i korzyści:===
* symetryczne - strony umowy ponoszą [[ryzyko]] w równym stopniu, np. [[kontrakt future]] i [[kontrakt forward|forward]],
* symetryczne - strony umowy ponoszą [[ryzyko]] w równym stopniu, np. [[kontrakt future]] i [[kontrakt forward|forward]],
* niesymetryczne - jedna ze stron umowy ponosi większe ryzyko niż druga, np. [[opcja|opcje]].
* niesymetryczne - jedna ze stron umowy ponosi większe ryzyko niż druga, np. [[opcja|opcje]].


===Podział ze względu na sposób rozliczenia:===
<google>n</google>
 
===Podział ze względu na sposób rozliczenia===
* rzeczywiste - rozliczane w formie fizycznej, np. instrumenty pochodne dotyczące dostawy konkretnego [[towar]]u,
* rzeczywiste - rozliczane w formie fizycznej, np. instrumenty pochodne dotyczące dostawy konkretnego [[towar]]u,
* nierzeczywiste - rozliczane w formie pieniężnej, np. instrumenty pochodne oparte na czynnikach atmosferycznych, gdzie fizyczna [[dostawa]] towaru nie jest możliwa.
* nierzeczywiste - rozliczane w formie pieniężnej, np. instrumenty pochodne oparte na czynnikach atmosferycznych, gdzie fizyczna [[dostawa]] towaru nie jest możliwa.


===Podział ze względu na miejsce obrotu:===
===Podział ze względu na miejsce obrotu===
* będące przedmiotem obrotu na [[giełda|giełdzie]] - np. opcje, kontrakty futures,
* będące przedmiotem obrotu na [[giełda|giełdzie]] - np. opcje, [[kontrakt]]y [[future]]s,
* będące przedmiotem obrotu na [[rynek pozagiełdowy|rynkach pozagiełdowych (OTC)]] - np. kontrakty [[forward]] i [[SWAP]].
* będące przedmiotem obrotu na [[rynek pozagiełdowy|rynkach pozagiełdowych (OTC)]] - np. kontrakty [[forward]] i [[SWAP]].


===Podział ze względu na stopień złożoności:===
===Podział ze względu na stopień złożoności===
* instrumenty pierwszej generacji - tradycyjne instrumenty pochodne,
* instrumenty pierwszej generacji - tradycyjne instrumenty pochodne,
* instrumenty drugiej generacji - instrumenty pochodne, które oparte są na innych instrumentach pochodnych.
* instrumenty drugiej generacji - instrumenty pochodne, które oparte są na innych instrumentach pochodnych.


==Zastosowania instrumentów pochodnych==
==Zastosowania instrumentów pochodnych==
Instrumenty pochodne są wykorzystywane przez [[inwestor]]ów do trzech podstawowych celów:
Instrumenty pochodne są wykorzystywane przez [[inwestor]]ów do trzech podstawowych celów:
* zabezpieczenia - zawierane w celu ograniczenia strat wynikających z [[inwestycje|inwestycji]] na rynku kasowym. Można się zabezpieczyć na przykład przed:
* zabezpieczenia - zawierane w celu ograniczenia strat [[wynik]]ających z [[inwestycje|inwestycji]] na rynku kasowym. Można się zabezpieczyć na przykład przed:
** wzrostem [[cena|ceny]] instrumentu podstawowego;
** wzrostem [[cena|ceny]] instrumentu podstawowego;
** spadkiem ceny instrumentu podstawowego;
** spadkiem ceny instrumentu podstawowego;
Linia 60: Linia 40:


W przedsiębiorstwach instrumenty pochodne mogą odgrywać dużą rolę w [[zarządzanie ryzykiem|zarządzaniu ryzykiem]]. Mimo to są one w dzisiejszych czasach postrzegane w sposób negatywny, głównie jako narzędzia spekulacji, gdyż miały duży wpływ na rozmiar globalnego [[kryzys gospodarczy|kryzysu gospodarczego]] z 2008 roku.
W przedsiębiorstwach instrumenty pochodne mogą odgrywać dużą rolę w [[zarządzanie ryzykiem|zarządzaniu ryzykiem]]. Mimo to są one w dzisiejszych czasach postrzegane w sposób negatywny, głównie jako narzędzia spekulacji, gdyż miały duży wpływ na rozmiar globalnego [[kryzys gospodarczy|kryzysu gospodarczego]] z 2008 roku.
==Metody i narzędzia związane z instrumentami pochodnymi==
===Hedging===
[[Hedging]] (zabezpieczanie) jest jedną z najważniejszych technik związanych z instrumentami pochodnymi. Polega na minimalizowaniu ryzyka poprzez otwarcie pozycji, która działa w przeciwnym kierunku niż istniejące ryzyko. Na przykład, inwestor może otworzyć krótką pozycję na instrument pochodny, aby zabezpieczyć się przed spadkiem wartości inwestycji bazowej. Hedging jest szczególnie popularny wśród przedsiębiorstw, które chcą chronić się przed zmiennością rynku.
===Spekulacja===
[[Spekulacja]] jest strategią, w której inwestorzy starają się osiągnąć zysk poprzez przewidywanie i wykorzystywanie zmian cen instrumentów pochodnych. Spekulanci często wykorzystują dźwignię finansową, aby zwiększyć potencjalne zyski. Jednak spekulacja jest również obarczona wysokim ryzykiem, ponieważ zmiany cen mogą działać na niekorzyść inwestora.
===Arbitraż===
[[Arbitraż]] jest strategią, która polega na wykorzystaniu różnic w [[cena]]ch między dwoma lub więcej rynkami w celu osiągnięcia zysku bez ryzyka. W przypadku instrumentów pochodnych, arbitrażysta może kupić i sprzedać te same instrumenty na różnych rynkach, wykorzystując niewielkie różnice w cenach. Arbitraż jest często stosowany przez profesjonalnych [[trader]]ów, którzy mają dostęp do szybkich [[system]]ów handlowych i zaawansowanych narzędzi analitycznych.
===Spread trading===
[[Spread]] trading polega na jednoczesnym otwarciu pozycji na dwóch lub więcej instrumentach pochodnych, które są ze sobą powiązane. Inwestor stara się osiągnąć zysk poprzez wykorzystanie różnicy w cenach między tymi instrumentami. Spread trading może być stosowany zarówno w celach spekulacyjnych, jak i zabezpieczających.
===Dźwignia finansowa===
[[Dźwignia]] finansowa to narzędzie, które umożliwia inwestorom [[handel]] większymi [[pozycja]]mi niż ich [[kapitał]]. Inwestor pożycza [[pieniądz]]e od [[broker]]a lub instytucji finansowej, aby zwiększyć swoją [[zdolność]] do inwestowania. [[Dźwignia finansowa]] może być przydatna w celu zwiększenia potencjalnych zysków, ale wiąże się również z większym ryzykiem strat.
===Analiza fundamentalna===
[[Analiza fundamentalna]] to [[metoda]] oceny wartości instrumentów pochodnych na podstawie analizy fundamentalnych czynników, takich jak wyniki finansowe, perspektywy rynkowe, [[konkurencja]] i inne czynniki makroekonomiczne. Ta metoda polega na badaniu [[wskaźnik]]ów finansowych, raportów analitycznych i innych informacji, aby ocenić potencjalne ryzyko i zyskowność instrumentów pochodnych.
===Analiza techniczna===
[[Analiza techniczna]] polega na badaniu wzorców i danych historycznych cen instrumentów pochodnych w celu przewidywania ich przyszłych ruchów cenowych. Analiza techniczna opiera się na założeniu, że historia cen i wzorce powtarzają się, co umożliwia inwestorom [[podejmowanie decyzji]] inwestycyjnych na podstawie tych obserwacji.
===Modelowanie matematyczne===
[[Model]]owanie matematyczne to [[technika]], która wykorzystuje matematyczne [[modele]] i [[algorytm]]y do symulacji ruchów cenowych instrumentów pochodnych. Te modele mogą uwzględniać czynniki takie jak zmienność rynku, [[stopy procentowe]], warunki makroekonomiczne i inne czynniki wpływające na ceny instrumentów pochodnych. [[Modelowanie]] matematyczne jest szczególnie przydatne w analizie ryzyka i ocenie wyceny instrumentów pochodnych.
===Systemy transakcyjne===
[[Systemy transakcyjne]] to [[oprogramowanie komputerowe]], które umożliwia inwestorom handel instrumentami pochodnymi. Te systemy pozwalają na składanie i [[monitorowanie]] zamówień, analizę danych rynkowych, wykonanie strategii handlowych i inne funkcje związane z handlem instrumentami pochodnymi. Systemy transakcyjne mogą być używane zarówno przez indywidualnych inwestorów, jak i [[instytucje finansowe]].
===Platformy handlowe===
Platformy handlowe to [[interfejs]]y online, które umożliwiają inwestorom handel instrumentami pochodnymi za pośrednictwem brokera lub instytucji finansowej. Te platformy dostarczają narzędzia i funkcje potrzebne do przeprowadzenia transakcji, monitorowania rynków, analizy danych i [[zarząd]]zania [[portfel]]em. Platformy handlowe są niezbędnym narzędziem dla inwestorów, którzy chcą aktywnie handlować instrumentami pochodnymi.
==Regulacje i ryzyko związane z instrumentami pochodnymi==
===Regulacje dotyczące instrumentów pochodnych===
Instrumenty pochodne są jednym z najbardziej zaawansowanych i złożonych instrumentów finansowych dostępnych na rynkach globalnych. Z tego powodu istnieje wiele regulacji i przepisów mających na celu [[kontrolowanie]] i monitorowanie ich używania, aby zapewnić uczciwość, przejrzystość i stabilność rynków finansowych.
Regulacje dotyczące instrumentów pochodnych różnią się w zależności od jurysdykcji, ale zazwyczaj obejmują wymogi dotyczące raportowania, zabezpieczeń, kapitału i zarządzania ryzykiem. Organizacje regulacyjne, takie jak [[Komis]]ja Nadzoru Finansowego (KNF) w Polsce, [[Komisja Papierów Wartościowych i Giełd]] (SEC) w Stanach Zjednoczonych i Europejska Agencja Papierów Wartościowych i Rynków (ESMA) w Unii Europejskiej, mają za [[zadanie]] nadzorować [[rynek]] instrumentów pochodnych i egzekwować przepisy regulacyjne.
W ostatnich latach, w wyniku [[kryzys]]u finansowego, regulacje dotyczące instrumentów pochodnych zostały wzmocnione. Wprowadzono większe wymogi kapitałowe dla instytucji finansowych, które korzystają z instrumentów pochodnych, aby zwiększyć ich [[odporność]] na ryzyko. Ponadto, wprowadzono bardziej restrykcyjne przepisy dotyczące raportowania transakcji pochodnych, aby zapewnić większą przejrzystość na rynkach.
===Organizacje regulacyjne===
Ważnym elementem regulacji dotyczących instrumentów pochodnych są organizacje regulacyjne, które mają za zadanie nadzorować i regulować rynek instrumentów pochodnych. W Polsce rolę tę pełni [[Komisja Nadzoru Finansowego]] (KNF), która jest odpowiedzialna za [[nadzór]] nad rynkiem finansowym.
KNF ma szerokie [[uprawnienia]] w [[zakres]]ie regulacji instrumentów pochodnych. Monitoruje działalność firm inwestycyjnych i [[bank]]ów, które korzystają z instrumentów pochodnych, a także egzekwuje przepisy dotyczące raportowania, zabezpieczeń i zarządzania ryzykiem. KNF współpracuje również z innymi [[organizacja]]mi regulacyjnymi na arenie międzynarodowej, aby zapewnić zgodność z globalnymi standardami regulacyjnymi.
Inne ważne organizacje regulacyjne na świecie to Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (SEC) w Stanach Zjednoczonych, Europejska Agencja Papierów Wartościowych i Rynków (ESMA) w Unii Europejskiej oraz Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych (IOSCO). Te organizacje mają za zadanie nadzorować i regulować rynek instrumentów pochodnych w swoich odpowiednich jurysdykcjach.
===Ryzyko i zarządzanie ryzykiem===
Instrumenty pochodne są związane z różnymi rodzajami ryzyka, które mogą wpływać na inwestorów i uczestników rynku. Jednym z najważniejszych ryzyk związanym z instrumentami pochodnymi jest [[ryzyko rynkowe]]. Zmienność cen instrumentów pochodnych może prowadzić do dużych strat, zwłaszcza gdy [[transakcje]] są oparte na dużej dźwigni finansowej.
Inne [[rodzaje ryzyka]] związane z instrumentami pochodnymi to ryzyko [[kredyt]]owe, [[ryzyko operacyjne]] i [[ryzyko płynności]]. [[Ryzyko kredytowe]] występuje, gdy jedna ze stron transakcji nie jest w stanie spełnić swoich zobowiązań finansowych. Ryzyko operacyjne dotyczy błędów operacyjnych, awarii systemów i nieprawidłowego funkcjonowania [[proces]]ów [[biznes]]owych. Ryzyko płynności dotyczy braku dostępności płynności na rynku, co może utrudnić zamknięcie pozycji w instrumentach pochodnych.
Aby zarządzać ryzykiem związanym z instrumentami pochodnymi, instytucje finansowe i inwestorzy muszą stosować odpowiednie strategie zarządzania ryzykiem. Ważnym elementem zarządzania ryzykiem jest odpowiednie zrozumienie instrumentów pochodnych i ich potencjalnych wpływów na [[portfel inwestycyjny]]. Ponadto, instytucje finansowe powinny posiadać odpowiednie zabezpieczenia i rezerwy kapitałowe, aby zminimalizować ryzyko strat.
===Manipulacja rynkiem przy użyciu instrumentów pochodnych===
[[Manipulacja]] rynkiem przy użyciu instrumentów pochodnych jest jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla uczciwości rynków finansowych. Manipulacja może obejmować fałszowanie cen, wywoływanie sztucznych ruchów cenowych i wykorzystywanie informacji poufnych w celu osiągnięcia korzyści finansowych.
Organizacje regulacyjne, takie jak KNF, SEC, ESMA i IOSCO, mają za zadanie monitorować i egzekwować przepisy dotyczące manipulacji rynkiem przy użyciu instrumentów pochodnych. Przepisy te obejmują zakaz manipulacji, wymagania dotyczące raportowania transakcji i ścisłe kontrole nad dostępem do informacji poufnych.
Działania mające na celu manipulację rynkiem przy użyciu instrumentów pochodnych są surowo karane i mogą prowadzić do sankcji finansowych, a nawet do odpowiedzialności karno-prawnej. W przypadku podejrzenia manipulacji rynkiem, organizacje regulacyjne prowadzą dochodzenia i podejmują działania w celu zapobiegania dalszym nadużyciom.
{{infobox5|list1={{i5link|a=[[Kontrakt terminowy]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Ryzyko pogodowe]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Kontrakt różnicy kursowej]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Transakcja SWAP]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Stopa wolna od ryzyka]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Opcja]]}} &mdash; {{i5link|a=[[CDS]]}} &mdash; {{i5link|a=[[Rynek nieruchomości]]}} &mdash; {{i5link|a=[[CDO]]}} }}


==Bibliografia==
==Bibliografia==
<noautolinks>
<noautolinks>
* Battley N. (1998), ''Kontrakty futures i opcje na giełdach towarowych. Wprowadzenie'', K.E.Liber s.c., Warszawa
* Battley N. (1998), ''Kontrakty futures i opcje na giełdach towarowych. Wprowadzenie'', Wydawnictwo K.E.Liber, Warszawa
* Bennett D. (2000), ''Ryzyko walutowe'', Dom Wydawniczy ABC, Warszawa
* Bennett D. (2000), ''Ryzyko walutowe - instrumenty i strategie zabezpieczające'', Wydawnictwo ABC, Warszawa
* Crawford G., Sen B. (1998), ''Instrumenty pochodne. Narzędzie podejmowania decyzji finansowych'', K.E. LIBER s.c., Warszawa
* Crawford B., Biduyt S. (1998), ''Instrumenty pochodne. Narzędzie podejmowania decyzji finansowych'', K.E. LIBER, Warszawa
* Czajor P. (2013), ''Instrumenty finansowe w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości'', Wolters Kluwer Polska SA, Warszawa
* Czajor P. (2013), ''Instrumenty finansowe w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości'', Wolters Kluwer, Warszawa
* Gemzik-Salwach A. (2009), ''Innowacje finansowe jako przyczyna kryzysu na rynkach międzynarodowych.'', E-Finanse, Finansowy Kwartalnik Internetowy 3
* Gemzik-Salwach A. (2009), ''Innowacje finansowe jako przyczyna kryzysu na rynkach międzynarodowych'', E-Finanse, Finansowy Kwartalnik Internetowy, nr 3
* Hull J. (1998), ''Kontrakty terminowe i opcje. Wprowadzenie'', Wydawnictwo finansowe WIG- Press, Warszawa
* Hull J. (1998), ''Kontrakty terminowe i opcje. Wprowadzenie'', Wydawnictwo finansowe WIG-Press, Warszawa
* Jajuga K. (2009), [http://www.knf.gov.pl/Images/Instrumenty%20pochodne_tcm75-17587.pdf ''Instrumenty pochodne''], Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa
* Jajuga K. (2009), ''[https://www.knf.gov.pl/knf/pl/komponenty/img/Instrumenty%20pochodne_17587.pdf Instrumenty pochodne]'', Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa
* Kolb R. W. (1997), ''Wszystko o instrumentach pochodnych'', WIG- Press, Warszawa
* Kolb R. (1997), ''Wszystko o instrumentach pochodnych'', WIG-Press, Warszawa
* Misztal P. (2004), ''Zabezpieczenie przed ryzykiem zmian kursu walutowego'', Difin, Warszawa
* Misztal P. (2004), ''Zabezpieczenie przed ryzykiem zmian kursu walutowego'', Difin, Warszawa
* Młynarski S. (1999), ''Rynek opcji. Pomocnicze materiały dydaktyczne'', Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
* Młynarski S. (1999), ''Rynek opcji. Pomocnicze materiały dydaktyczne'', Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
* Ożga P. (2016), ''Rachunkowość instrumentów pochodnych'', C. H. Beck, Warszawa
* Ożga P. (2016), ''Rachunkowość instrumentów pochodnych'', C.H. Beck, Warszawa
* Polański Z. (2008), ''System finansowy w Polsce 1'', PWN, Warszawa
* Polański Z. (2008), ''System finansowy w Polsce'', PWN, Warszawa
* Szelągowska A. (red.) (2007), ''Instytucje rynku finansowego w Polsce'', CeDeWu Sp. z o.o, Warszawa
* Szelągowska A. (red.) (2007), ''Instytucje rynku finansowego w Polsce'', CeDeWu, Warszawa
</noautolinks>
</noautolinks>


{{a|Magdalena Klejmont, Katarzyna Szeląg}}
{{a|Magdalena Klejmont, Katarzyna Szeląg}}
[[Kategoria:Rynki finansowe]]
[[Kategoria:Inne instrumenty finansowe]]


{{#metamaster:description|Instrumenty pochodne to finansowe narzędzia oparte na różnych instrumentach, jak akcje, obligacje czy ceny towarów. Pozwalają zarabiać na wzroście i spadku wartości bazowego instrumentu.}}
{{#metamaster:description|Instrumenty pochodne to finansowe narzędzia oparte na różnych instrumentach, jak akcje, obligacje czy ceny towarów. Pozwalają zarabiać na wzroście i spadku wartości bazowego instrumentu.}}

Aktualna wersja na dzień 18:43, 26 gru 2023

Instrumenty pochodne (ang. derivatives, derywaty) są instrumentami finansowymi opartymi na innych instrumentach (w szczególności papierach wartościowych) lub kursach walutowych, od których zależy ich wartość. Bazą instrumentów pochodnych są zazwyczaj instrumenty rynku kapitałowego, takie jak akcje czy obligacje. Na przykład opcja na akcje daje właścicielowi prawo do zakupu lub sprzedaży akcji, które stanowią jej podstawę. W tym znaczeniu jest ona pochodną samych akcji, ponieważ opcja na akcje nie może istnieć bez akcji, na które opiewa. Akcje są instrumentem finansowym i z tego względu opcje na akcje są finansowymi instrumentami pochodnymi (R.W. Kolb 1997, s. 33)

Jednak oprócz papierów wartościowych instrumentami bazowymi mogą być także:

Instrumenty pochodne wyróżniają się możliwością odnoszenia zysku zarówno w przypadku wzrostu jak i spadku ceny instrumentu bazowego, dzięki zajęciu przez inwestora odpowiednio pozycji długiej lub krótkiej. Co więcej, ze względu na wysoki poziom dźwigni finansowej instrumenty pochodne ułatwiają inwestorowi zawieranie korzystnych transakcji. Często nie musi on bowiem dysponować pełną kwotą w chwili zawarcia umowy, jak miałoby to miejsce w przypadku instrumentu bazowego. Skutkuje to jednak wysokim stopniem ryzyka.

Klasyfikacja instrumentów pochodnych==Instrumenty pochodne możemy sklasyfikować według różnych kryteriów. Najbardziej znane z nich to (P. Czajor 2013)===Podział ze względu na osiągane koszty i korzyści:=

  • symetryczne - strony umowy ponoszą ryzyko w równym stopniu, np. kontrakt future i forward,
  • niesymetryczne - jedna ze stron umowy ponosi większe ryzyko niż druga, np. opcje.

Podział ze względu na sposób rozliczenia

  • rzeczywiste - rozliczane w formie fizycznej, np. instrumenty pochodne dotyczące dostawy konkretnego towaru,
  • nierzeczywiste - rozliczane w formie pieniężnej, np. instrumenty pochodne oparte na czynnikach atmosferycznych, gdzie fizyczna dostawa towaru nie jest możliwa.

Podział ze względu na miejsce obrotu

Podział ze względu na stopień złożoności

  • instrumenty pierwszej generacji - tradycyjne instrumenty pochodne,
  • instrumenty drugiej generacji - instrumenty pochodne, które oparte są na innych instrumentach pochodnych.

Zastosowania instrumentów pochodnych

Instrumenty pochodne są wykorzystywane przez inwestorów do trzech podstawowych celów:

  • zabezpieczenia - zawierane w celu ograniczenia strat wynikających z inwestycji na rynku kasowym. Można się zabezpieczyć na przykład przed:
    • wzrostem ceny instrumentu podstawowego;
    • spadkiem ceny instrumentu podstawowego;
    • wzrostem i spadkiem ceny instrumentu podstawowego.
  • spekulacji - zawierane w celu osiągnięcia zysku wynikającego z przekonania o wzroście lub spadku wartości instrumentu pochodnego
  • arbitrażu - zawierane w celu osiągnięcia zysku bez ponoszenia ryzyka dzięki jednoczesnemu zawarciu transakcji na rynku kasowym i terminowym.

W przedsiębiorstwach instrumenty pochodne mogą odgrywać dużą rolę w zarządzaniu ryzykiem. Mimo to są one w dzisiejszych czasach postrzegane w sposób negatywny, głównie jako narzędzia spekulacji, gdyż miały duży wpływ na rozmiar globalnego kryzysu gospodarczego z 2008 roku.

Metody i narzędzia związane z instrumentami pochodnymi

Hedging

Hedging (zabezpieczanie) jest jedną z najważniejszych technik związanych z instrumentami pochodnymi. Polega na minimalizowaniu ryzyka poprzez otwarcie pozycji, która działa w przeciwnym kierunku niż istniejące ryzyko. Na przykład, inwestor może otworzyć krótką pozycję na instrument pochodny, aby zabezpieczyć się przed spadkiem wartości inwestycji bazowej. Hedging jest szczególnie popularny wśród przedsiębiorstw, które chcą chronić się przed zmiennością rynku.

Spekulacja

Spekulacja jest strategią, w której inwestorzy starają się osiągnąć zysk poprzez przewidywanie i wykorzystywanie zmian cen instrumentów pochodnych. Spekulanci często wykorzystują dźwignię finansową, aby zwiększyć potencjalne zyski. Jednak spekulacja jest również obarczona wysokim ryzykiem, ponieważ zmiany cen mogą działać na niekorzyść inwestora.

Arbitraż

Arbitraż jest strategią, która polega na wykorzystaniu różnic w cenach między dwoma lub więcej rynkami w celu osiągnięcia zysku bez ryzyka. W przypadku instrumentów pochodnych, arbitrażysta może kupić i sprzedać te same instrumenty na różnych rynkach, wykorzystując niewielkie różnice w cenach. Arbitraż jest często stosowany przez profesjonalnych traderów, którzy mają dostęp do szybkich systemów handlowych i zaawansowanych narzędzi analitycznych.

Spread trading

Spread trading polega na jednoczesnym otwarciu pozycji na dwóch lub więcej instrumentach pochodnych, które są ze sobą powiązane. Inwestor stara się osiągnąć zysk poprzez wykorzystanie różnicy w cenach między tymi instrumentami. Spread trading może być stosowany zarówno w celach spekulacyjnych, jak i zabezpieczających.

Dźwignia finansowa

Dźwignia finansowa to narzędzie, które umożliwia inwestorom handel większymi pozycjami niż ich kapitał. Inwestor pożycza pieniądze od brokera lub instytucji finansowej, aby zwiększyć swoją zdolność do inwestowania. Dźwignia finansowa może być przydatna w celu zwiększenia potencjalnych zysków, ale wiąże się również z większym ryzykiem strat.

Analiza fundamentalna

Analiza fundamentalna to metoda oceny wartości instrumentów pochodnych na podstawie analizy fundamentalnych czynników, takich jak wyniki finansowe, perspektywy rynkowe, konkurencja i inne czynniki makroekonomiczne. Ta metoda polega na badaniu wskaźników finansowych, raportów analitycznych i innych informacji, aby ocenić potencjalne ryzyko i zyskowność instrumentów pochodnych.

Analiza techniczna

Analiza techniczna polega na badaniu wzorców i danych historycznych cen instrumentów pochodnych w celu przewidywania ich przyszłych ruchów cenowych. Analiza techniczna opiera się na założeniu, że historia cen i wzorce powtarzają się, co umożliwia inwestorom podejmowanie decyzji inwestycyjnych na podstawie tych obserwacji.

Modelowanie matematyczne

Modelowanie matematyczne to technika, która wykorzystuje matematyczne modele i algorytmy do symulacji ruchów cenowych instrumentów pochodnych. Te modele mogą uwzględniać czynniki takie jak zmienność rynku, stopy procentowe, warunki makroekonomiczne i inne czynniki wpływające na ceny instrumentów pochodnych. Modelowanie matematyczne jest szczególnie przydatne w analizie ryzyka i ocenie wyceny instrumentów pochodnych.

Systemy transakcyjne

Systemy transakcyjne to oprogramowanie komputerowe, które umożliwia inwestorom handel instrumentami pochodnymi. Te systemy pozwalają na składanie i monitorowanie zamówień, analizę danych rynkowych, wykonanie strategii handlowych i inne funkcje związane z handlem instrumentami pochodnymi. Systemy transakcyjne mogą być używane zarówno przez indywidualnych inwestorów, jak i instytucje finansowe.

Platformy handlowe

Platformy handlowe to interfejsy online, które umożliwiają inwestorom handel instrumentami pochodnymi za pośrednictwem brokera lub instytucji finansowej. Te platformy dostarczają narzędzia i funkcje potrzebne do przeprowadzenia transakcji, monitorowania rynków, analizy danych i zarządzania portfelem. Platformy handlowe są niezbędnym narzędziem dla inwestorów, którzy chcą aktywnie handlować instrumentami pochodnymi.

Regulacje i ryzyko związane z instrumentami pochodnymi

Regulacje dotyczące instrumentów pochodnych

Instrumenty pochodne są jednym z najbardziej zaawansowanych i złożonych instrumentów finansowych dostępnych na rynkach globalnych. Z tego powodu istnieje wiele regulacji i przepisów mających na celu kontrolowanie i monitorowanie ich używania, aby zapewnić uczciwość, przejrzystość i stabilność rynków finansowych.

Regulacje dotyczące instrumentów pochodnych różnią się w zależności od jurysdykcji, ale zazwyczaj obejmują wymogi dotyczące raportowania, zabezpieczeń, kapitału i zarządzania ryzykiem. Organizacje regulacyjne, takie jak Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) w Polsce, Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (SEC) w Stanach Zjednoczonych i Europejska Agencja Papierów Wartościowych i Rynków (ESMA) w Unii Europejskiej, mają za zadanie nadzorować rynek instrumentów pochodnych i egzekwować przepisy regulacyjne.

W ostatnich latach, w wyniku kryzysu finansowego, regulacje dotyczące instrumentów pochodnych zostały wzmocnione. Wprowadzono większe wymogi kapitałowe dla instytucji finansowych, które korzystają z instrumentów pochodnych, aby zwiększyć ich odporność na ryzyko. Ponadto, wprowadzono bardziej restrykcyjne przepisy dotyczące raportowania transakcji pochodnych, aby zapewnić większą przejrzystość na rynkach.

Organizacje regulacyjne

Ważnym elementem regulacji dotyczących instrumentów pochodnych są organizacje regulacyjne, które mają za zadanie nadzorować i regulować rynek instrumentów pochodnych. W Polsce rolę tę pełni Komisja Nadzoru Finansowego (KNF), która jest odpowiedzialna za nadzór nad rynkiem finansowym.

KNF ma szerokie uprawnienia w zakresie regulacji instrumentów pochodnych. Monitoruje działalność firm inwestycyjnych i banków, które korzystają z instrumentów pochodnych, a także egzekwuje przepisy dotyczące raportowania, zabezpieczeń i zarządzania ryzykiem. KNF współpracuje również z innymi organizacjami regulacyjnymi na arenie międzynarodowej, aby zapewnić zgodność z globalnymi standardami regulacyjnymi.

Inne ważne organizacje regulacyjne na świecie to Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (SEC) w Stanach Zjednoczonych, Europejska Agencja Papierów Wartościowych i Rynków (ESMA) w Unii Europejskiej oraz Międzynarodowa Organizacja Komisji Papierów Wartościowych (IOSCO). Te organizacje mają za zadanie nadzorować i regulować rynek instrumentów pochodnych w swoich odpowiednich jurysdykcjach.

Ryzyko i zarządzanie ryzykiem

Instrumenty pochodne są związane z różnymi rodzajami ryzyka, które mogą wpływać na inwestorów i uczestników rynku. Jednym z najważniejszych ryzyk związanym z instrumentami pochodnymi jest ryzyko rynkowe. Zmienność cen instrumentów pochodnych może prowadzić do dużych strat, zwłaszcza gdy transakcje są oparte na dużej dźwigni finansowej.

Inne rodzaje ryzyka związane z instrumentami pochodnymi to ryzyko kredytowe, ryzyko operacyjne i ryzyko płynności. Ryzyko kredytowe występuje, gdy jedna ze stron transakcji nie jest w stanie spełnić swoich zobowiązań finansowych. Ryzyko operacyjne dotyczy błędów operacyjnych, awarii systemów i nieprawidłowego funkcjonowania procesów biznesowych. Ryzyko płynności dotyczy braku dostępności płynności na rynku, co może utrudnić zamknięcie pozycji w instrumentach pochodnych.

Aby zarządzać ryzykiem związanym z instrumentami pochodnymi, instytucje finansowe i inwestorzy muszą stosować odpowiednie strategie zarządzania ryzykiem. Ważnym elementem zarządzania ryzykiem jest odpowiednie zrozumienie instrumentów pochodnych i ich potencjalnych wpływów na portfel inwestycyjny. Ponadto, instytucje finansowe powinny posiadać odpowiednie zabezpieczenia i rezerwy kapitałowe, aby zminimalizować ryzyko strat.

Manipulacja rynkiem przy użyciu instrumentów pochodnych

Manipulacja rynkiem przy użyciu instrumentów pochodnych jest jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla uczciwości rynków finansowych. Manipulacja może obejmować fałszowanie cen, wywoływanie sztucznych ruchów cenowych i wykorzystywanie informacji poufnych w celu osiągnięcia korzyści finansowych.

Organizacje regulacyjne, takie jak KNF, SEC, ESMA i IOSCO, mają za zadanie monitorować i egzekwować przepisy dotyczące manipulacji rynkiem przy użyciu instrumentów pochodnych. Przepisy te obejmują zakaz manipulacji, wymagania dotyczące raportowania transakcji i ścisłe kontrole nad dostępem do informacji poufnych.

Działania mające na celu manipulację rynkiem przy użyciu instrumentów pochodnych są surowo karane i mogą prowadzić do sankcji finansowych, a nawet do odpowiedzialności karno-prawnej. W przypadku podejrzenia manipulacji rynkiem, organizacje regulacyjne prowadzą dochodzenia i podejmują działania w celu zapobiegania dalszym nadużyciom.


Instrument pochodny — artykuły polecane
Kontrakt terminowy — Ryzyko pogodowe — Kontrakt różnicy kursowej — Transakcja SWAP — Stopa wolna od ryzyka — Opcja — CDS — Rynek nieruchomości — CDO

Bibliografia

  • Battley N. (1998), Kontrakty futures i opcje na giełdach towarowych. Wprowadzenie, Wydawnictwo K.E.Liber, Warszawa
  • Bennett D. (2000), Ryzyko walutowe - instrumenty i strategie zabezpieczające, Wydawnictwo ABC, Warszawa
  • Crawford B., Biduyt S. (1998), Instrumenty pochodne. Narzędzie podejmowania decyzji finansowych, K.E. LIBER, Warszawa
  • Czajor P. (2013), Instrumenty finansowe w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości, Wolters Kluwer, Warszawa
  • Gemzik-Salwach A. (2009), Innowacje finansowe jako przyczyna kryzysu na rynkach międzynarodowych, E-Finanse, Finansowy Kwartalnik Internetowy, nr 3
  • Hull J. (1998), Kontrakty terminowe i opcje. Wprowadzenie, Wydawnictwo finansowe WIG-Press, Warszawa
  • Jajuga K. (2009), Instrumenty pochodne, Komisja Nadzoru Finansowego, Warszawa
  • Kolb R. (1997), Wszystko o instrumentach pochodnych, WIG-Press, Warszawa
  • Misztal P. (2004), Zabezpieczenie przed ryzykiem zmian kursu walutowego, Difin, Warszawa
  • Młynarski S. (1999), Rynek opcji. Pomocnicze materiały dydaktyczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
  • Ożga P. (2016), Rachunkowość instrumentów pochodnych, C.H. Beck, Warszawa
  • Polański Z. (2008), System finansowy w Polsce, PWN, Warszawa
  • Szelągowska A. (red.) (2007), Instytucje rynku finansowego w Polsce, CeDeWu, Warszawa


Autor: Magdalena Klejmont, Katarzyna Szeląg


Źródło: „https://mfiles.pl/pl/index.php?title=Instrument_pochodny&oldid=209706”