Arbitraż

Arbitraż (ang. arbitrage) - zawarcie transakcji, która ma na celu uzyskanie tzn. zysku arbitrażowego poprzez wykorzystanie różnicy ceny kupna i ceny sprzedaży tego samego dobra (np. towarów, instrumentów finansowych czy walut) na tym samym rynku (gdy występuje w różnych postaciach) lub na dwóch innych rynkach (gdy dobro występuje w tej samej postaci). Transakcje arbitrażowe cechują się niskim poziomem ryzyka, ponieważ dochodzi do jednoczesnego zawarcia transakcji kupna i sprzedaży - nie dochodzi w tym czasie do niekorzystnych zmian cen dobra na rynku. Aby arbitraż mógł mieć miejsce, musi istnieć możliwość natychmiastowej sprzedaży tego samego dobra. Ponieważ warunki do przeprowadzenia transakcji arbitrażowych nie trwają długo, również sytuacja na rynku musi być ustabilizowana przez taki okres czasu, aby inwestorzy mieli czas na przeanalizowanie opłacalności i zawarcie odpowiednich transakcji.

Działania prowadzące do zawarcia transakcji arbitrażowych prowadzą do zmniejszania różnicy pomiędzy cenami dóbr na rynku, cena dobra tańszego (niedowartościowanego) rośnie, natomiast cena dobra droższego (przewartościowanego) spada. Aby zawarcie transakcji było zyskowne, różnica pomiędzy ceną kupna i sprzedaży przy zainwestowaniu odpowiednich środków finansowych powinna być większa od sumy poniesionych kosztów prowizji, depozytów zabezpieczających i innych dodatkowych opłat. Jednostkowy zysk arbitrażowy przeważnie jest nieznaczny, dlatego też w transakcje arbitrażowe inwestowany jest znaczny kapitał.

Arbitraż jest sprzeczny z założeniem modelu doskonałego rynku finansowego według którego dobra charakteryzujące się jednakowymi funkcjami są jednakowo wyceniane.

TL;DR

Arbitraż to transakcja mająca na celu uzyskanie zysku poprzez wykorzystanie różnicy cen danego dobra na dwóch rynkach. Transakcje arbitrażowe są niskorzykowne, ale wymagają znacznego kapitału. Arbitraż może być również wykorzystywany do unikania podatków oraz jako metoda rozwiązywania sporów. W ekonomii arbitraż oznacza transakcję kupna i odsprzedaży dóbr w celu osiągnięcia zysku.

Podział transakcji arbitrażowych

Transakcje arbitrażowe dla transakcji terminowych możemy podzielić m.in. na:

• cash and carry arbitrage (kup i trzymaj) - zakup aktywów na rynku i zachowaniu ich aż do momentu, kiedy wykona się kontrakt futures. Opłacalność takich transakcji jest zależna od implikowanej stopy repo.
• futures and forward-forward arbitrage - uzyskanie zysku na operacjach futures i forward-forward w sytuacji, gdy na podany okres stopa procentowa dla transakcji futures różni się od stopy procentowej dla transakcji forward.

Arbitraż podatkowy

Arbitraż jest również jedną z metod obchodzenia podatków, wykorzystywany w sytuacjach, gdy mamy do czynienia z różnicami w stawkach podatkowych odnoszącymi się do różnego rodzaju dochodów i różnych osób. Występuje w postaci specjalnie zaplanowanych transakcji o minimalnym poziomie ryzyka, których przeprowadzenie obniża łączną wartość zobowiązań podatkowych. Wykorzystywany jest również przy inwestowaniu pieniędzy pozyskanych w wyniku zaciągnięcia kredytu bankowego w zwolnione od podatku Papiery wartościowe.

Arbitraż jako sposób rozwiązywania sporów

W literaturze przedmiotu arbitraż rozpatrywany jest również jako element autonomiczności stron. W momencie pojawienia się sporu, strony konfliktu decydują się dobrowolnie poddać jego ocenę niezależnemu autorytetowi. Nie należy jednak porównywać w tym znaczeniu arbitrażu do instytucji sądu, gdyż nie orzeka on o winie i karze. Podjęte przez arbitra decyzje uwzględniają prawo zwyczajowe obowiązujące w danej firmie bądź w państwie i są wiążące dla obu stron sporu. Arbitraż nie stanowi doskonałego procesu jednakże ma wiele zalet, m.in. charakteryzuje się stosunkowo niskim kosztem, wysoką skutecznością i dokładnością przeprowadzanych analiz mających wskazać przyczyny sporu. Arbiter zazwyczaj powoływany jest w sytuacjach doraźnych. W większych firmach oraz międzynarodowych korporacjach, w których spór jest częstym zjawiskiem powoływani są stali arbitrzy. O wyborze arbitra oraz ilości reprezentantów decydują strony konfliktu.

Arbitraż będący jedną z metod rozwiązywania sporów znany jest od bardzo dawna. Karta Narodów Zjednoczonych w art. 33 tłumaczy go następująco: Strony w sporze, którego dalsze trwanie może zagrażać utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, będą przede wszystkim dążyć do jego załatwienia w drodze rokowań, badań, pośrednictwa, koncyliacji, arbitrażu, rozstrzygania sądowego, odwołania się do organów lub układów regionalnych, albo w drodze innych środków pokojowych według własnego wyboru.

Z punktu widzenia międzynarodowego arbitraż rozumiany jako sposób rozstrzygania sporów pomiędzy dwoma zagranicznymi podmiotami wskazuje na następujące strony konfliktu:

• spory występujące między państwami bądź organizacjami międzynarodowymi,
• spory występujące między państwami a prywatnymi podmiotami,
• spory występujące między wyłącznie podmiotami prywatnymi.

W postępowaniu arbitrażowym jedną z najważniejszych ról odgrywa arbiter, instytucje arbitrażowe bądź sędziowie prywatni. Cechy, które powinny im towarzyszyć to przede wszystkim niezależność, dyspozycyjność, kompetentność oraz bezstronność. W chwili rozpoznawania sprawy oraz w trakcie jej rozwiązywania ważne jest zachowanie przez arbitra maksimum obiektywizmu. Istotny jest również sposób przeprowadzenia postępowania. Konflikt powinien być zakończony fachowym oraz sprawiedliwym rozstrzygnięciem przy ponoszeniu jak najmniejszych nakładów przez uczestniczące w nim strony. Arbitraż wykonywany na drodze sądowej przy pomocy sądu polubownego posiada tzw. klauzulę arbitrażową, która stanowi formalną podstawę rozwiązywania konfliktów. Wymagane jest aby zawierała ona określone wcześniej przez strony sporu miejsce postępowania arbitrażowego a także sposób w jaki został powołany sąd arbitrażowy. Rozpatrując sprawy z perspektywy polskich kontrahentów pożądane będzie wybranie krajowego sądu arbitrażowego.

Arbitraż w ekonomii

W ekonomii arbitraż tłumaczony jest jako transakcja zakupu dóbr bądź aktywów na danym rynku w celu ich późniejszej odsprzedaży na innym rynku. Poniesiona przy nabyciu cena zakupu jest relatywnie niższa od ceny sprzedaży, co gwarantuje osiągnięcie przez arbitra zysku. Istotą transakcji jest brak ponoszenia ryzyka.

Arbitraż — artykuły polecane

CDS — Cena emisyjna — Transakcje arbitrażowe — Hedging finansowy — Teoria arbitrażu cenowego — Fundusz hedgingowy — Formy wypłat dywidend — Ryzyko w transakcjach międzynarodowych — Polityka kursu walutowego

Bibliografia

• Black J. (red.) (2008), Słownik ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Borkowska S. (1997), Negocjacje zbiorowe. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Budzyński W. (2009), Negocjowanie i zawieranie umów handlowych, uwarunkowania, ryzyka, pułapki, zabezpieczenia, Wydawnictwo Poltext, Warszawa
• Dębski W. (2014), Rynek finansowy i jego mechanizmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Ederington L., Fernando C., Holland K., Linn S. (2017), Arbitrage and Its Physical Limits, University of Oklahoma - Division of Finance
• Kudła J. (2013), Instrumenty finansowe i ich zastosowania, Wydawnictwo Key Text, Warszawa
• Ljungqvist A., Qian W. (2014), How constraining are limits to arbitrage? Evidence from a recent financial innovation, (No. w19834), National Bureau of Economic Research
• Mik C. (2014), Arbitraż w prawie międzynarodowym, C.H. Beck, Warszawa
• Parsons J., Colbert C., Larrieu J., Martin T., Mastrangelo E. (2015), Financial arbitrage and efficient dispatch in wholesale electricity markets, Joint Center of the Department of Economics, MIT Energy Initiative and MIT Sloan School of Management
• Stiglitz J. (2004), Ekonomia sektora publicznego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Kinga Seremet, Kinga Gniadek