Metoda

Pojęcie metody często bywa mylone z pojęciem metodologii, nie są to jednak synonimy. Termin "metoda" pochodzi z języka greckiego (metha hodos) i oznacza drogę postępowania. Metoda jest zatem sposobem postępowania, prowadzącym do rozwiązania danego problemu oraz osiągnięcia zdefiniowanego celu. Składa się z określonych i powtarzalnych etapów (H. Schuman, 2013, s. 25). Innym pojęciem mylnie stosowanym zamiennie z pojęciem metody jest technika. Rozróżnienia określeń metody i techniki dokonał min. Z. Martyniak (1999). Zdaniem Z. Martyniaka metoda charakteryzująca się wysokim stopniem uszczegółowienia staje się techniką, czyli procedurą, receptą. Na wysokim poziomie uogólnienia metoda jest natomiast bliska pojęciu zasady (Z. Martyniak, 1999, s. 7).

Metodą wykorzystywaną w nauce jest metoda badawcza (in. naukowa). Można ją zdefiniować jako zbiór reguł dotyczących postępowania badawczego oraz ogół czynności i środków, które zostały zastosowane w celu osiągnięcia rezultatów badania. Istnieją cechy, którymi powinna charakteryzować się każda metoda naukowa. Należą do nich:

• jasność - metoda musi być zrozumiała dla każdego,
• jednoznaczność - metody musi wykluczać dowolność interpretacji,
• celowość - metoda ma określony cel,
• skuteczność - metoda zapewnia realizację celu,
• niezawodność - metoda pozwala w sposób pewny uzyskać pożądane rezultaty,
• ekonomiczność - metoda umożliwia realizację celu przy najmniejszych kosztach.

Najczęściej stosowanymi metodami poznania naukowego są metoda indukcyjna (uzasadnianie twierdzeń przez dane empiryczne) oraz dedukcyjna (uzasadnianie twierdzeń drogą rozumową). Z kolei do najpopularniejszych metod pozyskiwania danych empirycznych należą ankieta, obserwacja oraz eksperyment.

Istnieje wiele podziałów i klasyfikacji metod badawczych. W literaturze można spotkać podziały ze względu na:

• stopień ogólności - zakres i powszechność stosowania metod - metodą najogólniejszą jest taka, którą można stosować w różnych dyscyplinach naukowych,
• cel badań - wyróżnia się metody mające na celu poznanie rzeczywistości, przekształcanie rzeczywistości lub oba jednocześnie,
• przedmiot badań - wyróżnia się metody służące badaniu realnie istniejących przedmiotów (obiekty przyrodnicze, struktury społeczne), badaniu sposobów myślenia oraz badaniu tworów językowych (analiza i synteza języków naukowych),
• charakter nauk - wyróżnia się metody nauk przyrodniczych oraz humanistycznych (społecznych) lub metody nauk formalnych oraz empirycznych (B. Poskrobko i in., 2012, 48-55).

W dziedzinie współczesnego zarządzania odrzucany jest fundamentalizm metodologiczny, według którego naukowość metody oparta jest jedynie na naukach przyrodniczych. W jego miejsce zakłada się koncepcję pluralizmu metodologicznego, który oznacza gotowość do stosowania metod wywodzących się z różnych dziedzin i dyscyplin. Przyjmuje się również, że metody w zakresie zarządzania powinny być stosowane refleksyjnie. Niekiedy w trakcie rozwiązywania problemu do postępowania badawczego dodawane są nowe metody i techniki. Pozwala to na otrzymanie dokładniejszych oraz bardziej wyczerpujących rezultatów.

We współczesnym zarządzaniu stosowane są cztery typy metod:

1. pragmatyczne,
2. empiryczne,
3. formalne,
4. rozumiejące.

Metody pragmatyczne skupiają się na rozwiązaniu praktycznych problemów. Ich głównym celem nie jest dotarcie do prawdy, lecz skuteczność w dokonywaniu zmian. Metody pragmatyczne mają charakter zdroworozsądkowy. Przyczyniają się do wzrostu efektywności działania organizacji.

Metody empiryczne dążą do poszukiwania prawdy na podstawie doświadczenia. Ich celem jest adekwatne odzwierciedlenie rzeczywistości. Pozwalają więc na poznanie organizacji jako bytu rzeczywistego. W przypadku metod empirycznych sposobem poznania jest indukcja.

Metody formalne przyczyniają się do rozwoju zdolności myślenia hipotetycznego. Ich głównym celem jest stworzenie logicznej struktury metod. Rezultaty metod formalnych mają charakter zarówno praktyczny, jak i poznawczy. Sposobem poznania jest głównie dedukcja.

Metody rozumiejące oparte są na naukach humanistycznych. Dzięki m.in. analizie pojęć zapewniają wzgląd w istotę rzeczy. Ich celem jest poznanie organizacji jako bytu konstruktywistycznego, czyli postrzeganego przez pryzmat kultury oraz grupy społecznej.

Ponadto, każda z subdyscyplin nauk o zarządzaniu obejmuje określone metody. Występują zatem metody zarządzania strategicznego, zarządzania operacyjnego, zarządzania zasobami ludzkimi, zarządzania finansami oraz zarządzania informacją (W. Czakon i in., 2015, s. 31-38).

TL;DR

Metoda to sposób postępowania, prowadzący do rozwiązania problemu i osiągnięcia celu. Metoda naukowa to zbiór reguł dotyczących postępowania badawczego. Metody poznania naukowego to m.in. metoda indukcyjna i dedukcyjna. Istnieje wiele podziałów metod badawczych, np. ze względu na ogólność, cel badań, przedmiot badań i charakter nauk. W zarządzaniu stosuje się różne typy metod, takie jak pragmatyczne, empiryczne, formalne i rozumiejące. Każda subdyscyplina nauk o zarządzaniu ma swoje specyficzne metody.

Metoda — artykuły polecane

Metodologia badań — Analiza systemowa — Metoda badawcza — Paradygmat — Metodyka — Badania podstawowe — Dyferencjał semantyczny — Model — Prakseologia

Bibliografia

• Czakon W. (2016), Podstawy metodologii badań w naukach o zarządzaniu, Wydawnictwo Nieoczywiste, Warszawa
• Martyniak Z. (1999), Metody organizacji i zarządzania, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Poskrobko B. (red.) (2012), Metody badań naukowych z przykładami ich zastosowania, Fundacja Ekonomistów Środowiska i Zasobów Naturalnych, Białystok
• Schuman H. (2013), Metoda i znaczenie w badaniach sondażowych, Oficyna Naukowa, Warszawa

Autor: Tomasz Małkus, Natalia Szczepaniak