Eksperyment

Eksperyment jest metodą badawczą zaliczaną do badań ilościowych, która ma ugruntowana pozycję w nauce. Wywodzi się ona z badań społecznych, pomaga tłumaczyć zjawiska psychologiczne i społeczne, które spotykamy w badaniach marketingowych. Polega na manipulowaniu zmiennymi w celu pomiaru ich efektów przy eliminacji lub kontroli innych zmiennych mogących wpłynąć na interpretację badanych relacji przyczynowych. Zmienne, których wpływ jest ustalany nazywa się zmiennymi niezależnymi (przyczynami) a mierzone efekty nazywa się zmiennymi zależnymi (skutkami).

Eksperyment obok badań ankietowych, obserwacji rynku czy badań panelowych jest zaliczany do metod badań marketingowych. Jedynie z pomocą eksperymentu w badaniach marketingowych możemy wnioskować o zależności przyczynowo - skutkowej.

Eksperyment jest jedną z bardziej kosztownych metod badań marketingowych. W badaniach marketingowych eksperyment dostarcza informacji dotyczących między innymi: zachowania konsumentów, wdrożenia nowych produktów, optymalizacji cen oraz dopasowania kampanii reklamowej do grupy odbiorców (Gigoła M. 2016, s. 81)

Do przeprowadzenia eksperymentu najczęściej wybiera się dwie grupy posiadające podobne charakterystyki. Jedna z grup poddawana jest eksperymentowi (eksperymentalna) a druga (kontrolna) służy do kontroli pomiaru i nie jest poddawana wpływowi wybranego czynnika. Pomiar jest zazwyczaj powtarzany i grupa eksperymentalna poddawana jest działaniu wybranego czynnika pomiędzy pomiarami, by ustalić wpływ tego czynnika.

TL;DR

Eksperyment jest metodą badawczą zaliczaną do badań ilościowych, która pomaga tłumaczyć zjawiska psychologiczne i społeczne w badaniach marketingowych. Jest jedną z bardziej kosztownych metod badań marketingowych, ale pozwala wnioskować o zależnościach przyczynowo-skutkowych. Eksperyment musi być starannie zaprojektowany, aby uniknąć błędów pomiaru. Istnieje klasyfikacja eksperymentów ze względu na warunki przeprowadzania oraz metodę eksperymentu biernego i czynnego.

Błędy pomiaru w formie eksperymentu

Eksperyment musi być starannie zaprojektowany, by uniknąć błędów wpływających na trafność i rzetelność pomiarów.

Źródła powstawania błędów podczas eksperymentów:

• Wpływ pierwszego pomiaru - osoby, które są poddawane eksperymentowi mogą starać się oddać stan z wcześniejszego pomiaru, niezależnie od zmian, które zaszły między pomiarami
• Wpływ czynników niekontrolowanych - czynniki zewnętrzne zachodzące w czasie pomiędzy pomiarami; im jest on dłuższy, tym wpływ czynników niekontrolowanych jest większy
• Reakcje respondentów - zmiany zachodzące wraz z upływem czasu np. zmęczenie, starzenie się, wiek i związane z nim doświadczenie, zmiany zachodzące w otoczeniu
• Wpływ instrumentu pomiarowego -zmiana zastosowanego instrumentu pomiaru lub sposobu jego wykorzystania w przeprowadzanych pomiarach
• Zmiana składu prób - dotyczy zarówno grupy eksperymentalnej jak i kontrolnej, związana może być z przeprowadzkami, wycofywaniem się, śmiertelnością, wypadkami
• Niewystarczający czas pomiarów - wiąże się z niewystarczającą liczbą pomiarów po zastosowaniu czynnika lub zbyt krótkim okresem, by czynnik mógł zadziałać
• Inne źródła błędów - można tutaj wyszczególnić np. nieprawidłowy dobór próby, sztuczność sytuacji badanej, zachowanie osób przeprowadzających eksperyment

Klasyfikacja metod eksperymentu

Źródło: S. Kaczmarczyk, Badania marketingowe. Metody i techniki, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003, s. 239

Klasyfikacja eksperymentów ze względu na warunki ich przeprowadzania

Eksperymenty mogą być przeprowadzane w warunkach naturalnych lub sztucznych. Eksperymenty przeprowadzane w warunkach naturalnych cechują się znaczącym wpływem zmiennych niezależnych, które mogą być źródłem błędów ale ich zaletą jest naturalność warunków. Eksperymenty przeprowadzane w warunkach sztucznych cechuje możliwość maksymalnej kontroli zmiennych niezależnych, jednak występuje tutaj duży wpływ eksperymentatora i stworzonych warunków co może być źródłem błędów.

Podstawowe odmiany eksperymentu naturalnego to:

• Eksperyment standardowy
• Eksperyment kontrolowany

Podstawowe odmiany eksperymentu sztucznego to:

• Eksperyment laboratoryjny
• Eksperyment symulowany

Metoda eksperymentu biernego oraz czynnego

Eksperyment bierny jest stosowany w przypadku gdy:

• nie można zakłócić normalnego działania obiektu badań
• wyniki tego eksperymentu mogą miech charakter jakościowy
• nie istnieje możliwość wykonania eksperymentu czynnego.

Eksperyment bierny znajduje zastosowanie głównie w medycynie czy biologii, natomiast rzadziej w technice do rozwiązywania zagadnień związanych z kontrolą techniczną. W eksperymentach biernych przedmiotem badań jest pewna próba (partia pobrana z całości wyrobu), wykonana w warunkach na które eksperymentator nie ma wpływu. Do opracowania wyniku tego eksperymentu stosuje się metody analizy korelacyjnej oraz testy statystyczne.

Metoda eksperymentu czynnego, inaczej planowego, polega na realizacji badań przy założonej zmienności czynników wejściowych, według przyjętego programu badań. Program ten może być statyczny albo dynamiczny. W programach statycznych wszystkie czynniki są określone przed rozpoczęciem badań, natomiast w programach dynamicznych z góry określane są jedynie wartości wejściowe, w dalszych częściach badań wartości czynników wejściowych uzależnione są od wyników, które powstały w wyniku doświadczeń poprzedzających.

Eksperyment — artykuły polecane

Procedura — Badanie panelowe — Dyferencjał semantyczny — Odorymetria — Metoda badawcza — Badania społeczne — Obserwacja — Badania marketingowe — Analiza statystyczna

Bibliografia

• Chlipała P. (2011), Badania marketingowe-metody, nowe podejścia i konteksty badawcze, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 236
• Gigoła M. (2016), Eksperyment jako metoda badania wpływu Visual Merchandisingu na skłonności zakupowe, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr 459
• Kaczmarczyk S. (2003), Badania marketingowe. Metody i techniki, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Korzyński M. (2013), Metodyka Eksperymentu. Planowanie, realizacja i statystyczne opracowanie wyników eksperymentów technologicznych, Wydawnictwo WNT, Warszawa
• Mazurek-Łopacińska K. (red.) (1999), Podstawowe metody i obszary zastosowań badań marketingowych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław
• Szostek R. (2010), Metodologia badań statystycznych, Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, nr 272

Autor: Dorota Kubik, Małgorzata Wielgus