Aktuariusz

Z Encyklopedia Zarządzania

Aktuariusz jest osobą specjalizującą się w dziedzinie matematyki ubezpieczeniowej, finansowej i statystyki. Jego głównym zadaniem jest analiza ryzyka i ocena prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzeń losowych w kontekście ubezpieczeń i finansów. Aktuariusz zajmuje się przede wszystkim modelowaniem i analizą danych, aby prognozować koszty ubezpieczeń, ustalać odpowiednie stawki składek oraz oceniać rezerwy finansowe potrzebne do wypłacania roszczeń.

Aktuariusze wykorzystują metody matematyczne, takie jak teoria prawdopodobieństwa i statystyka, aby analizować dane dotyczące ryzyka i prognozować przyszłe straty ubezpieczycieli. Na podstawie tych analiz aktuariusze ustalają stawki składek, które uwzględniają ryzyko i potencjalne straty związane z ubezpieczeniem. W dziedzinie finansów, aktuariusz analizuje dane finansowe i rynkowe, aby ocenić wpływ czynników zewnętrznych na ubezpieczycieli i ich portfele inwestycyjne. Na podstawie tych analiz, aktuariusze pomagają w zarządzaniu ryzykiem finansowym, takim jak ryzyko inwestycyjne i ryzyko rynkowe. Aktuariusze analizują dane statystyczne, aby ocenić prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń losowych oraz przewidywać przyszłe roszczenia i straty ubezpieczycieli. Wykorzystują różne techniki statystyczne, takie jak regresja, analiza czasowo-rzędowa i analiza skupień, aby uzyskać dokładne prognozy i oceny ryzyka.

Aby pracować jako aktuariusz, konieczne jest wpisanie do rejestru aktuariuszy. Rejestr aktuariuszy jest prowadzony przez odpowiednie instytucje, takie jak Krajowe Stowarzyszenie Aktuariuszy, które dbają o wysoki standard w zawodzie oraz kontrolują i nadzorują pracę aktuariuszy. Wpis do rejestru wymaga zazwyczaj spełnienia określonych kryteriów, takich jak posiadanie odpowiedniego wykształcenia, zdanie egzaminów zawodowych i spełnienie wymogów dotyczących doświadczenia zawodowego. Wpisanie do rejestru aktuariuszy jest ważnym krokiem w karierze aktuariusza, ponieważ daje to potwierdzenie jego kwalifikacji i umiejętności zawodowych.

Zadania aktuariusza

Zgodnie z art. 159 ust. 1 ustawy z 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, do zadań aktuariusza w Polsce należy:

  • ustalanie wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
  • kontrolowanie aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
  • wyliczanie marginesu wypłacalności,
  • sporządzanie rocznego raportu o stanie portfela ubezpieczeń,
  • ustalanie wartości składników zaliczanych do środków własnych.

W praktyce aktuariusze zajmują się również między innymi:

Aktuariusze zajmują się jednak również wyceną rezerw pracowniczych, które wynikają z przepisów Kodeksu Pracy a także wewnętrznych regulaminów przedsiębiorstw. Wycena rezerw obejmuje tutaj w szczególności zobowiązania takie jak:

Oszacowanie wysokości składki, świadczenia, rezerwy

Jednym z kluczowych zadań aktuariusza jest oszacowanie wysokości składki, świadczenia, rezerwy ubezpieczeniowej i innych istotnych parametrów. Aktuariusze wykorzystują w tym celu zaawansowane metody matematyczne i statystyczne, aby dokładnie ocenić ryzyko i przewidywać przyszłe zobowiązania ubezpieczyciela.

Analiza matematyczna i statystyczna jest niezbędna w celu ustalenia odpowiedniej wysokości składki, czyli regularnej wpłaty, jaką ubezpieczyciel pobiera od klienta w zamian za zapewnienie ochrony ubezpieczeniowej. Aktuariusze biorą pod uwagę wiele czynników, takich jak wiek, płeć, stan zdrowia, zawód czy historia ubezpieczeniowa, aby obliczyć odpowiednią składkę, która pokryje ryzyko zgłoszone przez klienta.

Dodatkowo, aktuariusze oszacowują wysokość świadczenia, czyli kwoty, jaką ubezpieczyciel wypłaca klientowi w przypadku zaistnienia określonego zdarzenia, na które został ubezpieczony. Na podstawie analizy statystycznej, aktuariusze uwzględniają różne czynniki ryzyka i obliczają odpowiednią kwotę, która zapewni klientowi adekwatne wsparcie finansowe w sytuacji wystąpienia zdarzenia losowego, takiego jak choroba, wypadek czy śmierć.

Ponadto, aktuariusze mają za zadanie ustalić wartość rezerwy ubezpieczeniowej, czyli środków finansowych, które ubezpieczyciel musi zarezerwować na pokrycie przyszłych świadczeń. Wykorzystując analizę matematyczną, statystyczną i ekonomiczną, aktuariusze dokonują precyzyjnych oszacowań, aby zapewnić, że ubezpieczyciel będzie w stanie wypłacić świadczenia w przyszłości.

Zadania obejmujące ustalanie wartości rezerw kontrolę aktywów

Praca aktuariusza wiąże się z wieloma zadaniami, które obejmują zarówno aspekty teoretyczne, jak i praktyczne zarządzania ubezpieczeniami. Aktuariusze odpowiedzialni są za ustalanie wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, czyli środków finansowych, które mają pokryć przyszłe świadczenia ubezpieczeniowe. Wykorzystując metody matematyczne i statystyczne, analizują dane, ryzyko i inne czynniki w celu dokładnego oszacowania rezerw.

Kontrola aktywów to kolejne zadanie aktuariuszy, które polega na monitorowaniu i ocenie inwestycji finansowych ubezpieczyciela. Aktuariusze analizują ryzyko związane z poszczególnymi aktywami, oceniają ich wartość i dokonują odpowiednich rekomendacji dotyczących zarządzania portfelem inwestycyjnym.

Wyliczanie marginesu wypłacalności jest również ważnym zadaniem aktuariuszy. Margines wypłacalności odzwierciedla zdolność ubezpieczyciela do wypłacania świadczeń w przypadku wystąpienia zdarzeń ubezpieczeniowych. Aktuariusze uwzględniają różne czynniki, takie jak ryzyko inwestycyjne, ryzyko ubezpieczeniowe i inne, aby obliczyć odpowiedni margines wypłacalności, który zapewni stabilność finansową ubezpieczyciela.

'Sporządzanie rocznego raportu o stanie portfela ubezpieczeń jest kolejnym zadaniem, które spoczywa na aktuariuszach. Raport ten zawiera szczegółowe informacje dotyczące portfela ubezpieczeń, rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, aktywów oraz innych istotnych parametrów finansowych. Aktuariusze dokonują analizy, opracowują raporty i przedstawiają wyniki zarówno wewnętrznym, jak i zewnętrznym interesariuszom.

Aktuariusze mają także za zadanie ustalanie wartości składników zaliczanych do środków własnych ubezpieczyciela. W przypadku firm ubezpieczeniowych, wartość środków własnych jest istotna dla oceny ich stabilności finansowej i zdolności do pokrycia zobowiązań wobec klientów. Aktuariusze analizują różne czynniki, takie jak kapitał zakładowy, zyski zatrzymane, rezerwy i inne, aby dokładnie oszacować wartość składników zaliczanych do środków własnych.

Wycena produktów ubezpieczeniowych jest kolejnym ważnym zadaniem aktuariuszy. Wykorzystując metody matematyczne i statystyczne, aktuariusze obliczają odpowiednią cenę ubezpieczenia, uwzględniając ryzyko, koszty i oczekiwane zyski. Dokładna wycena produktów ubezpieczeniowych jest kluczowa dla konkurencyjności ubezpieczyciela na rynku.

Polityka dopasowania aktywów i zobowiązań to kolejne zadanie aktuariuszy. Aktuariusze analizują aktywa i zobowiązania ubezpieczyciela i opracowują strategie zarządzania, które zapewnią zgodność między tymi dwoma elementami. Celem jest minimalizacja ryzyka i zapewnienie stabilności finansowej ubezpieczyciela.

Rola aktuariusza w procesie tworzenia i dostosowywania produktów ubezpieczeniowych do potrzeb klientów

Aktuariusze odgrywają kluczową rolę w procesie tworzenia i dostosowywania produktów ubezpieczeniowych do potrzeb klientów. Na podstawie analizy danych, trendów rynkowych i preferencji klientów, aktuariusze opracowują nowe produkty ubezpieczeniowe, które są odpowiednie dla różnych grup odbiorców.

W procesie tworzenia produktów ubezpieczeniowych, aktuariusze biorą pod uwagę wiele czynników, takich jak ryzyko, koszty, konkurencyjność rynkowa i oczekiwania klientów. Wykorzystując swoją wiedzę matematyczną i statystyczną, aktuariusze obliczają optymalne parametry produktów, takie jak składka, świadczenie, okres ubezpieczenia, wyłączenia i wiele innych.

Dodatkowo, aktuariusze również monitorują i dostosowują istniejące produkty ubezpieczeniowe do zmieniających się warunków rynkowych i potrzeb klientów. Przez analizę danych i trendów, aktuariusze identyfikują obszary, które wymagają zmian, takie jak dostosowanie składek, zmiana zasad wypłaty świadczeń czy wprowadzenie nowych opcji ubezpieczeniowych.

Rola aktuariusza w procesie tworzenia i dostosowywania produktów ubezpieczeniowych jest niezwykle istotna dla konkurencyjności i sukcesu ubezpieczycieli na rynku. Ich wiedza i umiejętności matematyczne pozwalają na opracowanie innowacyjnych i atrakcyjnych produktów, które spełniają oczekiwania klientów i zapewniają odpowiednią ochronę ubezpieczeniową.

Znaczenie aktuariusza w ocenie i zarządzaniu ryzykiem ubezpieczeniowym

Aktuariusze odgrywają kluczową rolę w ocenie i zarządzaniu ryzykiem ubezpieczeniowym. Wykorzystując narzędzia matematyczne i statystyczne, analizują dane i czynniki ryzyka, aby ocenić prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń ubezpieczeniowych oraz ich skutki finansowe.

Przy ocenie ryzyka ubezpieczeniowego, aktuariusze uwzględniają różne czynniki, takie jak historia ubezpieczeniowa, analiza demograficzna, trendy rynkowe, zmienne makroekonomiczne i wiele innych. Na podstawie tych analiz, aktuariusze obliczają wskaźniki ryzyka, takie jak współczynnik składki do wartości ubezpieczenia czy stopa wypadkowości, które są istotne dla oceny ryzyka i odpowiedniego ustalenia polityki cenowej.

Zarządzanie ryzykiem ubezpieczeniowym to kolejne zadanie, które spoczywa na aktuariuszach. Opracowują oni strategie zarządzania, które mają na celu minimalizację ryzyka i zapewnienie stabilności finansowej ubezpieczyciela. Wykorzystując swoją wiedzę matematyczną i statystyczną, aktuariusze analizują różne scenariusze ryzyka i opracowują odpowiednie plany działania.

Aktuariusze również monitorują i analizują ryzyko ubezpieczeniowe na bieżąco. Przez regularną analizę danych i danych rynkowych, aktuariusze identyfikują zmiany w ryzyku i reagują na nie, aby zapewnić, że ubezpieczyciel jest odpowiednio przygotowany i może skutecznie zarządzać ryzykiem.

Znaczenie aktuariusza w ocenie i zarządzaniu ryzykiem ubezpieczeniowym wynika z ich specjalistycznej wiedzy i umiejętności matematycznych oraz statystycznych. Ich analizy i rekomendacje są niezwykle cenne dla ubezpieczycieli, którzy muszą skutecznie zarządzać ryzykiem, aby zapewnić stabilność finansową i bezpieczeństwo klientów.

Wpływ aktuariusza na podejmowanie decyzji strategicznych przez firmę ubezpieczeniową

Aktuariusze mają istotny wpływ na podejmowanie decyzji strategicznych przez firmę ubezpieczeniową. Ich wiedza i analizy matematyczne i statystyczne dostarczają istotnych informacji, które są niezbędne do podejmowania trafnych i skutecznych decyzji biznesowych.

Przede wszystkim, aktuariusze dostarczają ważnych informacji dotyczących ryzyka ubezpieczeniowego. Ich analizy i prognozy dotyczące prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzeń ubezpieczeniowych, skutków finansowych oraz wskaźników ryzyka stanowią podstawę dla oceny ryzyka przez zarząd firmy ubezpieczeniowej. Na tej podstawie podejmowane są decyzje dotyczące odpowiedniego zapewnienia rezerw, ustalania składek, polityki cenowej oraz strategii zarządzania ryzykiem.

Ponadto, aktuariusze dostarczają informacji dotyczących efektywności i wyników finansowych firmy ubezpieczeniowej. Analizując dane i opracowując raporty, aktuariusze dostarczają informacji na temat wyników operacyjnych, rentowności produktów, efektywności kosztowej i innych istotnych wskaźników. Te informacje są niezwykle ważne dla zarządu firmy ubezpieczeniowej, które podejmuje decyzje strategiczne dotyczące rozwoju firmy, alokacji zasobów i innych aspektów działalności.

Aktuariusze również biorą udział w procesie tworzenia strategii biznesowej. Na podstawie analizy danych i trendów rynkowych, aktuariusze dostarczają informacji dotyczących potencjalnych możliwości rozwoju, nowych rynków czy zmian w preferencjach klientów. Ich wiedza i analizy są nieocenione dla zarządu firmy ubezpieczeniowej, który podejmuje decyzje dotyczące strategii marketingowej, rozwoju produktów czy ekspansji na nowe rynki.

Praca aktuariusza w firmach ubezpieczeniowych, instytucjach finansowych i firmach konsultingowych

Aktuariusze pracują w różnych sektorach, głównie w firmach ubezpieczeniowych, instytucjach finansowych oraz firmach konsultingowych. Ich zadania i odpowiedzialności są szeroko zrozumiane i obejmują wiele różnych obszarów, takich jak zarządzanie ryzykiem, analiza danych, polityka cenowa, planowanie strategiczne i wiele innych.

W firmach ubezpieczeniowych, aktuariusze odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu ryzykiem ubezpieczeniowym. Analizując dane dotyczące klientów, ryzyka i innych czynników, aktuariusze pomagają w ustalaniu odpowiednich strategii i polityk ubezpieczeniowych. Mają za zadanie ocenić ryzyko i zapewnić, że firma będzie w stanie wypłacić świadczenia zgodnie z umową ubezpieczeniową.

W instytucjach finansowych, aktuariusze pełnią różnorodne role. Mogą być odpowiedzialni za analizę i ocenę ryzyka inwestycyjnego, ustalanie odpowiednich polityk inwestycyjnych, jak również za wycenę produktów finansowych. Ich wiedza i umiejętności matematyczne są niezbędne do dokładnego oszacowania wartości aktywów finansowych oraz do ustalenia adekwatnych strategii inwestycyjnych.

Firmy konsultingowe również korzystają z usług aktuariuszy. Aktuariusze mogą być zatrudniani jako eksperci, którzy doradzają klientom w zakresie zarządzania ryzykiem, polityki cenowej, analizy danych oraz w innych obszarach związanych z finansami i ubezpieczeniami. Ich wiedza i doświadczenie są niezwykle cenne dla klientów, którzy potrzebują precyzyjnych i rzetelnych analiz oraz rekomendacji.

Wymagania i kwalifikacje

Zgodnie z art. 161 ust. 1 wspomnianej już ustawy o działalności ubezpieczeniowej, aktuariuszem może zostać osoba fizyczna, która:

  • ukończyła studia wyższe,
  • przez okres co najmniej 2 lat wykonywała czynności z zakresu matematyki ubezpieczeniowej, finansowej i statystyki, pod kierunkiem aktuariusza,
  • złożyła z pozytywnym wynikiem egzamin aktuarialny,
  • posiada pełną zdolność do czynności prawnych,
  • korzysta z pełni praw publicznych,
  • nie była prawomocnie skazana za umyślne przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, przestępstwo przeciwko mieniu lub za przestępstwo skarbowe.

Rejestr aktuariuszy prowadzi organ nadzoru. Wymogu złożenia egzaminu aktuarialnego nie stosuje się do osoby fizycznej, która:

  • uzyskała zwolnienie z egzaminu aktuarialnego
  • posiada pozytywną opinię aktuariusza, pod kierunkiem którego wykonywała czynności

Wykształcenie, doświadczenie i egzamin

Aktuariusz to zawód, który wymaga wysokich kwalifikacji i specjalistycznej wiedzy z zakresu matematyki, statystyki, ekonomii i finansów. Aby zostać aktuariuszem, konieczne jest ukończenie studiów wyższych, preferowanych o profilu matematycznym lub ekonomicznym. Wiedza zdobyta podczas tych studiów jest niezbędna do zrozumienia złożonych zagadnień aktuarialnych oraz umiejętności ich praktycznego zastosowania.

Ponadto, aby uzyskać status aktuariusza, konieczne jest posiadanie odpowiedniego doświadczenia zawodowego oraz zdanie egzaminu aktuarialnego. Egzamin ten obejmuje szeroki zakres tematów związanych z oceną ryzyka, projektowaniem ubezpieczeń, zarządzaniem kapitałem i analizą danych. Jest to wymagający test, który sprawdza wiedzę i umiejętności kandydatów, zapewniając tym samym wysoki poziom profesjonalizmu w zawodzie.

Spełnianie określonych wymogów prawnych

Praca aktuariusza wiąże się z wieloma odpowiedzialnościami, dlatego też istnieją określone wymogi prawne, które muszą być spełnione przez osoby pragnące pracować w tym zawodzie. W różnych krajach istnieją różne regulacje dotyczące tej pracy, które określają minimalne standardy i procedury, których należy przestrzegać. Te wymogi dotyczą zarówno samej pracy aktuariusza, jak i ochrony interesów klientów i społeczeństwa jako całości.

Rejestr aktuariuszy. Organ nadzorczy, tak jak Komisja Nadzoru Finansowego w Polsce, pełni istotną rolę w prowadzeniu rejestru aktuariuszy. Rejestr ten zawiera informacje o osobach, które uzyskały status aktuariusza, spełniając wszystkie wymagania i kwalifikacje. Działanie rejestru ma na celu zapewnienie odpowiednich standardów pracy w zawodzie aktuariusza oraz ochronę interesów klientów i społeczeństwa.

Organ nadzorczy, tak jak Komisja Nadzoru Finansowego w Polsce, jest odpowiedzialny za nadzór nad działalnością aktuariuszy oraz zapewnienie wysokich standardów pracy. Jest to istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa finansowego i ochrony interesów klientów. Organ nadzorczy monitoruje działalność aktuariuszy, sprawdza, czy przestrzegają oni obowiązujących przepisów i standardów zawodowych, oraz może nałożyć sankcje w przypadku stwierdzenia naruszeń.

Nadzór nad działalnością aktuariuszy ma na celu zapewnienie, że wykonywane przez nich obliczenia i analizy są rzetelne, dokładne i zgodne z obowiązującymi przepisami oraz standardami zawodowymi. Organ nadzorczy może przeprowadzać regularne kontrole, wymagać raportów i dokumentacji, a także prowadzić śledztwa w przypadku podejrzenia nieprawidłowości.

Ważnym elementem nadzoru jest również zapewnienie, że aktuariusze stosują się do zasad etyki zawodowej i postępują uczciwie oraz odpowiedzialnie w wykonywaniu swoich obowiązków. Działanie zgodne z etyką i profesjonalizmem jest niezwykle istotne w pracy aktuariusza, ponieważ ma on wpływ na decyzje dotyczące ubezpieczeń, oszczędności i inwestycji, które mają bezpośredni wpływ na klientów i społeczeństwo jako całość.

Rejestr aktuariuszy w Polsce

W Polsce rejestr aktuariuszy jest prowadzony przez Polskie Stowarzyszenie Aktuariuszy (PSA). Stowarzyszenie to jest odpowiedzialne za nadzór nad działalnością aktuariuszy oraz zapewnienie wysokich standardów pracy w tym zawodzie. Rejestr PSA zawiera informacje o osobach, które uzyskały status aktuariusza, spełniając wszystkie wymagania i kwalifikacje. Przez prowadzenie rejestru, PSA wpływa na rozwój i regulację zawodu aktuariusza w Polsce, dążąc do zapewnienia najwyższej jakości usług aktuarialnych.

Narzędzia w pracy aktuariusza

Ryzyko. Jednym z kluczowych obszarów pracy aktuariusza jest analiza i ocena ryzyka. Aktuariusze są odpowiedzialni za identyfikację, pomiar i zarządzanie ryzykiem, które może wpływać na działalność ubezpieczycieli. Ich rola polega na ocenie skutków różnych rodzajów ryzyka oraz opracowywaniu strategii i narzędzi, które pozwalają na zarządzanie tym ryzykiem.

Aby skutecznie analizować ryzyko, aktuariusze korzystają z różnych metod i narzędzi. Jednym z najważniejszych narzędzi jest statystyka, która pozwala na analizę danych dotyczących ryzyka finansowego, takich jak śmiertelność, zachorowalność czy prawdopodobieństwo wystąpienia różnych zdarzeń. Oprócz statystyki, aktuariusze wykorzystują metody matematyczne, takie jak modele matematyczne i rachunek prawdopodobieństwa, aby prognozować wyniki finansowe i ryzyko.

Matematyka ubezpieczeniowa. Matematyka ubezpieczeniowa jest kluczowym narzędziem wykorzystywanym przez aktuariuszy do analizy danych oraz prognozowania wyników finansowych i ryzyka. Aktuariusze korzystają z matematycznych modeli, takich jak modele oceny ryzyka i modele wyceny produktów ubezpieczeniowych, aby przewidywać przyszłe wyniki finansowe i ryzyko dla ubezpieczycieli.

Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe. Aktuariusze odgrywają kluczową rolę w ustalaniu i kontrolowaniu tych rezerw. Ich zadaniem jest oszacowanie przyszłych roszczeń ubezpieczyciela oraz ustalenie odpowiednich kwot rezerw, które mają zapewnić, że ubezpieczyciel będzie w stanie wypłacić odszkodowania w przypadku wystąpienia roszczeń. Aktuariusze korzystają z różnych metod i technik, takich jak metoda rezerwy na podstawie trójkąta płatności, aby dokładnie oszacować rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe.

Wycena produktów ubezpieczeniowych. Wycena produktów ubezpieczeniowych polega na oszacowaniu wartości przyszłych składek i roszczeń, jakie ubezpieczyciel będzie musiał wypłacić w związku z danym produktem ubezpieczeniowym. Aktuariusze korzystają z różnych metod wyceny, takich jak metoda kapitalizacji składek, metoda wartości bieżącej przyszłych roszczeń czy metoda wyceny na podstawie trójkąta płatności. Dzięki tym metodom aktuariusze są w stanie dokładnie oszacować wartość produktów ubezpieczeniowych i odpowiednio je wycenić.

Polityka dopasowania aktywów i zobowiązań. Jest kluczowym elementem zarządzania ryzykiem finansowym przez ubezpieczycieli. Polega ona na odpowiednim dopasowaniu aktywów, takich jak inwestycje, do zobowiązań, takich jak wypłata odszkodowań. Aktuariusze odgrywają istotną rolę w ustalaniu i kontrolowaniu tej polityki. Ich zadaniem jest monitorowanie i analiza portfela inwestycyjnego ubezpieczyciela oraz dostosowywanie polityki dopasowania w zależności od zmieniających się warunków rynkowych i ryzyka. Dzięki temu, aktuariusze pomagają ubezpieczycielom utrzymać stabilność finansową i minimalizować ryzyko.


Aktuariusz — artykuły polecane
Audytor — Główny księgowy — Syndyk — Rzecznik ubezpieczonych — Biegły rewident — Doradca podatkowy — Spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa — Rodzaje ubezpieczeń — Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

Bibliografia


Autor: Patrycja Grzesińska, Mateusz Matysik

Uwaga.png

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych.

Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.


Źródło: „https://mfiles.pl/pl/index.php?title=Aktuariusz&oldid=210586”