System zarządzania strategicznego

System zarządzania strategicznego jest jednym z wielu podsystemów składających się na system zarządzania przedsiębiorstwem. Funkcjonuje on w ścisłym powiązaniu z podsystemami zarządzania finansami, personelem, produkcją, sprzedażą, marketingiem, i innymi.

Diagnoza systemu

Podejmując próbę diagnozy sfery zarządzania strategicznego w przedsiębiorstwie, należy dokonać określenia przedmiotu badania, czyli w tym przypadku identyfikacji systemu zarządzania strategicznego. Polegać ona będzie na poznaniu i scharakteryzowaniu wszystkich elementów tego systemu.

Identyfikacja systemu

Identyfikację systemu zarządzania strategicznego należy rozpocząć od identyfikacji stosowanej przez firmę strategii i charakteru działalności. Aby tego dokonać należy odpowiedzieć na następujące pytania:

• stopień zdywersyfikowania działalności firmy,
• uzależnienie portfela produktów od charakteru poszczególnych sektorów,
• zasięg działalności firmy (lokalny, krajowy, globalny),
• charakter ostatnich działań mających na celu poprawę efektywności kluczowych jednostek biznesu, i umocnienia obecnej sytuacji rynkowej,
• czy były prowadzone próby dodawania nowych jednostek biznesu do portfela działalności, lub próby uruchomienia nowego rodzaju działalności,
• charakter działań wobec słabych i nieatrakcyjnych jednostek biznesu,
• stosunek kadry menedżerskiej do wykorzystania dywersyfikacji w celu uzyskania przewagi konkurencyjnej,
• proporcje wydatków kapitałowych przypadających na poszczególne jednostki biznesu.

Struktura systemu

System zarządzania strategicznego przedsiębiorstwa jest zbiorem ściśle ze sobą powiązanych elementów, na które składają się ludzie i informacje. Na rysunku przedstawiono strukturę systemu zarządzania strategicznego w ujęciu informacyjno-procesowym. Można tam wyodrębnić cztery podsystemy składowe: system obserwacji środowiska, system wczesnego ostrzegania, system informacji menedżerskiej oraz układ sterujący. Z poniższego schematu wynika, że zarządzanie strategiczne jest ściśle zintegrowane z zarządzaniem na poziomie operacyjnym i taktycznym, i nie można go rozpatrywać w oderwaniu od pozostałych systemów zarządzania przedsiębiorstwem.

Rys. System zarządzania strategicznego Źródło: opracowanie własne na podstawie: (J.Penc 2001, s. 182)

Wielość powiązań i procesów informacyjnych występujących w trakcie zarządzania strategicznego przedsiębiorstwem powoduje wysoki poziom komplikacji prac analitycznych jak również projektowych związanych z zarządzaniem strategicznym.

Procesy w systemie zarządzania strategicznego

Proces formułowania strategii w systemie zarządzania strategicznego można podzielić na kilka kluczowych etapów. Pierwszym z nich jest analiza otoczenia, która polega na identyfikacji i ocenie czynników zewnętrznych oraz wewnętrznych, które mogą mieć wpływ na organizację. Następnie, na podstawie wyników analizy, formułowana jest wizja i misja organizacji, czyli jej długoterminowy cel oraz sposób osiągnięcia tego celu.

Kolejnym etapem jest analiza SWOT, która polega na identyfikacji mocnych stron, słabych stron, szans i zagrożeń organizacji. Na podstawie tej analizy można określić strategiczne cele organizacji i wybrać odpowiednie strategie, które pozwolą na ich osiągnięcie. Następnie strategie te są implementowane poprzez określenie konkretnych działań, zasobów i harmonogramu.

Ostatnim etapem procesu formułowania strategii jest monitorowanie i kontrola. Polega to na systematycznym ocenianiu postępów w realizacji strategii oraz na dokonywaniu niezbędnych korekt. Ważne jest także regularne monitorowanie otoczenia i analiza jego zmian, aby móc dostosować strategię do nowych warunków.

Kluczowe czynniki wpływające na skuteczność planowania strategicznego

Skuteczność planowania strategicznego zależy od wielu czynników. Jednym z kluczowych czynników jest zaangażowanie i wsparcie zarządu oraz innych kluczowych osób w organizacji. Jeśli osoby odpowiedzialne za planowanie strategiczne nie mają odpowiedniego autorytetu i wsparcia, może to wpływać na trudności w realizacji strategii.

Innym ważnym czynnikiem jest dostęp do odpowiednich danych i informacji. Proces planowania strategicznego opiera się na analizie otoczenia i wewnętrznych zasobów organizacji. Jeśli brakuje odpowiednich danych, może to prowadzić do podejmowania strategii na podstawie niewystarczających informacji.

Ważne jest także uwzględnienie perspektywy czasu. Planowanie strategiczne musi uwzględniać zarówno krótkoterminowe cele i działania, jak i długoterminowe cele organizacji. Warto również uwzględnić elastyczność i możliwość dostosowania strategii do zmieniających się warunków.

Narzędzia i techniki analizy konkurencji w ramach systemu zarządzania strategicznego

W ramach systemu zarządzania strategicznego można zastosować różne narzędzia i techniki analizy konkurencji. Jednym z popularnych narzędzi jest analiza pięciu sił Portera. Analiza ta pozwala na identyfikację siły konkurencji w branży i określenie atrakcyjności branży dla organizacji. Na podstawie wyników tej analizy można podejmować decyzje dotyczące strategii konkurencyjnej.

Innym narzędziem jest analiza SWOT, która pozwala na identyfikację mocnych i słabych stron organizacji oraz szans i zagrożeń w otoczeniu. Na podstawie tej analizy można określić konkurencyjne przewagi organizacji oraz wybrać strategie, które pozwolą na wykorzystanie tych przewag.

Ważnym narzędziem jest również benchmarking, czyli porównywanie organizacji z najlepszymi praktykami w branży. Dzięki temu można identyfikować obszary, w których organizacja może się doskonalić i wprowadzać innowacje.

Metody oceny ryzyka w procesie zarządzania strategicznego

Ocena ryzyka jest istotnym elementem procesu zarządzania strategicznego. Istnieje wiele metod oceny ryzyka, które można zastosować w ramach tego procesu. Jedną z popularnych metod jest analiza SWOT, która pozwala na identyfikację zagrożeń i szans, a także ocenę ich wpływu na organizację. Na podstawie tej analizy można podejmować decyzje dotyczące zarządzania ryzykiem.

Inną metodą jest analiza scenariuszowa, która polega na tworzeniu różnych scenariuszy rozwoju sytuacji i ocenie ich wpływu na organizację. Dzięki tej analizie można przygotować się na różne możliwe przyszłości i podejmować odpowiednie działania.

Ważne jest także uwzględnienie w procesie zarządzania strategicznego monitorowania i oceny ryzyka. Dzięki regularnemu monitorowaniu możliwe jest wcześniejsze wykrycie zagrożeń i podjęcie działań zaradczych.

Kluczowe aspekty realizacji strategii i monitorowania wyników w systemie zarządzania strategicznego

Realizacja strategii i monitorowanie wyników są kluczowymi aspektami systemu zarządzania strategicznego. Ważne jest, aby strategia była odpowiednio wdrożona i realizowana przez całą organizację.

Jednym z kluczowych aspektów realizacji strategii jest odpowiednie zarządzanie zmianą. Wprowadzenie nowej strategii często wymaga zmian w strukturze organizacyjnej, procesach, kulturze i zachowaniach pracowników. Skuteczne zarządzanie tymi zmianami jest kluczowe dla sukcesu realizacji strategii.

Ważne jest także regularne monitorowanie wyników i dokonywanie oceny postępów. Monitorowanie wyników pozwala na identyfikację obszarów, w których strategia nie jest realizowana efektywnie oraz na podejmowanie działań korygujących.

Narzędzia i metody stosowane w systemie zarządzania strategicznego

• Analiza SWOT jest jednym z najpopularniejszych narzędzi stosowanych w systemie zarządzania strategicznego. Polega ona na identyfikacji mocnych i słabych stron organizacji oraz szans i zagrożeń w otoczeniu. Na podstawie wyników tej analizy można określić strategiczne cele organizacji oraz wybrać odpowiednie strategie.
• Analiza PESTEL jest narzędziem, które pozwala na analizę czynników zewnętrznych, które mogą mieć wpływ na organizację. Analiza ta uwzględnia czynniki polityczne, ekonomiczne, społeczne, technologiczne, ekologiczne i prawne. Na podstawie wyników analizy można identyfikować trendy i zmiany w otoczeniu oraz dostosować strategię organizacji.
• Analiza pięciu sił Portera jest narzędziem, które pozwala na ocenę konkurencji w danej branży. Analiza ta uwzględnia pięć kluczowych sił: moc dostawców, moc nabywców, zagrożenie nowych konkurentów, zagrożenie produktów zastępczych oraz stopień rywalizacji w branży. Na podstawie wyników analizy można opracować strategie konkurencyjne.
• Macierz BCG jest narzędziem, które pozwala na ocenę portfela produktów organizacji. Macierz ta uwzględnia dwie zmienne: udział w rynku i tempo wzrostu rynku. Na podstawie wyników analizy można określić, które produkty organizacji są gwiazdami, wątpliwymi, krowami dojenia lub psami.
• Mapy strategiczne są narzędziem, które pomaga w komunikacji i realizacji strategii organizacji. Mapa strategiczna przedstawia związki między celami organizacji oraz między różnymi obszarami działalności organizacji. Dzięki mapom strategicznym można lepiej zrozumieć, jak różne elementy organizacji przyczyniają się do realizacji strategii.

Wyzwania i trendy w zarządzaniu strategicznym

Zmieniające się otoczenie biznesowe ma duży wpływ na proces zarządzania strategicznego. Obecnie obserwuje się wiele zmian, takich jak szybki rozwój technologii, rosnące znaczenie zrównoważonego rozwoju czy globalizacja rynków. Organizacje muszą być elastyczne i gotowe na adaptację do tych zmian, aby zachować konkurencyjność.

Szybki rozwój technologii stanowi wyzwanie dla organizacji. Nowe technologie mogą zmieniać sposób prowadzenia biznesu, tworząc nowe możliwości, ale także stwarzając zagrożenia dla istniejących modeli biznesowych. Organizacje muszą być innowacyjne i gotowe na wprowadzenie nowych technologii, aby utrzymać konkurencyjność.

Globalizacja rynków wpływa na podejmowanie decyzji strategicznych. Organizacje muszą brać pod uwagę konkurencję z innych krajów oraz różnice kulturowe i prawne między rynkami. Wymaga to odpowiedniego dostosowania strategii i podejścia do różnych rynków.

Zwiększona konkurencja stawia przed organizacjami wyzwania. Organizacje muszą być bardziej innowacyjne i elastyczne, aby utrzymać się na rynku. Wymaga to ciągłego monitorowania konkurencji i szybkiego reagowania na zmiany.

W zarządzaniu strategicznym obserwuje się wiele nowych trendów i innowacji. Jednym z takich trendów jest zastosowanie sztucznej inteligencji i analizy danych w procesie zarządzania strategicznego. Dzięki tym narzędziom organizacje mogą analizować duże ilości danych i podejmować lepsze decyzje.

Innym trendem jest zastosowanie podejścia opartego na wartościach w zarządzaniu strategicznym. Organizacje coraz bardziej koncentrują się na wartościach, takich jak zrównoważony rozwój, odpowiedzialność społeczna czy etyka biznesu.

System zarządzania strategicznego — artykuły polecane

Potencjał — Funkcje planowania strategicznego — Strategie funkcjonalne — Łańcuch wartości dodanej — Koncepcje zarządzania — Rodzaje strategii — Strategiczny system informacyjny — Analiza ASTRA — Strategia Luk Wiedzy

Bibliografia

• Penc J. (2001), Strategiczny system zarządzania. Holistyczne myślenie o przyszłości. Formułowania misji i strategii, Placet, Warszawa
• Woźniak K. (2005), System informacji menedżerskiej jako instrument zarządzania strategicznego w firmie, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków

Autor: Krzysztof Woźniak