Inflacja tłumiona

Inflacja tłumiona to szczególny rodzaj inflacji, który występuje w sytuacji, gdy władze monetarne podejmują działania w celu ograniczenia wzrostu cen. Jest to forma kontroli inflacji, która ma na celu utrzymanie stabilności gospodarczej i ochronę siły nabywczej pieniądza.

Inflacja tłumiona może być realizowana za pomocą różnych instrumentów polityki monetarnej, takich jak podwyżki stóp procentowych, ograniczenie podaży pieniądza czy interwencje na rynku walutowym. Celem tych działań jest zmniejszenie presji inflacyjnej i utrzymanie wzrostu cen na odpowiednim poziomie.

Inflacja tłumiona ma zarówno swoje zalety, jak i wady. Z jednej strony, pozwala na kontrolę wzrostu cen i ochronę siły nabywczej pieniądza. Z drugiej strony, może prowadzić do spowolnienia gospodarczego i ograniczenia inwestycji.

Inflacja to zjawisko wzrostu ogólnego poziomu szeroko pojętych cen. W literaturze możemy spotkać różne kryteria podziału inflacji. Wg kryterium przejawiania się inflacji i jej skutków, dzielimy ją na:

• otwartą

1. jawną
2. ukrytą

• tłumioną

Podział ten powstał ze względu na to, czy ceny w gospodarce kształtują się pod wpływem działania mechanizmu rynkowego, czy też bez jego dominującego udziału. Jest on więc zdeterminowany stopniem sprawowanej kontroli administracyjnej cen.

Istota inflacji tłumionej

W przypadku inflacji tłumionej administracyjna kontrola cen uniemożliwia swobodne regulowanie procesów rynkowych przez mechanizm cenowy. Wzrost cen jest hamowany odgórnie, co powoduje wiele negatywnych skutków. Między innymi zwiększa się popyt, który, przy danym poziomie cen, nie może zostać zaspokojony. W efekcie zasoby pieniężne, które były początkowo przeznaczone na zakup danego dobra, zostają odłożone. Stąd też inna nazwa inflacji tłumionej - zasobowa.

Terminologia

Literatura bogata jest w określenia tego typu inflacji. Poza wspomnianymi - tłumioną i zasobową - spotyka się także odroczoną, odłożoną czy też zawieszoną. Terminologia ta ma podkreślić, że, w sytuacji przymusowego odkładania się oszczędności, wzrost cen jest nieuchronny. Z kolei przesuwanie go w czasie prowadzi do coraz większej akumulacji środków. Skutkiem tego jest coraz głębszy stan nierównowagi pieniężno-rynkowej.

Etapy inflacji tłumionej

1. Przyspieszone uszczuplanie poziomu zapasów na rynku.
2. Poszukiwanie dóbr substytucyjnych.
3. Przymusowe oszczędności (luka inflacyjna) - brak możliwości nabycia danych dóbr, rezygnacja ze "stania w kolejce" ze względu na brak gwarancji zdobycia dóbr oraz niechęć do marnowania wolnego czasu.
4. Powstanie czarnego rynku - wzrost rzeczywistych cen płaconych przez nabywców przy stałym oficjalnym poziomie cen.
5. Dezorganizacja rynku (masowy wykup towarów).
6. Reglamentacja sprzedaży

Inflacja tłumiona i otwarta

Możemy się spotkać z sytuacją, w której będzie miało miejsce jednoczesne występowanie inflacji tłumionej z otwartą. Jest to charakterystyczna cecha inflacji w reformowanej gospodarce centralnie planowanej. Zdarzenie to przejawia się w równoczesnym występowaniu niedoborów (gospodarka nakazowo-rozdzielcza) i wzrostu ogólnego poziomu cen (gospodarka rynkowa). Takie zjawisko określane jest mianem syndromu shortageflation (inflacji cenowo-zasobowej).

Zwalczanie inflacji

Działania antyinflacyjne są wdrażane zarówno przez rząd jak i przez bank centralny.

W zakresie polityki fiskalnej (rząd) są to:

• obniżenie deficytu budżetowego
• redukcja zadłużenia
• ograniczenie wydatków

Z kolei przez bank centralny prowadzona jest restrykcyjna polityka pieniężna, do której można zaliczyć:

• podwyżkę stóp procentowych
• zwiększenie wskaźnika rezerw obowiązkowych
• sprzedaż lub emisję papierów wartościowych

Odpowiednie zastosowanie zarówno polityki pieniężnej jak i fiskalnej, skutkujące w ich wzajemnym uzupełnianiu się, nosi miano tzw. policy mix. Taka kombinacja pozwala na trwałe obniżenie inflacji, a także stworzenie podwalin do wzrostu gospodarczego.

Etapy inflacji tłumionej

Przyspieszone uszczuplanie zapasów

Inflacja tłumiona prowadzi do szybkiego wyczerpywania się zapasów w gospodarce. Jest to spowodowane tym, że w warunkach wysokiej inflacji producenci i konsumenci starają się uniknąć zakupu towarów, które mogą podlegać kolejnym podwyżkom cen. W rezultacie, zapasy towarów na rynku zostają zredukowane, co prowadzi do ich przyspieszonego uszczuplania.

Poszukiwanie substytutów

Konsumenci i producenci w sytuacji inflacji tłumionej zaczynają szukać substytutów dla towarów, których ceny wzrosły. Konsumenci poszukują alternatywnych produktów lub usług, które są tańsze lub bardziej dostępne. Natomiast producenci starają się znaleźć alternatywne surowce lub technologie, które pozwolą im utrzymać cenę swoich produktów na konkurencyjnym poziomie. Poszukiwanie substytutów jest reakcją na wysokie ceny towarów objętych inflacją tłumioną i ma na celu zmniejszenie kosztów dla konsumentów oraz zachowanie konkurencyjności dla producentów.

Przymusowe oszczędności

Jednym z efektów inflacji tłumionej jest konieczność oszczędzania przez obywateli. Wysokie ceny towarów i usług sprawiają, że ludzie zmuszeni są do ograniczenia swoich wydatków i oszczędzania na niezbędnych produktach. Oszczędzanie staje się koniecznością, ponieważ stałe podwyżki cen sprawiają, że dochody obywateli nie są w stanie nadążyć za rosnącymi kosztami życia. Przymusowe oszczędzanie ma na celu utrzymanie stabilności finansowej w warunkach inflacji tłumionej.

Powstanie czarnego rynku

Kontrola cen, która jest jednym z mechanizmów inflacji tłumionej, prowadzi często do powstania czarnego rynku. Jest to nielegalny rynek, na którym towary są sprzedawane po wyższych cenach niż ustalone przez rząd. Powstanie czarnego rynku jest wynikiem niedoboru towarów w legalnym obiegu oraz chęci producentów i handlowców do maksymalizacji zysków poprzez wykorzystanie sytuacji inflacyjnej. Czarny rynek prowadzi do dalszego wzrostu cen i dezorganizacji rynku.

Dezorganizacja rynku

Inflacja tłumiona prowadzi do zakłóceń w alokacji zasobów i ograniczenia konkurencji. Wysokie ceny towarów wpływają na decyzje konsumentów, którzy mogą być zmuszeni do rezygnacji z pewnych produktów lub usług ze względu na ich niewielką dostępność lub zbyt wysoką cenę. Ponadto, producenci mogą być ograniczeni w swoich działaniach przez kontrolę cen, co prowadzi do dezorganizacji rynku i ograniczenia konkurencji. Dezorganizacja rynku utrudnia efektywne wykorzystanie zasobów i może prowadzić do dalszych trudności gospodarczych.

Reglamentacja sprzedaży

W celu kontrolowania inflacji tłumionej rząd wprowadza regulacje dotyczące sprzedaży. Reglamentacja sprzedaży obejmuje ustalanie maksymalnych cen, kontrolę dostaw towarów oraz wprowadzanie ograniczeń w imporcie. Celem tych działań jest utrzymanie stabilności cen i zapewnienie dostępności towarów dla obywateli. Reglamentacja sprzedaży ma na celu kontrolowanie inflacji tłumionej, jednak może również prowadzić do dalszej dezorganizacji rynku i ograniczenia konkurencji.

Syndrom shortageflation

Syndrom shortageflation to pojęcie, które odnosi się do jednoczesnego występowania inflacji tłumionej i otwartej. Inflacja tłumiona jest spowodowana polityką monetarną, która ma na celu zmniejszenie wzrostu cen, natomiast inflacja otwarta wynika z podaży i popytu na rynku. W przypadku syndromu shortageflation, oba te rodzaje inflacji występują jednocześnie, co prowadzi do powstania negatywnych konsekwencji dla gospodarki.

Aby zrozumieć, jak te dwa rodzaje inflacji mogą występować jednocześnie, warto spojrzeć na przyczyny ich powstawania. Inflacja tłumiona zazwyczaj wynika z działań banku centralnego, który podnosi stopy procentowe w celu zmniejszenia podaży pieniądza i ograniczenia wzrostu cen. Z drugiej strony, inflacja otwarta wynika z czynników rynkowych, takich jak rosnący popyt na dobra i usługi, wzrost kosztów produkcji czy podaż pieniądza.

W przypadku syndromu shortageflation, bank centralny podejmuje działania w celu tłumienia inflacji, jednak równocześnie na rynku występuje wzrost popytu na dobra i usługi. To prowadzi do zderzenia obu rodzajów inflacji, co utrudnia skuteczne zarządzanie polityką monetarną i prowadzi do powstania negatywnych skutków dla gospodarki.

Jednym z głównych skutków syndromu shortageflation jest wzrost cen i ograniczenie dostępności towarów i usług na rynku. Wzrost popytu i jednoczesne tłumienie inflacji powodują, że ceny rosną szybko, a konsumenci mają trudności z zakupem niezbędnych produktów. To prowadzi do utraty siły nabywczej i wzrostu ubóstwa w społeczeństwie.

Kolejnym skutkiem syndromu shortageflation jest destabilizacja gospodarki. Równoczesne występowanie inflacji tłumionej i otwartej utrudnia przewidywanie i planowanie działań na rynku. Firmy mają trudności w ustalaniu cen, a inwestorzy niepewność co do przyszłych zysków. To prowadzi do ograniczenia inwestycji i spowolnienia wzrostu gospodarczego.

Dodatkowo, syndrom shortageflation może prowadzić do wzrostu bezrobocia. Ograniczenie dostępności towarów i usług na rynku powoduje, że firmy tracą zyski i ograniczają zatrudnienie. To z kolei prowadzi do wzrostu bezrobocia i wzrostu obciążeń społecznych.

Warto zaznaczyć, że syndrom shortageflation jest sytuacją trudną do zarządzania, ponieważ wymaga równoczesnego działania na różnych frontach. Bank centralny musi równocześnie tłumić inflację i stymulować podaż, co może być trudne do osiągnięcia. Dlatego też konieczne jest odpowiednie planowanie i koordynacja działań politycznych oraz monitorowanie sytuacji na rynkach.

Działania antyinflacyjne

Obniżenie deficytu budżetowego

Obniżenie deficytu budżetowego jest jednym z najważniejszych działań antyinflacyjnych, które mogą przyczynić się do kontrolowania inflacji tłumionej. Deficyt budżetowy, czyli różnica między wydatkami a dochodami państwa, może prowadzić do zwiększonego finansowania przez bank centralny. Aby zredukować inflację, konieczne jest zmniejszenie tej różnicy.

Obniżenie deficytu budżetowego można osiągnąć poprzez zwiększenie dochodów państwa, na przykład przez podwyższenie podatków lub wprowadzenie nowych opłat. Dodatkowo, można zmniejszyć wydatki na nieistotne lub niewłaściwe cele, takie jak luksusowe projekty infrastrukturalne. Kontrola deficytu budżetowego jest niezbędna, aby ograniczyć finansowanie deficytu przez bank centralny i tym samym zmniejszyć podaż pieniądza, co może obniżyć inflację.

Redukcja zadłużenia

Redukcja zadłużenia państwa jest kolejnym ważnym działaniem antyinflacyjnym. Wysokie zadłużenie państwa może prowadzić do większej emisji pieniądza, co z kolei może przyczyniać się do wzrostu inflacji. Aby kontrolować inflację tłumioną, ważne jest zmniejszenie zadłużenia państwa.

Redukcję zadłużenia można osiągnąć poprzez spłatę części długu lub renegocjację warunków spłaty, tak aby zmniejszyć obciążenie budżetu państwa. W przypadku renegocjacji, ważne jest znalezienie korzystnych warunków, takich jak obniżenie oprocentowania lub przedłużenie okresu spłaty. Redukcja zadłużenia pozwala ograniczyć potrzebę emisji pieniądza, co może przyczynić się do kontrolowania inflacji.

Ograniczenie wydatków

Ograniczenie wydatków jest kolejną skuteczną strategią antyinflacyjną. W przypadku inflacji tłumionej, gdzie popyt przewyższa podaż, ograniczenie wydatków może pomóc w równoważeniu tych sił rynkowych. Jeśli konsumenci i firmy wydają mniej, popyt na dobra i usługi spada, co może przyczynić się do zmniejszenia inflacji.

Ograniczenie wydatków państwa może być osiągnięte poprzez redukcję wydatków na nieistotne lub mniej priorytetowe obszary, takie jak luksusowe projekty, nieefektywne programy społeczne czy nadmiernie rozbudowany aparat biurokratyczny. Ważne jest również kontrolowanie wzrostu wynagrodzeń w sektorze publicznym, aby uniknąć niekontrolowanego wzrostu kosztów. Ograniczenie wydatków może przyczynić się do zmniejszenia popytu i obniżenia inflacji.

Podwyżka stóp procentowych

Podwyżka stóp procentowych jest jednym z najbardziej popularnych narzędzi stosowanych przez banki centralne w celu kontrolowania inflacji. Zwiększenie stóp procentowych powoduje wzrost kosztu pożyczek, co skutecznie ogranicza popyt kredytowy i wydatki konsumpcyjne. To z kolei prowadzi do zmniejszenia popytu na dobra i usługi, co może pomóc w łagodzeniu inflacji.

Podwyżka stóp procentowych może również przyczynić się do wzrostu oszczędności, gdyż atrakcyjne oprocentowanie zachęca do oszczędzania. Zwiększenie oszczędności wpływa na zmniejszenie podaży pieniądza i może przyczynić się do kontrolowania inflacji. Jednak podwyżka stóp procentowych może mieć również negatywne skutki, takie jak wzrost kosztów kredytu dla przedsiębiorstw i trudności w obsłudze długu. Dlatego ważne jest zrównoważenie korzyści i kosztów podwyżki stóp procentowych.

Zwiększenie rezerw obowiązkowych

Zwiększenie rezerw obowiązkowych jest kolejnym działaniem antyinflacyjnym, które może przyczynić się do kontrolowania inflacji tłumionej. Rezerwy obowiązkowe to środki, które banki muszą przechowywać w banku centralnym. Zwiększenie tych rezerw powoduje ograniczenie dostępności pieniądza w systemie bankowym, co może pomóc w kontrolowaniu inflacji.

Zwiększenie rezerw obowiązkowych ma wpływ na podaż pieniądza, gdyż ogranicza ilość pieniądza, który może być udzielany jako kredyt przez banki. Mniejsza podaż pieniądza może prowadzić do zmniejszenia inflacji poprzez ograniczenie popytu na dobra i usługi. Jednak zwiększenie rezerw obowiązkowych może również prowadzić do ograniczenia dostępności kredytu dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, co może mieć negatywny wpływ na wzrost gospodarczy. Dlatego ważne jest zbalansowanie korzyści i kosztów związanych z zwiększeniem rezerw obowiązkowych.

Sprzedaż lub emisja papierów wartościowych

Sprzedaż lub emisja papierów wartościowych jest kolejnym działaniem antyinflacyjnym, które może przyczynić się do kontrolowania inflacji tłumionej. Sprzedaż papierów wartościowych, takich jak obligacje skarbowe, może przyciągnąć inwestorów, którzy chcą uzyskać bezpieczne i stałe dochody. To z kolei pozwala na finansowanie deficytu budżetowego bez konieczności emisji dodatkowego pieniądza.

Emisja papierów wartościowych, takich jak obligacje skarbowe, może być również wykorzystana do absorbowania nadmiaru pieniądza w obiegu. Inwestorzy mogą zdecydować się na kupno tych papierów wartościowych, co prowadzi do zmniejszenia dostępności pieniądza w systemie. To z kolei może pomóc w kontrolowaniu inflacji poprzez ograniczenie popytu na dobra i usługi. Jednak emisja papierów wartościowych wiąże się również z koniecznością spłaty odsetek i głównej kwoty w przyszłości, co może wpływać na koszty obsługi długu państwa.

Działania antyinflacyjne, takie jak obniżenie deficytu budżetowego, redukcja zadłużenia, ograniczenie wydatków, podwyżka stóp procentowych, zwiększenie rezerw obowiązkowych oraz sprzedaż lub emisja papierów wartościowych, mogą przyczynić się do kontrolowania inflacji tłumionej. Każde z tych działań ma swoje zalety i koszty, dlatego ważne jest zrównoważenie korzyści dla gospodarki i społeczeństwa jako całości.

Inflacja tłumiona — artykuły polecane

Megainflacja — Popyt globalny — Inflacja popytowa — Dewaluacja — Rewaluacja — Popyt zagregowany — Szok podażowy — Inflacja — Cele polityki pieniężnej

Bibliografia

• Kołodko G. (1987), Polska w świecie inflacji, Książka i Wiedza, Warszawa
• Luszniewicz J. (2014), Procesy inflacyjne w Polsce w latach 1945-1955 - przejawy, fazy, uwarunkowania, konsekwencje. Przyczyny do badań nad inflacja w PRL, Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace / Szkoła Główna Handlowa, nr 2
• Noga M. (2012), Makroekonomia ze szczególnym uwzględnieniem polityki pieniężnej, CeDeWu, Warszawa
• Pollok A. (2000), Inflacja w teorii ekonomii, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków
• Stachowiak Z., Stachowiak B. (2015), Ekonomia gospodarki rynkowej. Ujęcie instytucjonalne, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa
• Włudyka T., Smaga M. (2015), Instytucje gospodarki rynkowej, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Monika Sobczyk, Gabriela Wróbel