Zapas

Zapas w logistyce określa ilość dóbr wyrażoną w miarach ilościowych lub wartościowych. Dobra te mają ściśle określoną lokalizację, na przykład magazyn, produkcja czy kanał dystrybucji. W logistyce wyróżniono kategorie zapasów według:

1. podejścia do zapasów w produkcji: robót w toku, w rurociągu,
2. przeznaczenia zapasów: końcowy, wyprzedzający, kompensacyjny, na dociążenie, konsygnacyjny (prawa własności do zapasów zachowuje dostawca), obrotowy, w partiach, przestarzały, resztkowy, zabezpieczający, sezonowy, spekulacyjny, strategiczny,
3. zinwentaryzowanej wielkości zapasu: dostępny, zamknięcia, efektywny, na stanie, wolny, otwarcia, fizyczny, zadysponowany, różnica wynikająca z niedoborów, nadwyżkowy,
4. normatywów zapasów: bezpieczeństwa, maksymalny, w transporcie, minimalny

Zapasy w rachunkowości określane inaczej jako rzeczowe aktywa obrotowe to materiały, które zostały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, przetworzone lub wytworzone przez jednostkę wyroby i usługi gotowe do sprzedaży lub półprodukty, produkty w toku oraz nabyte towary, które w stanie nieprzetworzonym zostaną odsprzedane. W ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego aktywa te muszą być przeznaczone do zbycia lub zużycia lub jeżeli normalny cykl operacyjny właściwy dla danej firmy trwa dłużej niż 12 miesięcy to w jego ciągu

Kierownik jednostki gospodarczej ustala zasady ewidencji operacji gospodarczych co do obrotu zapasami. Zasady te opisane są w zakładowym planie kont. Jednostka gospodarcza jest zobowiązana określić sposób ewidencji wyceny zapasów. Wyróżnia się kilka ujęć ewidencji zapasów:

• ujęcie ilościowe (obroty i stany prezentowane są w jednostkach naturalnych),
• ujęcie ilościowo-wartościowe (obroty i sumy ujmuje się w jednostkach naturalnych i pieniężnych),
• ujęcie wartościowe (obroty i stany prezentowane są w jednostkach pieniężnych).

TL;DR

Artykuł omawia różne kategorie i klasyfikacje zapasów w logistyce i rachunkowości. Wskazuje, że zapasy to materiały, produkty w toku, produkty gotowe i towary. Zapasy mają różne funkcje w procesach produkcji i obrotu. Prawidłowe utrzymanie zapasów jest ważne dla ciągłości działalności gospodarczej.

Klasyfikacja i charakterystyka zapasów

Materiały to składniki majątku obrotowego nabyte od dostawców przeznaczone do zużycia na rzecz każdego rodzaju działalności gospodarczej. Zużywane są całkiem w jednym cyklu produkcyjnym, a ich wartość w całości przenoszona jest na wytworzone produkty. Do materiałów zaliczamy: surowce, opakowania, paliwo, materiały podstawowe i pomocnicze, części zamienne oraz odpady z produkcji.

Produkcja niezakończona składa się z półproduktów i produktów w toku, wraz z produktami gotowymi stanowią one produkty pracy.

• Półprodukty to wyroby uzyskane z zakończonych procesów produkcyjnych przeniesione do magazynu w celu dalszego przerobu w tej samej firmie bądź przekazane do sprzedaży na zewnątrz.
• Produkcja w toku to produkty, dla których proces technologiczny nie zakończył się. Ich postać rzeczowa nie nadaje się do magazynowania.

Produkty gotowe to zgodne z normami jakościowymi, zaakceptowane przez kontrole techniczną, zgodne z warunkami odbioru przez nabywców, przeznaczone do sprzedaży wyroby własnej produkcji. Produkty gotowe to na przykład wykonane usługi, prace projektowe, wyroby gotowe. Występują jedynie w przedsiębiorstwach wytwórczych.

Towary to nabyte dobra, które w stanie niezmienionym zostaną odsprzedane

Grupy zapasów

Grupy zapasów są różnorodne, ponieważ pełnią wielorakie bądź odmienne funkcje w procesach produkcji i obrotu.

W fazie przedprodukcyjnej występują zapasy materiałowe. Niezbędne są one do utrzymania ciągłości i proporcji w produkcji wskutek wyrównania różnic między intensywnością a cyklicznością dostaw materiałów i zużyciem materiałów w procesie produkcji. Należy utrzymywać te grupę zapasów, aby proces wytwórczy funkcjonował poprawnie. Ich rozmieszczenie i poziom powinny być uzasadnione potrzebami produkcji i obrotu.

W fazie produkcyjnej znajdują się zapasy produkcji niezakończonej. Obejmują one produkcję w toku, półfabrykaty oraz wyroby własne wymagające wykończenia. Poziom tej grupy zapasów narasta w poszczególnych fazach produkcji i osiąga maksimum w momencie przyjęcia postaci gotowego wyrobu.

W sferze zbytu występują zapasy wyrobów gotowych. Są to produkty gotowe przeznaczone do sprzedaży. Muszą one zaspokajać potrzeby odbiorców, jednak potrzeby te są bardzo zróżnicowane. Dlatego zapasy wyrobów gotowych mają charakter produkcyjny bądź charakter konsumpcyjny.

Zapasy materialne spełniają różne funkcje i zajmują różne miejsca w procesie reprodukcji: w produkcji - zapasy materiałowe i produkcji niezakończonej oraz w obrocie - zapasy wyrobów gotowych u wytwórcy i w miejscach zbytu. Według rodzajowej klasyfikacji zapasów, zapasy to zasoby rzeczowe środków obrotowych przedsiębiorstwa

Utrzymanie zapasów

Na wyniki ekonomiczne jednostki gospodarczej duży wpływa ma prawidłowa gospodarka zapasami. Przedsiębiorstwa powinny utrzymywać zapasy na takim poziomie, aby zapewnić sobie nieprzerwany tok produkcji i jednocześnie nie spowodować wzrostu kosztów zaopatrzenia. Odpowiednia wielkość i struktura zapasów materiałowych gwarantuje ciągłość działalności gospodarczej przedsiębiorstwa

Główną przyczyną utrzymania zapasów są zakłócenia w ciągłości i intensywności przepływów fizycznych oraz konieczność stabilizacji procesów gospodarczych

Zapas — artykuły polecane

Zapasy — Materiały — Środki trwałe — Produkcja w toku — Rzeczowy majątek obrotowy — Zarządzanie zapasami — Metoda ceny przeciętnej — Materiał — Liczność partii

Bibliografia

• Czubakowska K. (red.) (2014), Rachunkowość przedsiębiorstw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Łubniewski R. (2010), Zapasy w systemie logistycznym produkcji, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania Edukacja, Wrocław
• Maćkowiak E. (2011), Rzeczowe aktywa obrotowe w ujęciu krajowych i międzynarodowych regulacji rachunkowości, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 41
• Skoczylas K. (2011), Rachunkowość a zarządzanie zapasami w przedsiębiorstwie handlowym, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Finanse, Rynki finansowe, Ubezpieczenia, Nr 32
• Stępnicka N. (2013), Zarządzanie logistyczne i gospodarka magazynowa w przedsiębiorstwach - wybrane aspekty teoretyczne, Miscellanea Oeconomicae, nr 2
• Szymonik A. (red.) (2013), Zarządzanie zapasami i łańcuchem dostaw, Difin, Warszawa

Autor: Klara Jowsa