Łańcuch dostaw

Łańcuch dostaw - obejmuje wszelkie czynności związane z transportem oraz przeróbką towarów, wspominając tutaj również o początkowym etapie, czyli pozyskiwaniu wszelkiego rodzaju surowców oraz etapie końcowym tj. dostarczeniu produktu konsumentom. Pojęcie to zawiera również przepływ informacji, które są istotne podczas całego procesu.

Łańcuch dostaw nie jest to pojęcie całkowicie nowe. Większość dużych firm bez tego procesu nie mogłoby poprawnie funkcjonować. Przykładem jest tutaj jest międzynarodowa firma Procter & Gamble, która od początku istnienia potrzebowała surowców do wytwarzania mydła oraz jednocześnie chętnych klientów do ich zakupu. Obecnie sytuacja jest taka sama, gdyż rodzaj zapotrzebowania w tym przedsiębiorstwie się nie zmienia.

TL;DR

Artykuł omawia pojęcie łańcucha dostaw, jego historię rozwoju oraz podstawowe zasady zarządzania. Wskazuje na metody stosowane w zarządzaniu łańcuchem dostaw oraz cele i korzyści wynikające z ich zastosowania. Omawia również potrzebę współpracy i wymiany informacji między jednostkami w łańcuchu dostaw. Artykuł podkreśla, że niezawodność w dostarczaniu produktów jest kluczowa, a osiągnięcie tego celu wymaga koncentracji na usprawnianiu i monitorowaniu procesów oraz wymianie informacji.

Historia rozwoju

Koncepcja łańcucha dostaw upowszechniona została w praktyce działalności przedsiębiorstw dopiero w drugiej połowie XX wieku. Upowszechnienie koncepcji łańcucha dostaw jest konsekwencją nasilenia potrzeby współpracy przedsiębiorstw w dążeniu do realizacji celów każdego z nich, w otoczeniu, w którym tempo i skala zmian znacznie się zwiększyły. W łańcuchu dostaw decyzje dotyczące ukształtowania i rozwoju działalności poszczególnych jednostek powinny uwzględniać powiązania z innymi jednostkami na rynku.

Jak zauważył J. Witkowski, koncepcja łańcucha dostaw powstała jako alternatywa wobec tradycyjnego sposobu postrzegania relacji między dostawcami i odbiorcami, które charakteryzują antagonizmy, wykorzystywanie własnej siły przetargowej oraz związane z tym przesuwanie obowiązku ponoszenia zwiększonych kosztów na kooperanta.

W łańcuchu dostaw, w którym jednostki współpracują w wytwarzaniu i dostarczaniu produktów ostatecznym nabywcom, zależności pomiędzy osiągnięciami poszczególnych przedsiębiorstw odgrywają szczególną rolę. Podejście takie związane jest z koniecznością dostosowania sposobów dostarczania towarów, jak również późniejszej obsługi posprzedażowej do indywidualnych potrzeb zgłaszanych przez każdego nabywcę. Spełnienie takich oczekiwań jest tym bardziej utrudnione, gdyż dostawcy dążą równocześnie do:

• zapewnienia szybkiego obrotu zapasami,
• niskiego poziomu kosztów działalności.

Dla osiągnięcia odpowiedniej elastyczności wobec zmieniających się oczekiwań klientów istotnym jest więc zapewnienie ścisłej współpracy dostawców, przepływów odpowiednich informacji pomiędzy tymi jednostkami. Szybka i niezakłócona obsługa klientów, zgodnie z ich oczekiwaniami nie jest także możliwa bez wymiany informacji pomiędzy ostatecznymi nabywcami, a dystrybutorami. Umożliwia to z jednej strony szybkie składanie zamówień wpływające na planowanie produkcji i dostaw oraz informowanie o zmianach preferencji (zmiany specyfikacji towarów), a z drugiej strony powiadamianie odbiorców o postępach w realizacji zapotrzebowania. Dostawcy dążą wprawdzie do utrzymania pełniej kontroli nad przebiegiem własnej działalności, ale w skali całego łańcucha realizują także planowanie i koordynowanie przepływów:

• surowców,
• materiałów,
• półproduktów,
• produktów gotowych,
• surowców wtórnych,
• odpadów informacji,
• środków finansowych.

Cele stosowania takich rozwiązań odzwierciedlone są w definicjach zarządzania łańcuchem dostaw. Wśród przykładów takich definicji wyróżnić można propozycję M. Christophera, zgodnie z którą zarządzanie łańcuchem dostaw ma na celu dostarczenie najwyższej wartości dla klienta po niższych kosztach dla całego łańcucha i polega na zarządzaniu stosunkami z:

• dostawcami,
• odbiorcami,
• klientami.

Należy zaakcentować istotną cechę współpracy przedsiębiorstw w formie łańcucha dostaw jaką jest integrowanie działań przy równoczesnym zachowaniu niezależności w sensie prawnym.

Podstawowe zasady zarządzania łańcuchem dostaw

Określając podstawowe zasady zarządzania łańcuchem dostaw można wykorzystać jako inspirację podejście prezentowane przez organizację zajmującą się rozwijaniem wiedzy i doradztwem w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem APICS (skrót od pierwotnej nazwy: American Production and Inventory Control Society, obecnie organizacja określa się jako The Educational Society for Resorce Management - Edukacyjne Stowarzyszenie Zarządzania Zasobami). Na tej podstawie można wyróżnić:

• szybkość działania - dotycząca zadań realizowanych od otrzymania zamówienia do uzyskania środków finansowych za towary dostarczone klientom, co związane jest przede wszystkim z zapewnieniem odpowiedniej infrastruktury,
• harmonizowanie działania kolejnych ogniw w łańcuchu - związane ze zróżnicowaniem czasu potrzebnego do wykonania zadań przez poszczególne jednostki w łańcuchu, co umożliwi redukcję poziomu zapasów i tym samym zmniejszenie poziomu kosztów,
• zapewnienie przepływów informacji pomiędzy współpracującymi jednostkami w odpowiedniej formie, miejscu i czasie - dotyczące zwłaszcza zapotrzebowania na produkty gotowe zgłaszanego przez klientów, zapewnienia odpowiedniego poziomu zapasów surowców, materiałów, czy półproduktów w poszczególnych jednostkach, określenia wymaganego okresu realizacji zamówienia, zapewnienia przepływów środków pieniężnych potrzebnych do zabezpieczenia zapasów w poszczególnych jednostkach,
• poznanie i zrozumienie oczekiwanych wyników współpracy - związane przede wszystkim z uzgodnieniami partnerów dotyczącymi przewidywanych wyników w skali całego łańcucha oraz zastosowania odpowiednich wskaźników osiągnięć,
• tworzenie wartości dla interesariuszy - związane z koniecznością rozpoznania i uwzględnienia oczekiwań wszystkich interesariuszy w działalności łańcucha dostaw.

Wykorzystując podejście W. Walkera można pogrupować przedstawione zasady zgodnie z zakresami ich głównego zastosowania. Szybkość działania całego łańcucha dostaw oraz ograniczenie różnic czasów realizacji zadań przez poszczególne ogniwa są bowiem szczególnie istotne z punktu widzenia projektowania łańcucha dostaw, a do podstawowych celów należą zapewnienie konkurencyjnej infrastruktury oraz organizacja logistyki umożliwiająca realizację przepływów dóbr, informacji i środków pieniężnych nawet w skali całego świata. Zapewnienie przepływu informacji w odpowiedniej formie, miejscu i czasie oraz znajomość założeń dotyczących wyników współpracy wpływają przede wszystkim działalność poszczególnych ogniw w łańcuchu a realizacja tych zasad powinna ułatwić dostosowanie podaży do popytu, a także pomiar osiągnięć całego łańcucha niezależnie od skali jego działalności. Tworzenie wartości dla interesariuszy wynika natomiast z założenia, że taka forma współpracy przedsiębiorstw ma umożliwić interesariuszom osiągnięcie wyższych korzyści niż w warunkach odrębnego działania każdego z nich.

Metody stosowane w zarządzaniu łańcuchem dostaw

Metody i narzędzia wykorzystywane w zarządzaniu łańcuchem dostaw:

• LM (Lean management) - zarządzanie wyszczuplające
• QR (Quick Response) - szybka reakcja
• AM (Agile Management) - zarządzanie elastyczne
• TQM (Total Quality Management) - kompleksowe zarządzanie jakością
• BPR (Business Proces Reengineering) - przeprojektowanie procesu biznesowego
• TBM (Time Based Management)- zarządzanie czasem
• Six Sigma
• ECR (Efficient Consumer Response) - efektowne obsługa w łańcuchach dostaw klienta
• JiT (Just in time) - dokładnie na czas
• SCOR- (Supply Chain Operation Reference-Model) - model referencyjny łańcucha dostaw
• VMI (Vendor Management Inventory)- zarządzanie zapasami przez dostawcę

Te metody mogą być wprowadzane i wdrażane pod warunkiem korzystania z technologii informatycznych, które jednocześnie pomagają podejmować niezbędne decyzje ale również dostarczają wiele niezbędnych informacji potrzebnych do zarządzania łańcuchem dostaw.

Cele

Najczęściej opisywanymi celami łańcucha dostaw w ujęciu logistycznym jest:

• Minimalizacja kosztów wynikających z przepływu towarów i informacji przy zachowaniu dobrego poziomu obsługi klienta
• Krótki czas realizacji zamówień oraz bezproblemowość i elastyczność dostaw
• Optymalizacja poziomu zapasów wraz z dostosowaniem się do potrzeb rynku

Korzyści

Korzyści biznesowe, jakie odnoszą firmy dzięki zastosowania łańcucha dostaw:

• Uzyskiwanie cennych informacji, dzięki stosowanym teraz systemom SCM, które zbierają, przetwarzają a następnie udostępniają gotowe informacje na rynek.
• Szybka reakcja spowodowana wspomnianym wcześniej bezproblemowym przepływem informacji dotyczących zmian w łańcuchu dostaw i poza nim.
• Oszczędności, które wytwarzane są dzięki lepszemu planowaniu zaopatrzenia, produkcji czy dystrybucji. Łańcuch dostaw ma zsynchronizowany tryb pracy.
• Zmniejszone zapasy, dzięki zastosowaniu m.in. metody JiT czyli zsynchronizowanie produkcyjnych planów wraz z niewielkimi dostawami, co daje mniejsze zapasy zmagazynowane.

Wśród wyróżnionych efektów, które mogą zostać osiągnięte dzięki współpracy w łańcuchu dostaw nie została jednak wymieniona inna istotna cecha, akcentowana m.in. w pracy M. Christophera, a którą jest niezawodność w dostarczaniu dóbr ostatecznym nabywcom. Autor zwrócił jednak uwagę na zasadnicze warunki, które powinny zostać spełnione, aby zapewnić wspomnianą niezawodność dostaw. Do takich warunków wg M. Christophera należą przede wszystkim koncentrowanie uwagi na przebiegu, usprawnianiu, a w skrajnych przypadkach także na reengineeringu procesów wpływających na wyniki działania całego łańcucha oraz zapewnienie przepływów informacji umożliwiających monitorowanie przebiegu tych procesów przez każdego uczestnika w łańcuchu. Zapewnienie wymiany informacji pomiędzy wszystkimi współpracującymi jednostkami stanowi także jeden z podstawowych warunków integrowania działań w łańcuchu dostaw.

Łańcuch dostaw — artykuły polecane

Zarządzanie sieciami dostaw — Zarządzanie łańcuchem dostaw - zasady — System APS — Systemy DRP — Rozszerzone przedsiębiorstwo — Funkcja integracyjna logistyki — Logistyka produkcji — Zarządzanie zamówieniami — Tworzenie sieci dostaw

Bibliografia

• Christopher M. (2000), Logistyka i zarządzanie łańcuchem dostaw. Strategie obniżki kosztów i poprawy poziomu usług, Polskie Centrum Doradztwa Logistycznego, Warszawa
• Dyczkowska J. (2012), Logistyka zaopatrzenia i produkcji - wpływ na logistykę dystrybucji, Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej
• Klimas P., Twaróg S. (2013), Wpływ bliskości międzyorganizacyjnej na wzrost poziomu integracji łańcuchów dostaw, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katowice
• Murphy P., Wood D. (2011), Nowoczesna logistyka, Helion, Gliwice
• Szymczak M. (2015), Ewolucja łańcuchów dostaw, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Poznań
• Szymonik A. (2013), Zarządzanie zapasami i łańcuchem dostaw, Difin, Warszawa
• Walker W. (2005), Supply Chain Architecture: A Blueprint fir Networking the Flow of Material, Information and Cash, CRC Press LLC, Boca Raton
• Witkowski J. (2003), Prekursorzy logistyki i zarządzania łańcuchami dostaw, Gospodarka Materiałowa i Logistyka, nr 9

Autor: Tomasz Małkus, Sabina Wiśniowska