Czynniki produkcji w gospodarce turystycznej

Czynniki produkcji w gospodarce turystycznej
Polecane artykuły
Usługa Kapitał ludzki Badania i rozwój Rozwój gospodarczy Gospodarowanie zasobami Funkcje turystyki Transport Czynniki wpływające na zarządzanie kadrami Technologia

Do elementów gospodarki turystycznej zalicza się następujące podmioty:

• Jednostki prowadzące działalność gospodarczą – przedsiębiorstwa turystyczne,
• Jednostki samorządu terytorialnego wszystkich szczebli,
• Organizacje i stowarzyszenia branży turystycznej, w tym samorząd gospodarczy,
• Regionalne i lokalne organizacje turystyczne.

Podobnie jak w całej gospodarce, również w turystyce do realizacji końcowych efektów niezbędne są tzw. czynniki produkcji.

Czynniki produkcji - są to wszystkie środki uczestniczące w procesach produkcji dóbr rzeczowych i usług, które można różnie klasyfikować. Klasyczna teoria ekonomii powstała w XIX wieku, teorię tę wyznawała wielu ekonomistów, którzy za czynniki pracy uważali głównie przedmioty fizyczne i łączoną z nimi pracę. Klasyczna teoria ekonomii wyróżnia trzy podstawowe czynniki produkcji:

• pracę
• ziemię lub surowce
• kapitał

Wymienione czynniki w nowoczesnych ujęciach uzupełnia się czwartym czynnikiem: informacją (postępem techniczno-organizacyjnym).

Praca

to celowa działalność człowieka, polegająca na przekształcaniu dóbr przyrody przystosowywaniu ich do zaspokajania potrzeb ludzkich, wykonywana z reguły odpłatnie.

Czynnik ten odgrywa ogromną rolę w działalności usługowej - turystycznej (hotelu). Pomimo postępu technicznego, maszyny i oprogramowanie nie są w stanie zastąpić czynnika ludzkiego w procesie świadczenia usług hotelarskich, dlatego tzw. koszty osobowe stanowią największą pozycję kosztów ogółem. Wartość wynagrodzeń, wraz z pochodnymi, oscyluje się w hotelach między 30 a 40%.

W ostatnich latach zaczyna się jednak obniżać udział wynagrodzeń w ogólnej strukturze kosztów. Wiąże się to w głównej mierze ze spadkiem zatrudnienia i zahamowaniem tendencji do wzrostu wynagrodzeń. Ogólny spadek zatrudnienia wynika z dążenia do wzrostu efektywności świadczonych usług. W praktyce, w niektórych hotelach, stosowany jest wskaźnik zatrudnienia (W) na poziomie 0,4 na pokój, co oznacza, że hotel mający 300 pokoi nie może zatrudniać więcej niż 135 osób.

gdzie:

Z - liczba zatrudnionych w hotelu,

P - liczba pokoi w hotelu.

Oznacza to bardzo poważną redukcję zatrudnienia na wszystkich szczeblach.

Aby przedsiębiorstwo mogło sprawnie realizować swoje zadania powinno mieć nie tylko odpowiednią liczbę pracowników, ale też załogę odpowiednią pod względem kwalifikacji zawodowych. Na kwalifikacje zawodowe pracownika składają się: wiedza teoretyczna, doświadczenie związane z wykształceniem zawodowym, umiejętności praktyczne oraz specyficzne cechy pracownika - nieodzowne lub przydatne w wykonywaniu danego zawodu. W analizie poziomu kwalifikacji zawodowych uwzględnia się przede wszystkim dwa najbardziej istotne kryteria a mianowicie wykształcenie i staż pracy; pozostałe kryteria są raczej trudno mierzalne.

Należy podkreślić, że wymogi współczesnego rynku powinny wskazywać na wymóg zatrudnienia pracowników do obsługi ruchu turystycznego z wykształceniem co najmniej średnim oraz potwierdzonymi kwalifikacjami i doświadczeniem zawodowym. Niezbędnym kryterium, które powinno wspomagać zarówno dobór jak i awans pracownika w przedsiębiorstwach turystycznych, są cechy indywidualne, predyspozycje do obsługi klientów (turystów) a ponadto znajomość języków obcych i posiadanie innych umiejętności niezbędnych w procesie kontaktów z klientami hoteli, biur podróży, placówek informacji turystycznej, itp

W przypadku przedsiębiorstw turystycznych pomiar wydajności pracy jest niezwykle trudny. Zarządzającym tymi podmiotami pozostaje wykorzystywanie innych metod do oceny zaangażowania pracowników na stanowisku pracy, np. umiejętność kontaktu z klientem, empatia, znajomość oferty a także obserwacja zgłaszanych skarg, względnie innych sytuacji, które negatywnie wpływają na wizerunek firmy turystycznej i decyzje nabywcze turystów wynikające z niewłaściwej pracy personelu.

Największy spadek zatrudnienia następuje w związku z ograniczeniem działalności gastronomicznej, gdzie lokuje się największą część środków osobowych. Widoczne stają się efekty przekazywania części prac realizowanych do niedawna w hotelu przez własnych pracowników do realizacji przez firmy zewnętrzne, czyli zastosowanie outsourcingu.

Czynnik ludzki pełni w usługach szczególną funkcję, co wyróżnia tę sferę gospodarowania spośród pozostałych. Liczba i kwalifikacje zatrudnionych pracowników są podstawowym wyznacznikiem poziomu podaży usług. Wartość włożonej pracy jest w większości usług dominującym składnikiem struktury kosztów, zwłaszcza w podmiotach świadczących efekt usługowy. Trzeba podkreślić, że usługi z reguły wymagają pracy wysoko kwalifikowanej, bardziej złożonej niż większość dziedzin produkcji materialnej. Przez pryzmat zmian dokonujących się w sferze zatrudnienia można ocenić rzeczywistą sytuację na rynku usług. Z punktu widzenia przedsiębiorstwa turystycznego pracownicy i ich kwalifikacje są zatem podstawowym czynnikiem produkcji.

Ziemia

w przypadku hoteli, świadczącym usługi niematerialne nie mamy do czynienia z surowcem, zatem kwalifikowanym czynnikiem produkcji jest ziemia. Ziemia - jako czynnik produkcji jest pojęciem ogólnym, obejmującym wszelkie zasoby naturalne wykorzystywane w procesie wytwarzania. Przyjmuje się, że ten czynnik produkcji podlega największym ograniczeniom. Ponieważ obszar ziemi jest praktycznie wielkością stałą, rozszerzenie jednej z form korzystania z ziemi wymaga ograniczenia innej.

Jako główne formy korzystania z ziemi w procesie produkcji wymienia się: uprawę, eksploatację, lokalizację (odgrywającą istotną rolę zarówno w produkcji dóbr rzeczowych jak i usług).

W działalności usługowej ziemia odgrywa jako czynnik lokalizacji. Pod pojęciemlokalizacji działalności gospodarczej należy rozumieć geograficzne sprecyzowane umiejscowienie czy rozmieszczenie obiektów. Pojęcie lokalizacji oznacza umiejscowienie wielkości i rodzaju działalności gospodarczej, obiektu lub zespołu obiektów w określonym obszarze.

Decyzje lokalizacyjne, ze względu na długofalowe skutki, należą do rozstrzygnięć o podstawowym znaczeniu. Ewentualne korekty odnośnie tego typu rozstrzygnięć są z reguły bardzo kosztowne. Dlatego podejmowanie decyzji lokalizacyjnych wymaga dysponowania jak najpełniejszymi informacjami dotyczącymi kosztów i przewidywania wpływów, wiążących się z wyborem poszczególnych miejsc.

W celu podjęcia właściwej decyzji należy wziąć pod uwagę walory użytkowe danego miejsca, które dzielą się na walory popytu oraz walory zasobów.

Walory popytu, czyli atrakcyjność danej lokalizacji z punktu widzenia możliwości zbytu wyprodukowanych dóbr materialnych lub usług wyznaczania jest przez liczbę konsumentów i ich zdolność nabywczą. Walory zasobów wynikają z możliwości uzyskania w danym miejscu warunków niezbędnych do określonej działalności. Obejmują one między innymi teren i jego zagospodarowanie, zasoby pracy, urządzenia techniczne, zasoby przyrody, energię.

Dla przedsiębiorstwa usługowego podstawową rolę odgrywają walory popytu. Umiejscowienie placówek obsługi ruchu turystycznego, biur podróży, restauracji a także obiektów para turystycznych, tj. placówek handlowych, usług bytowych, zależy przede wszystkim od rozmieszczenia odbiorców. Dlatego też najbardziej typowym kryterium lokalizacyjnym podmiotów gospodarki turystycznej jest bliskość strumienia popytu, czyli inaczej lokalizacja o nastawieniu rynkowym. Nieco odmienne, niż w przypadku wymienionych form działalności przedsiębiorstw turystycznych przedstawia się lokalizacja obiektów noclegowych turystycznych i tzw. atrakcji miejsca docelowego. W tym przypadku kryterium branym pod uwagę jest także nastawienie popytowe (rynkowe), ale wynikające nie tylko w momencie identyfikacji potrzeby i zamówienia usługi turystycznej, ale głównie z punktu widzenia położenia w stosunku do miejsc konsumpcji turystycznej, tj. bezpośredniej bliskości walorów turystycznych. Oznacza to, że obiekty noclegowe turystyki i inne usługi towarzyszące zlokalizowane są w miejscach atrakcyjnych turystycznie, zarówno w centrach dużych aglomeracji miejskich jak i oddalonych od tych centrów obszarach peryferyjnych o ukształtowanej funkcji turystycznej.

Uzupełniającym kryterium lokalizacyjnym w turystyce jest nastawienie o charakterze komunikacyjnym, tj. wynikające z bezpośredniej bliskości i jednocześnie możliwości korzystania z sieci komunikacyjnej poszczególnych gałęzi transportu. Generalnie wszystkie formy działalności usługowej w turystyce wymagają odpowiedniego zlokalizowania w stosunku do sieci transportu drogowego lub innych środków transportu.

Wartość gruntów stanowiących podstawę do opłaty za wieczyste użytkowanie jest wprowadzana do bilansu jako część aktywów. Pozycja ta stanowi 1-5% całości aktywów hotelu a jej wartość zależy od tego, czy hotel jest nowy, czy mocno zamortyzowany (im nowszy tym jest ona mniejsza).

Kapitał

oznacza dobra zaangażowane w proces świadczenia usług.

Kapitał przedsiębiorstw świadczących usługi obejmuje głównie takie składniki, jak: lokale do działalności (podstawowej i pomocniczej), maszyny i urządzenia, środki transportu, dostęp do źródeł energii i wody, wyposażenie w narzędzia, materiały i części zamienne.

Wymienione czynniki w sposób bezpośredni warunkują zdolność przedsiębiorstwa do świadczenia usług. Ponadto niezbędna jest stałą troska o utrzymanie tego potencjału w pełnej sprawności a to wymaga niezbędnych nakładów na inwestycje i wdrażanie postępu technicznego.

Należy zwrócić uwagę, iż dobra kapitałowe można rozumieć w dwojaki sposób. Najczęściej zwrot ten utożsamiany jest z przetworzonymi przez człowieka zasobami materialnymi, których celem jest efektywna produkcja. Dobra kapitałowe w tym rozumieniu nie zaspakajają potrzeb konsumenta w sposób bezpośredni, stad też nazywane są dobrami pośrednimi. Przykładami takich dóbr są np.: młotek, komputer, linia montażowa. Dobra konsumpcyjne zaspakajają potrzeby konsumentów w sposób bezpośredni. Są to np.: chleb, mleko, samochód, rower.

W działalności gospodarczej w zakresie turystyki podstawowymi środkami kapitałowymi będą między innymi:

• w hotelarskie, budynki i budowle, wyposażenie pokoi, wewnętrzne systemy komunikacyjne, urządzenia techniczne, w tym systemy komputerowe, wyposażenie zaplecza gastronomicznego.
• w biurach podróży i pozostałych formach obsługi ruchu turystycznego, wyposażenie placówek usługowych, systemy komputerowe
• w transporcie turystycznym, środki transportowe, systemy łączności
• w usługach sportowo-rekreacyjnych, budynki i budowle, wyposażenie obiektów.Charakterystyczną cechą hotelu jest bardzo wysoki udział budynków i budowli w majątku.

W zależności od wielkości hotelu, jego standardu i stopnia zamortyzowania, kształtuje się w granicach 65-90% majątku. Wartość maszyn i urządzeń oraz tzw. innych środków trwałych waha się w granicach 7-25% (do środków tych zaliczamy: sprzęt informatyczny, wyposażenie części hotelowej, tj. meble, sprzęt TV itp., wyposażenie części gastronomicznej).

Informacja

We współczesnej gospodarce znaczenie informacji jako czynnika wykorzystywanego w procesach gospodarowania jest decydujące dla rozwoju społecznego i ekonomicznego. Decydujący wpływ informacji na rozwój społeczny i gospodarczy jest widoczny zwłaszcza w długim okresie.

Nie każda informacja pojawiająca się w gospodarce jest czynnikiem produkcji. Jest nim tylko taka informacja, która ma cechy zasobu ekonomicznego. Informacyjny zasób ekonomiczny tworzą wszelkie potencjalne użyteczne zbiory informacji, zgromadzone i przechowywane w czasie, w miejscu oraz przy zastosowaniu technologii i organizacji umożliwiających ich wykorzystanie przez użytkowników finalnych informacji działających jako podmioty ekonomiczne w gospodarce.

W warunkach rynku turystycznego informacja wykorzystywana jest jako:

• wiedza, tj. potencjał, którym należy odpowiednio zarządzać
• podstawa do podejmowania decyzji rynkowych za pośrednictwem badań rynku skierowanych na konkurencję i konsumentów
• baza danych o potencjale turystycznym obszarów (walorach turystycznych, zagospodarowaniu turystycznym, ofercie usługowej podmiotów)
• forma kontaktu, prezentacji oferty i zawierania transakcji z konsumentami i kooperantami poprzez nowoczesne systemy rezerwacyjne, a także internet
• przedmiot działalności podmiotów na rynku turystycznym a zwłaszcza usług w zakresie informacji turystycznej w szerokim znaczeniu.

Przedsiębiorczość

W obecnej sytuacji rynkowej nie wystarczy dysponowanie trzema lub nawet czterema czynnikami produkcji do osiągania ponadprzeciętnych efektów. W dzisiejszych czasach najważniejszą rolę odgrywa przedsiębiorczość. Jest to zespół cech, które umożliwiają w szybki sposób zrozumieć sytuację panującą na rynku i poprawnie do niej zareagować. Rolą przedsiębiorcy jest odpowiednim dobór wyżej wymienionych, podstawowych czynników produkcji. Jego zadanie polega na wykorzystywaniu jednych czynników produkcji, a zarazem na odrzucaniu innych. Przedsiębiorca, który długoterminowo dokonuje poprawnej selekcji, odnosi sukces. Przedsiębiorczość należy rozumieć, jako zdolności człowieka do przekształcania świata materialnego na wszelkie możliwe sposoby. Wszelkie dostępne nam materialne czynniki produkcji zostały wymyślone przez człowieka, surowce pozostawały nieużywane do czasu, gdy człowiek wymyślił dla nich zastosowanie. Praca fizyczna również wymaga zaplanowania i kontrolowania, aby była efektywna. Talent przedsiębiorczości, czyli umiejętności łączenia wszystkich czynników produkcji w jednym procesie wytwarzania dóbr i usług, przynosi maksymalne efekty. Przedsiębiorczość przez wiele lat była pomijana przez ekonomistów, została doceniana po zaobserwowaniu wielu korzyści płynących z innowacji, jakie zaczęli wprowadzać do swoich biznesów pierwsi przedsiębiorcy. Wtedy też sztywne podziały na czynniki produkcji zostały rozszerzone o przedsiębiorczość, która z czasem stała się najważniejszym czynnikiem produkcji.

Przypisy

Bibliografia

• Budner W. 2000 Lokalizacja przedsiębiorstw, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań, s. 21
• Fleischer A. (2005) Does rural tourism benefit from agriculture? Tourism management, The Hebrew University of Jerusalem, Vol. 26 Nr 4, s. 493-501
• Gołembski G. 2007 Przedsiębiorstwo turystyczne, PWN, Warszawa, s. 54
• Januszewska M. (2010). Innowacyjne przedsiębiorstwo turystyczne oparte na wiedzy Zarządzanie organizacjami usługowymi. Zeszyty Naukowe UE w Poznaniu, s. 145
• Machaj M. 2016 Wolna przedsiębiorczość, Instytut Ludwiga von Misesa, s. 17-20
• Meyer B. (2010) Nowe trendy w kształtowaniu produktów turystycznych, Acta Scientiarum Polonarum, Oeconomia, Vol. 9 Nr 4, s.313-322
• Oleński J. 2001 Ekonomika informacji, PWE, Warszawa, s. 246
• Panasiuk A. 2006 Ekonomika turystyki, PWN, Warszawa, s. 60-61, 64
• Panasiuk A. 2008 Gospodarka turystyczna PWN, Warszawa, s. 25

Autor: Mateusz Jończyk, Mariusz Kaczor