Konglomerat

Konglomerat - forma organizacji przedsiębiorstw polegająca na połączeniu dwóch lub więcej firm o odrębnych profilach działalności, z różnych branż i świadczących różnego rodzaju usługi powstałe w wyniku fuzji lub przejęcia, a mające na celu osiągnięcie wyższej rentowności, zdywersyfikowanie produkcji i źródeł dochodu właścicieli oraz ograniczenie ryzyka strat finansowych związanych z wahaniami koniunktury w poszczególnych branżach (A. Sikorska-Michalak red. 1998, s. 402).

W momencie, gdy następuje spadek koniunktury w jednym z sektorów i tym samym zaczyna przynosić on straty, inne firmy prosperujące w sektorach nie dotkniętych spadkiem koniunktury sektory przynoszą zyski, które mogą pokryć lub nawet przewyższyć powstałe straty. Tak jak w przypadku połączeń firm z jednego sektora można oczekiwać bezpośredniej obniżki kosztów, tak w przypadku konglomeratu obniżka taka jest raczej niemożliwa, ponieważ łączą się formy o różnym, często całkowicie odmiennym profilu produkcji (D.Begg 2003, s. 507-508). Konglomerat jest swego rodzaju sposobem na monopolizację produkcji czy świadczenia usług, ponieważ pod jednym szyldem działa wiele przedsiębiorstw, których zyski trafiają do jednych i tych samych właścicieli.

Nie ma żadnych konkretnych kryteriów doboru profilu działalności podczas tworzenia konglomeratu. Jedyne co się liczy to zwiększanie rentowności zaangażowanego kapitału oraz możliwie jak najskuteczniejsza dywersyfikacja ryzyka.

Konsekwencją fuzji konglomeratowych pojawiają się tzw. efekty portfolio, które oznaczają jednoczesny wzrost siły rynkowej (niekoniecznie prowadzącej do dominacji) oraz to, że ich produkty są sprzedawane na powiązanych rynkach (często są to dobra względem siebie komplementarne), co przynosi określone korzyści konsumentowi. Występują więc zjawiska o charakterze pro-, jak i antykonkurencyjnym (np. transakcje wiązane, dyskryminacja cenowa), (OECD 2002).

Konglomerat finansowy

Konglomeraty finansowe, na forum międzynarodowym, to grupy podmiotów, które spełniają poniższe kryteria (Bank of Japan, 2005):

• obejmują swoim działaniem przynajmniej 2 z największych sektorów finansowych (bankowość, rynki kapitałowe, ubezpieczenia),
• ich działalność podstawowa ma miejsce w sektorze finansowym,
• podmioty angażujące się w działalność na rynku finansowym powinny być regulowane i nie powinny podlegać ujednoliconym wymogom w zakresie adekwatności kapitałowej, (M. Iwanowicz-Drozdowska, 2007).

W drugiej połowie XIX wieku zmiany w strukturach jednostek finansowych były dynamiczne. Konglomeraty finansowe były jedną z najważniejszych oznak globalnego postępu w sferze instrumentów inwestycyjnych (Ball, 2012).

Dominującą formą powiązań stała się współpraca w ramach bancassurance. Bancassurance to współpraca instytucji bankowej i ubezpieczeniowej, która polega na pośrednictwie banków w sprzedaży usług ubezpieczeniowych (np. Sprzedaż polis ubezpieczeniowych w formie indywidualnej lub grupowej klientom banku), (Gajdek M., 2016, s. 18-21).

Nad konglomeratami finansowymi czuwa utworzone w 1996 r. Wspólne Forum dotyczące Konglomeratów Finansowych - Joint Forum - skupiające nadzorców bankowych, ubezpieczeniowych i z rynku papierów wartościowych, (M. Iwanowicz-Drozdowska, 2007).

Konglomeraty finansowe mogą mieć jedną z 3 form organizacyjnych (Bank of Japan, 2005):

• banku uniwersalnego,
• dominującej spółki matki, która działa w segmencie bakowym, ubezpieczeniowym, czy inwestycyjnym, posiadająca udziały w innych podmiotach działających w segmentach rynku finansowego,
• spółki holdingowej" która posiada udziały w spółkach działajacych w różnych segmentach rynku.

Przykłady

Najbardziej znanym w świecie konglomeratem jest indyjski koncern TATA, który skupia obecnie 98 przedsiębiorstw w 7 różnych sektorach: systemy informatyczne i komunikacja, inżynieria, materiały, usługi, energia, produkty konsumenckie i chemikalia.

Największe konglomeraty - pod względem wielkości aktywów - znajdują się w:

• UE (ING - Holandia, Allianz - Niemcy, Santander Group - Hiszpania, Francja - ABN-Amro),
• Japonii (Mitsubishi Tokyo, Financial Group, Mizuho Financial Group),
• USA (Citigroup, Bank of America, JP Morgan Chase),
• Szwajcarii (UBS, Credit Suisse),
• Wielka Brytania (Barclays, HSBC, Royal Bank of Scotland).

Dla stabilności finansowej najważniejsze są konglomeraty o charakterze finansowym, czyli wywołujące ryzyko stosowania doktryny "zbyt duży, żeby upaść" (too big to fail), (M. Iwanowicz-Drozdowska, 2007).

Formy organizacyjne konglomeratów

Bank uniwersalny

Bank uniwersalny jest jedną z najpopularniejszych form organizacyjnych konglomeratów. W tej strukturze konglomerat obejmuje zarówno działalność bankową, jak i inne związane z nią usługi finansowe. Bank uniwersalny może oferować klientom szeroki zakres produktów i usług, takich jak konta oszczędnościowe, kredyty, usługi maklerskie, ubezpieczenia i wiele innych. Dzięki temu klienci mogą korzystać z różnych usług finansowych w jednym miejscu, co jest wygodne i oszczędza czas.

Bank uniwersalny jest zazwyczaj regulowany przez odpowiednie instytucje nadzoru finansowego, które zapewniają stabilność i bezpieczeństwo działalności bankowej. Jednak ta forma organizacyjna może być również bardziej podatna na ryzyko, ponieważ wszelkie problemy w jednym z obszarów działalności mogą wpływać na całą organizację. Dlatego banki uniwersalne muszą być bardzo ostrożne i skutecznie zarządzać ryzykiem.

Dominująca spółka matka

Dominująca spółka matka to forma organizacyjna konglomeratu, w której jedna spółka kontroluje i zarządza innymi spółkami w grupie. Spółka matka posiada większość udziałów lub akcji innych spółek w grupie, co daje jej kontrolę nad ich działalnością. Ta forma organizacyjna umożliwia centralizację zarządzania, co może prowadzić do większej efektywności i synergii między różnymi działalnościami.

Dominująca spółka matka może korzystać z różnych strategii zarządzania, takich jak standaryzacja procesów, wspólne wykorzystanie zasobów i transfer wiedzy między spółkami w grupie. Jednak ta forma organizacyjna może również generować konflikty interesów między różnymi spółkami, zwłaszcza jeśli ich cele i strategie są różne. Dlatego ważne jest, aby dominująca spółka matka umiała skutecznie zarządzać i koordynować działania w całej grupie.

Spółka holdingowa

Spółka holdingowa jest kolejną popularną formą organizacyjną konglomeratów. W tej strukturze spółka holdingowa posiada udziały lub akcje różnych firm, ale nie zarządza nimi bezpośrednio. Zamiast tego spółka holdingowa pełni funkcję zarządzającą i kontrolującą, nadzorując różne spółki w grupie. Spółka holdingowa może również dostarczać wsparcie finansowe i strategiczne dla poszczególnych spółek.

Spółka holdingowa umożliwia skoncentrowanie się na strategicznym zarządzaniu całym konglomeratem, podczas gdy poszczególne spółki zachowują większą niezależność operacyjną. Ta forma organizacyjna może być szczególnie korzystna w przypadku konglomeratów, które działają w różnych branżach, ponieważ pozwala na elastyczność i adaptację do zmieniających się warunków rynkowych.

Wpływ konglomeratów na gospodarkę

Konglomeraty a polityka ekonomiczna

Konglomeraty, ze względu na swoją dużą skalę działalności i szerokie spektrum działalności, mogą mieć istotny wpływ na politykę ekonomiczną. Ze względu na swoje znaczenie gospodarcze, konglomeraty często mają dostęp do decydentów politycznych i mogą wywierać presję na podejmowanie decyzji korzystnych dla swoich interesów. Mogą również angażować się w działalność lobbingową, aby wpływać na tworzenie polityk i regulacji, które mogą mieć wpływ na ich działalność.

Jednakże, wpływ konglomeratów na politykę ekonomiczną może być zarówno pozytywny, jak i negatywny. Z jednej strony, konglomeraty mogą przyczynić się do wzrostu gospodarczego poprzez inwestowanie w nowe projekty, tworzenie miejsc pracy i promowanie innowacji. Z drugiej strony, istnieje ryzyko, że konglomeraty mogą manipulować polityką ekonomiczną w celu osiągnięcia swoich prywatnych korzyści, co może prowadzić do nierówności społecznych i niezdrowej konkurencji na rynku.

Ryzyko upadłości konglomeratów

Konglomeraty, ze względu na swoją złożoną strukturę i różnorodność działalności, mogą być bardziej narażone na ryzyko upadłości niż tradycyjne przedsiębiorstwa. Jeśli jedna z gałęzi działalności konglomeratu doświadcza trudności finansowych, może to negatywnie wpłynąć na całą firmę. Ponadto, zarządzanie wieloma różnymi rodzajami działalności może być skomplikowane i wymagać specjalistycznej wiedzy i umiejętności, co może zwiększać ryzyko niepowodzenia.

Ryzyko upadłości konglomeratów może mieć poważne konsekwencje dla gospodarki. Upadłość konglomeratu może prowadzić do utraty miejsc pracy, zamknięcia zakładów produkcyjnych i strat finansowych dla inwestorów. Ponadto, upadek jednego konglomeratu może mieć efekt domina i wpływać na inne firmy zależne od niego, co może prowadzić do dalszych problemów w gospodarce.

Nierówności społeczne generowane przez konglomeraty

Konglomeraty, ze względu na swoją dużą skalę i dominującą pozycję na rynku, mogą prowadzić do powstawania nierówności społecznych. Koncentracja majątku i władzy w rękach nielicznych konglomeratów może prowadzić do koncentracji bogactwa i wpływów w społeczeństwie. To z kolei może prowadzić do większych nierówności dochodowych, braku równych szans i podziału zasobów.

Ponadto, konglomeraty często mają zdolność do unikania płacenia podatków i wykorzystywania luk prawnych, co dodatkowo zwiększa nierówności społeczne. Brak odpowiedniej regulacji i nadzoru nad działalnością konglomeratów może prowadzić do wykorzystywania rynku, dumpingu cenowego i monopolistycznego zachowania, co może negatywnie wpływać na małe i średnie przedsiębiorstwa oraz konsumentów.

Wpływ konglomeratów na konkurencję na rynku

Konglomeraty, ze względu na swoją dużą skalę działalności i różnorodność działalności, mogą mieć znaczący wpływ na konkurencję na rynku. Z jednej strony, konglomeraty mogą korzystać z korzyści wynikających z ekonomii skali i zasobów, co może prowadzić do obniżenia kosztów produkcji i oferowania konkurencyjnych cen. Jednakże, istnieje ryzyko, że konglomeraty mogą wykorzystywać swoją dominującą pozycję, aby eliminować konkurencję i tworzyć bariery wejścia dla nowych firm na rynek.

Wpływ konglomeratów na konkurencję na rynku może mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki. Z jednej strony, konkurencja może prowadzić do innowacji, obniżenia cen i zwiększenia wyboru dla konsumentów. Z drugiej strony, nierówna konkurencja może prowadzić do monopolizacji rynku, ograniczenia wyboru dla konsumentów i zwiększenia cen. Dlatego ważne jest, aby wprowadzić odpowiednie regulacje i nadzór, aby zapewnić uczciwą konkurencję na rynku.

Konglomeraty a globalne rynki

Konglomeraty, ze względu na swoją dużą skalę działalności i globalną obecność, mają znaczący wpływ na globalne rynki. Mogą wpływać na ceny surowców, koszty produkcji i handel międzynarodowy. Ponadto, konglomeraty często mają zdolność do unikania opodatkowania i przenoszenia zysków między krajami, co może mieć negatywny wpływ na systemy podatkowe i dochody państw.

Globalne rynki mogą również wpływać na konglomeraty. Wzrost konkurencji na globalnym rynku może zmuszać konglomeraty do dostosowywania się do zmieniających się warunków i poszukiwania nowych możliwości rozwoju. Wpływ globalnych rynków na konglomeraty może również prowadzić do integracji międzynarodowej i tworzenia strategicznych partnerstw, aby zwiększyć konkurencyjność i dostęp do nowych rynków.

Wpływ konglomeratów na globalne rynki jest ważnym aspektem dzisiejszej gospodarki. Wymaga to odpowiedniej regulacji, nadzoru i współpracy międzynarodowej, aby zapewnić uczciwą konkurencję, zrównoważony rozwój i ochronę interesów konsumentów i innych uczestników rynku.

Konglomerat — artykuły polecane

Bank komercyjny — Syndykat — Holding — Fuzja — Koncern — Pośrednictwo finansowe — Shadow Banking — Dywersyfikacja ryzyka — Private Equity

Bibliografia

• Begg D., Fisher S., Vernasca G., Dornbusch R. (2014), Ekonomia: Makroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Dunaj B. (red.) (1996), Słownik Współczesnego Języka Polskiego, Wydawnictwo Wilga, Warszawa
• Gajdek M. (2016), Bancassurance, nowe zjawisko we współczesnej bankowości, Journal of Modern Management Process, 1(1)
• Iwanicz-Drozdowska M. (2007), Konglomeraty finansowe, Bank i Kredyt, nr 6
• Koleśnik J. (2006), Polskie konglomeraty finansowe-identyfikacja i wymogi nadzorcze, Studia i Prace Kolegium Zarządzania, 11
• Michalski B. (2010), Fuzje antykonkurencyjne a międzynarodowa kontrola koncentracji (przykład OECD), Uniwersytet Wrocławski

Autor: Piotr Pytlik, Patrycja Marszałek