Rynek finansowy

"Rynek finansowy (financial market) - rynek, na którym w danej gospodarce przeprowadzana jest wymiana kapitału i kredytu, umożliwiająca międzysektorowy przepływ środków pozwalających podmiotom mającym przejściowy deficyt na czasowe pozyskanie środków, a podmiotom mającym wolne środki - na ich czasowe korzystne zagospodarowanie".

Rynek finansowy funkcjonuje w czterech płaszczyznach: przedmiotowej, podmiotowej, funkcjonalnej i mieszanej. Głównym punktem płaszczyzny przedmiotowej jest przedmiot obrotu inaczej mówiąc wartość, która jest przedmiotem zainteresowania uczestników. W płaszczyźnie podmiotowej wywiera nacisk na podmiotowy element rynku. W ramach trzeciej płaszczyzny czyli funkcjonalnej rynek kładzie nacisk na charakter i przebieg transakcji. Natomiast w pojęciu mieszanym rynek finansowy traktowany jest kompleksowo jako ogół przedmiotów.

Transakcje odbywające się pomiędzy podmiotami gospodarczymi wywołują ciągły ruch pieniądza. W gospodarkach wolnorynkowych obieg pieniądza odbywa się głównie przez systemy finansowe. Owe systemy nie tylko rozliczają zawierane transakcje, ale umożliwiają także finansowanie działalności gospodarczej i powstałych deficytów budżetowych.

TL;DR

Artykuł przedstawia definicję rynku finansowego oraz jego genezę i funkcje. Omawia także formy efektywności rynków finansowych oraz klasyfikację i strukturę tych rynków. Przedstawione są również zasady funkcjonowania systemu finansowego oraz rola Komisji Nadzoru Finansowego. Artykuł kończy się omówieniem podziału rynku finansowego na rynek pieniężny i kapitałowy.

Geneza i funkcje

Do powstania systemu finansowego jako całości doprowadził rozwój pieniądza oraz fakt pojawienia się w gospodarce podmiotów dysponujących nadmiarem środków pieniężnych, które mogłyby zostać udostępnione odpłatnie innym. System finansowy pełni w gospodarce kilka funkcji:

• kapitałowe - gromadzi i alokuje środki finansowe w różnorodne przedsięwzięcia gospodarcze,
• kontrolne - czuwa nad przepływem, a następnie wykorzystaniem pieniądza,
• minimalizuje ryzyko gospodarowania - podmioty, które korzystają z finansowania zewnętrznego są dyscyplinowane przez kontrolę innych podmiotów,
• obniża koszty transakcyjne.

Formy efektywności rynków finansowych

Sprawna organizacja zapewnia rozwój gospodarki oraz optymalny wzrost rynku finansowego. Występują w ekonomii finansowej trzy formy efektywności rynku finansowego:

• efektywność alokacji
• efektywność informacyjną
• efektywność operacyjną

Efektywność alokacji opiera się na przepływie kapitału, który powinien zapewnić realizację przedsięwzięć efektywnych oraz powodujących stabilny i satysfakcjonujący rozwój gospodarki narodowej. Polega na inwestowaniu w produktywne i przyszłościowe przedsiębiorstwa.

Efektywność informacyjna polega na tym, że informacja o przedsiębiorstwie w każdym momencie przedstawia cenę akcji inaczej mówiąc jej kurs dla przedsiębiorstwa, którego ta akcja dotyczy.

Efektywność operacyjna ma na celu skojarzenie, przez pośredników rynku finansowego, oferujących kapitał oraz potrzebujących jego w zamian za godziwie (odpowiednio niskie) wynagrodzenie.

Klasyfikacja rynków finansowych

Rynki finansowe są klasyfikowane przez zastosowanie różnych kryteriów. Występują cztery klasyfikacje rynków.

Według rodzaju instrumentów finansowych:

• rynek pieniężny
• rynek kapitałowy
• rynek walutowy (dewizowy)
• rynek instrumentów pochodnych

Według podmiotu oferującego instrumenty finansowe:

• rynek pierwotny
• rynek wtórny

Według dostępności oferowanych instrumentów:

• rynek publiczny
• rynek prywatny

Według terminu rozliczeń transakcji:

• rynek natychmiastowy (kasowy, spot)
• rynek terminowy

Struktura systemów finansowych

Współczesne systemy finansowe składają się z następujących elementów:

• instrumentów finansowych,
• rynków finansowych,
• instytucji finansowych,
• zasad, które określają sposób ich funkcjonowania.

Zasady funkcjonowania systemu finansowego

Zasady funkcjonowania systemu finansowego tworzy ogół norm prawnych, zwyczajów i postanowień zawartych w regulaminach oraz w statutach instytucji finansowych i organów nadzoru.

Ciągłe zmiany w systemie finansowym powodują konieczność ich rozbudowy, a często i ich komplikacji. Zasady te przybierają formę szczegółowych uregulowań jak największej ilości sytuacji, które mogą wystąpić się na rynku. Celem rozbudowania zasad funkcjonowania rynku jest zapewnienie bezpieczeństwa podmiotom działającym na rynku. Podstawową częścią zasad funkcjonowania systemu są normy prawne, które obowiązują w danym państwie. Są to różnego typu ustawy, rozporządzenia rządu oraz zarządzenia organów nadzorczych. Akty te mają za zadanie wyznaczyć ramy legalnego działania podmiotów, które byłyby egzekwowane prawnie. Drugą częścią zasad funkcjonowania systemu finansowego są reguły wynikające ze zwyczajów i regulaminów instytucji finansowych i organów nadzoru.

Obecnie w większości krajów świata rynek finansowy jest ściśle i w miarę dokładnie nadzorowany przez instytucje powołane w tym celu przez rządy poszczególnych państw. W Polsce mamy do czynienia z nadzorem skonsolidowanym nad całym rynkiem finansowym a nadzór nad rynkiem sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. Powstała ona na mocy ustawy z dnia 21 lipca 2006 roku 19 września 2006 roku. Od pierwszego dnia działalności przejęła ona kompetencje Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, zaś od 1 stycznia 2008 r. przejęła również zadania Komisji Nadzoru Bankowego. Nadzór nad działaniami KNF sprawuje Prezes Rady Ministrów.

Rola Komisji Nadzoru Finansowego

Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje bezpośredni nadzór nad rynkiem kapitałowym, rynkiem ubezpieczeń, sektorem funduszy emerytalnych oraz prowadzi nadzór uzupełniający nad konglomeratami finansowymi, w których skład wchodzą nadzorowane podmioty. Do zadań Komisji należy także:

• podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego;
• podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności;
• podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego;
• udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym;
• wykonywanie innych zadań określonych ustawami.(Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (Dz. U. 2006 nr 157 poz. 1119), art. 4)

Kolejnym ważnym elementem systemu finansowego jest rynek finansowy. Przyjmując definicję W. Nawrot, rynek finansowy obejmuje całokształt powiązań pomiędzy jego uczestnikami w zakresie gromadzenia i podziału środków pieniężnych.(W. Nawrot, 2007, s. 9) Na rynku finansowym zawierane są transakcje kupna - sprzedaży różnych form kapitału, zarówno krótkoterminowego, jak i długoterminowego. Rynek finansowy dzięki swoim właściwościom umożliwia posiadaczom nadwyżek kapitałów zainwestowanie ich, a podmiotom, które ich nie mają - uzyskanie ich poprzez transakcje na tym rynku. Funkcjonowanie rynku finansowego umożliwia inwestorom zróżnicować portfel posiadanych aktywów oraz pozwala ograniczyć ryzyko związane z inwestycjami.

W tradycyjnym ujęciu rynek finansowy można podzielić na rynek pieniężny oraz kapitałowy. Podział ten jest oparty na rodzajach instrumentów finansowych, które są przedmiotem obrotu oraz na terminie zapadalności danego instrumentu.

Rynek finansowy — artykuły polecane

Rynek kapitałowy — System bankowy — Instytucje finansowe — Instytucja finansowa — System finansowy gospodarki — Towarzystwo ubezpieczeniowe — Rynek pierwotny — Organy nadzoru — Rynek giełdowy — Zdolność absorpcyjna

Bibliografia

• Ancyparowicz G. (2013), Rynek finansowy a wzrost polskiej gospodarki, Zarządzanie i Finanse, nr 2
• Mikita M. (2012), Rynek finansowy Unii Europejskiej - wyzwania, Studia BAS, nr 3
• Nawrot W. (2007), Exchange - Traded Funds (ETF). Nowe produkty na rynku funduszy inwestycyjnych, CeDeWu, Warszawa
• Płókarz R. (2013), Globalne rynki finansowe: praktyka funkcjonowania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Smid W. (2012), BOSS Leksykon, Dr Lex, Kraków
• Starzeński O. (2011), Analiza rynków finansowych, C.H. Beck, Warszawa
• Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym Dz.U. 2006 nr 157 poz. 1119

Autor: Jan Laufer, Aleksandra Komosa

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.