Rodzaje kosztów transakcyjnych

Zestawienie wszystkich rodzajów kosztów transakcyjnych stanowi zasadniczą trudność w teorii kosztów transakcyjnych. W literaturze przedmiotu dostępne są jednak propozycje ogólnych klasyfikacji w tym zakresie. W tablicy przedstawiono zestawienie opracowane w oparciu o propozycje O. Williamsona [1998], będącą rozwinięciem podejścia przedstawionego przez R. Coase, a także na podstawie klasyfikacji przedstawionej przez T. Gruszeckiego [2002]. Należy uzupełnić, że ujęte w zestawieniu rodzaje kosztów dotyczą zwłaszcza współpracy jednostek na rynku, ponieważ zakresy wymienionych kosztów w warunkach koordynowania działań w obrębie przedsiębiorstwa są znacznie zredukowane.

Podstawowe rodzaje kosztów transakcyjnych

Tab. Podstawowe rodzaje kosztów transakcyjnych

Grupa kosztów	Wyszczególnienie
Koszty transakcyjne ex-ante, występujące lub przewidywane podczas przygotowania umowy	koszty koordynacji dotyczące przede wszystkim: ustalania cen oraz wzajemnych zobowiązań i uprawnień, informowania o obecności partnerów na rynku oraz o ofertach, miejsca wymiany, zawarcia transakcji, powtórnych negocjacji przed ponownym zawarciem kontraktu na kolejny okres koszty motywacji, wynikające przede wszystkim z niekompletności i asymetrii informacji (zróżnicowania dostępu do informacji pomiędzy stronami kontraktu): poszukiwanie rozpoznawanie i ocena dostępnych ofert
Koszty transakcyjne ex-post, występujące podczas realizacji warunków umowy	koszty motywacji, związane zwłaszcza z niedoskonałością kontraktów skutkującą zazwyczaj utratą określonych korzyści i potrzebą dodatkowych negocjacji, a spowodowaną: brakiem uwzględnienia niektórych sytuacji i ich zmian w przyszłości, utrudnieniami w pomiarze wyników transakcji, utrudnieniami we wprowadzaniu zmian zasad współpracy, brakiem możliwości wycofania się jednej ze stron przed upływem terminu związania kontraktem koszty monitorowania realizacji i egzekucji postanowień kontraktów dotyczące zazwyczaj rozbieżności pomiędzy ulegającymi zmianom potrzebami stron, a treścią kontraktów: rozstrzyganie sporów, rekompensowanie wyrządzonych szkód

Źródło: opracowanie własne na podstawie: [O. Williamson, 1998, s. 33-35], [T. Gruszecki, 2002, s. 254-255].

Koszty transakcyjne w handlu elektronicznym

• Koszty związane z obsługą płatności online . Koszty związane z obsługą płatności online są nieodłączną częścią handlu elektronicznego. Dalej omówimy różne rodzaje opłat, prowizji i kosztów związanych z przetwarzaniem płatności online. Wśród nich znajdują się opłaty transakcyjne, które są pobierane przez dostawców płatności za przekazywanie środków z konta klienta na konto sprzedawcy. Oprócz tego istnieją opłaty kartowe, które są pobierane przez banki lub wydawców kart za przetworzenie transakcji kartą kredytową lub debetową. Dodatkowo, w różnych systemach płatności mogą występować inne koszty, takie jak opłaty za przetwarzanie płatności w systemach takich jak PayPal czy Apple Pay.
• Koszty dostawy i zwrotów . W handlu elektronicznym istnieją również koszty związane z dostawą i zwrotami. Koszt wysyłki produktów do klientów może obejmować opłaty za przesyłki, koszty pakowania i inne koszty związane z logistyką. Ponadto, w przypadku niezadowolenia klienta z zakupu, istnieje ryzyko zwrotu towaru, co również wiąże się z dodatkowymi kosztami. Koszty zwrotów obejmują opłaty za odzyskiwanie i przetwarzanie zwróconych produktów, a także koszty związane z obsługą zwrotów i zwrotnymi przesyłkami.
• Koszty ochrony danych osobowych i bezpieczeństwa transakcji . W dobie coraz większej liczby przestępstw internetowych, ochrona danych osobowych klientów jest niezwykle ważna. Koszty związane z ochroną danych osobowych obejmują m.in. koszty związane z wdrażaniem środków bezpieczeństwa informatycznego, takich jak zakup i utrzymanie odpowiednich systemów zabezpieczeń, koszty audytów bezpieczeństwa oraz koszty związane z przestrzeganiem przepisów o ochronie danych. Firmy muszą inwestować w technologie, które zapewnią bezpieczne przetwarzanie danych, aby chronić klientów przed kradzieżą tożsamości i innymi formami oszustw.
• Koszty obsługi klienta . Koszty związane z obsługą klienta w handlu elektronicznym są nieodzowne dla utrzymania wysokiej jakości obsługi. W tym kontekście, koszty związane z prowadzeniem serwisu klienta obejmują m.in. koszty związane z zatrudnieniem pracowników do obsługi klienta, koszty szkoleń, koszty utrzymania systemów obsługi klienta i koszty związane z zarządzaniem reklamacjami i zwrotami. Dodatkowo, koszty komunikacji z klientami, takie jak koszty związane z obsługą telefoniczną i koszty związane z obsługą e-mailową, również wpływają na ogólny koszt obsługi klienta w handlu elektronicznym.
• Koszty marketingu online . Promocja i marketing w handlu elektronicznym również niesie ze sobą koszty. Koszty reklamy online, takie jak koszty związane z zakupem reklam w sieci, koszty związane z kampaniami reklamowymi i koszty związane z promocją na platformach społecznościowych, są nieodłączną częścią marketingu online. Ponadto, koszty pozycjonowania w wynikach wyszukiwania, które obejmują takie działania jak optymalizacja witryny pod kątem wyszukiwarek internetowych (SEO) oraz koszty związane z analizą i badaniem rynku online, również wpływają na koszty marketingu w handlu elektronicznym.

Koszty transakcyjne w relacjach międzynarodowych

• Koszty związane z przetłumaczeniem dokumentów . Przy prowadzeniu transakcji międzynarodowych, istnieje konieczność tłumaczenia dokumentów handlowych na język odpowiedni dla danej strony. Koszty związane z przetłumaczeniem dokumentów obejmują koszty związane z tłumaczeniem umów, faktur, specyfikacji produktów, a także koszty związane z profesjonalnym tłumaczeniem treści stron internetowych. Tłumaczenie jest niezbędne, aby zapewnić zrozumienie i skuteczną komunikację między stronami transakcji.
• Koszty związane z dostosowaniem się do przepisów i norm prawnych . W relacjach międzynarodowych, firmy muszą dostosowywać się do różnych przepisów i norm prawnych obowiązujących w różnych krajach. Koszty związane z dostosowaniem się do przepisów i norm prawnych obejmują koszty związane z rejestracją firmy w danym kraju, koszty związane z uzyskaniem odpowiednich certyfikatów i zezwoleń, a także koszty związane z przestrzeganiem prawa pracy w różnych jurysdykcjach.
• Koszty związane z transportem i cłem . Transport międzynarodowy wiąże się z dodatkowymi kosztami w porównaniu do transportu krajowego. Koszty transportu międzynarodowego obejmują koszty frachtu, czyli opłaty za przewóz towarów na dużą odległość, koszty ubezpieczenia przesyłek oraz koszty związane z obsługą celno-skarbową. W przypadku importu i eksportu towarów, firmy muszą również uwzględnić opłaty celne i podatki importowe, które mogą znacznie zwiększyć koszty transakcji międzynarodowych.
• Koszty związane z różnicami walutowymi . W przypadku transakcji międzynarodowych, konieczna jest wymiana walut, co wiąże się z kosztami. Koszty związane z różnicami walutowymi obejmują koszty przewalutowania, które wynikają z konieczności przeliczenia kwoty transakcji na inną walutę, koszty wymiany waluty, które są pobierane przez banki lub kantory, oraz koszty związane z zabezpieczaniem się przed ryzykiem walutowym. Fluktuacje kursów walutowych mogą mieć znaczny wpływ na koszty transakcji międzynarodowych i dlatego firmy muszą uwzględniać te koszty w swoich operacjach.
• Koszty związane z komunikacją i negocjacjami międzykulturowymi . Transakcje międzynarodowe często wymagają komunikacji i negocjacji między firmami z różnych kultur. Koszty związane z komunikacją i negocjacjami międzykulturowymi obejmują koszty podróży służbowych, takie jak koszty biletów lotniczych i hoteli, koszty związane z zatrudnianiem tłumaczy, którzy pomogą w porozumiewaniu się między stronami oraz koszty związane z organizacją spotkań i szkoleń mających na celu zwiększenie skuteczności komunikacji międzykulturowej.

Koszty transakcyjne w sektorze usług

• Koszty związane z negocjacją i ustalaniem warunków umowy . W sektorze usług, negocjacje i ustalanie warunków umowy również niesie ze sobą pewne koszty. Koszty związane z negocjacją i ustalaniem warunków umowy obejmują takie koszty jak koszty związane z przygotowaniem oferty, koszty związane z analizą i oceną umów oraz koszty związane z negocjacją warunków umowy. Firmy muszą inwestować czas i zasoby w proces negocjacji, aby osiągnąć korzystne warunki dla obu stron transakcji.
• Koszty związane z utrzymaniem jakości usług . W sektorze usług, utrzymanie wysokiej jakości usług jest kluczowe dla sukcesu firmy. Koszty związane z utrzymaniem jakości usług obejmują takie koszty jak koszty szkoleń pracowników, koszty związane z kontrolą jakości usług oraz koszty związane z rozwiązywaniem problemów jakościowych. Firmy muszą inwestować w szkolenia pracowników, aby zapewnić im odpowiednie umiejętności i wiedzę do świadczenia wysokiej jakości usług. Dodatkowo, kontrola jakości i rozwiązywanie problemów jakościowych również wiąże się z kosztami.
• Koszty związane z monitorowaniem i ewentualnym rozwiązywaniem sporów . W sektorze usług, istnieje konieczność monitorowania realizacji umów i ewentualnego rozwiązywania sporów. Koszty związane z monitorowaniem i ewentualnym rozwiązywaniem sporów obejmują koszty związane z audytem umów, koszty związane z mediacją i koszty związane z postępowaniami arbitrażowymi. Firmy muszą inwestować w te procesy, aby zapewnić przestrzeganie warunków umowy i rozwiązywanie konfliktów w sposób efektywny i uczciwy.
• Koszty związane z obsługą klienta w sektorze usług . Obsługa klienta odgrywa kluczową rolę w sektorze usług. Koszty związane z obsługą klienta obejmują takie koszty jak koszty związane z obsługą telefoniczną, koszty związane z obsługą e-mailową, koszty związane z obsługą reklamacji i koszty związane z obsługą zapytań i wniosków klientów. Firmy muszą zapewnić odpowiednią obsługę klienta, aby zadowolić swoich klientów i zbudować lojalność wśród nich.
• Koszty związane z innowacjami i rozwijaniem nowych usług . W sektorze usług, innowacje i rozwijanie nowych usług są niezbędne do utrzymania konkurencyjności. Koszty związane z innowacjami i rozwijaniem nowych usług obejmują koszty badań i rozwoju, które są niezbędne do opracowania nowych rozwiązań i usług, koszty związane z wdrażaniem nowych technologii, które mogą wymagać inwestycji w sprzęt lub oprogramowanie, oraz koszty związane z marketingiem i promocją nowych usług. Firmy muszą inwestować w innowacje i rozwijanie nowych usług, aby pozostać atrakcyjnymi dla klientów i utrzymać swoją pozycję na rynku.

Rodzaje kosztów transakcyjnych — artykuły polecane

Umowa outsourcingowa — Etapy outsourcingu - Określenie warunków umowy — Etapy outsourcingu - wprowadzanie zmian warunków umowy — Oportunizm — Ryzyko transakcyjne — Niekompletność kontraktów — Przedsiębiorstwo jako wiązka kontraktów — Umowy dotyczące łańcucha dostaw — Kontrakt relacyjny

Bibliografia

• Gruszecki T. (2002), Współczesne teorie przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Williamson O. (1998), Instytucje ekonomiczne kapitalizmu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Tomasz Małkus