Zarządzanie sieciami dostaw

Zarządzanie sieciami dostaw (proces zarządzania łańcuchem dostaw) to szkieletowa definicja logistyki sformułowana w roku 1991 przez brytyjski Instytut Logistyki i Zarządzania Dystrybucją działający w ramach jednego z Komitetów EWG. W ramach koncepcji zarządzania łańcuchem dostaw uwzględnia się źródła surowców i dostawców, politykę zakupu i gromadzenia surowców, przepływ materiałów wewnątrz firmy, przechowywanie wyrobów gotowych, dystrybucję, magazynowanie i transport. W tym rozumieniu firma integruje swoich dostawców i klientów stając się przy tym ogniwem w łańcuchu logistycznym.

Inna definicja zarządzania sieciami dostaw mówi, iż jest to planowanie, koordynowanie i kontrolowanie przepływu materiałów, części i wyrobów gotowych od dostawców do odbiorców, które obejmuje dwa oddzielne strumienie przepływów materiałów i informacji.

TL;DR

Zarządzanie sieciami dostaw to proces decyzyjny związany z koordynacją przepływu produktów i informacji między uczestnikami łańcucha dostaw. Cele zarządzania to minimalizacja kosztów, skrócenie czasu realizacji zamówień i optymalizacja poziomu zapasów. Istotą zarządzania jest współpraca i tworzenie wartości dodanej dla wszystkich ogniw łańcucha. Metody zarządzania to m.in. zarządzanie wyszczuplające, elastyczne, szybka reakcja, kompleksowe zarządzanie jakością. Rola transportu w zarządzaniu sieciami dostaw polega na przemieszczaniu produktów między elementami łańcucha. Ważne są wybór dostawców i środków transportu oraz efektywność ich działania.

Cele zarządzania łańcuchami dostaw w ujęciu logistycznym

• Minimalizacja całkowitych kosztów przepływu produktów i informacji przy zachowaniu wymaganego przez klientów poziomu jakości obsługi dostaw (tzw. logistyka oszczędności),
• Zapewnienie jak najkrótszego czasu realizacji zamówień i możliwie wysokiej niezawodności, częstotliwości i elastyczności dostaw przy założonym poziomie kosztów przepływu (tzw. logistyka wydajności)
• Optymalizacja poziomu zapasów w skali łańcucha dostaw wraz z elastycznym dostosowaniem się do preferencji w zakresie obsługi dostaw poszczególnych segmentów rynku.

Istota zarządzania łańcuchem dostaw

Istotą współczesnego zarządzania łańcuchami dostaw jest proces decyzyjny związany z synchronizowaniem fizycznych, informacyjnych i finansowych strumieni popytu i podaży przepływającymi między jego uczestnikami w celu ociągnięcia przez nich przewagi konkurencyjnej i tworzenia wartości dodanej z korzyścią dla wszystkich jego ogniw, klientów oraz pozostałych interesariuszy.

Obszary zarządzania łańcuchami dostaw:

1. Konfigurowanie produktu i sieci, co polega na podjęciu kluczowych decyzji o oferowanych produktach i usługach, strukturze podmiotowej i więziach zachodzących pomiędzy ogniwami łańcucha.
2. Projektowanie wyrobów przy wykorzystaniu potencjału wiedzy dostawców
3. Formowanie sieci produkcyjnej, zmierzające do wyrobu i określenia zadań produkcyjnych miejsc produkcji i utrzymywania zapasów, co zgodnie z ideą odraczania może dotyczyć nie tylko przedsiębiorstw przemysłowych, lecz także handlowych i logistycznych.
4. Optymalizacja procesów zachodzących w łańcuchu dostaw, które są związane z fizycznym przepływem produktów oraz towarzyszącymi mu przepływami informacji i środków finansowych.

J. Witkowski zwraca uwagę na rozumienie zarządzania sieciami dostaw jako proces decyzyjny, w którym trzeba uwzględnić działania dotyczące przepływów pieniężnych. Zazwyczaj wykorzystuję się do tego koncepcję kosztów docelowych (Witkowski J. 2010, s. 35)

Rys. 1 Logistyka jako proces zarządzania całym łańcuchem dostaw. Źródło: K. Ficoń 2001, s. 37-39

Według niego efektywne zarządzanie łańcuchami dostaw objawia się przez:

• właściwy pomiar kosztów i wyników finansowych
• ustalenie i przestrzeganie terminów płatności
• usprawnienie przepływów pieniężnych przez wdrażanie elektronicznego transferu funduszy
• udzielanie pożyczek lub gwarancji kredytowych przez silniejszych kapitałowo liderów łańcucha (Witkowski J. 2010, s. 35)

Potwierdza to przekonanie, że najważniejszą ideą zarządzania systemami dostaw jest minimalizacja kosztów przy jednocześnie maksymalnie najwyższym poziomie obsługi klientów.(Dyczkowska J. 2012, s. 9)

Występujące w definicji określenie "łańcuch dostaw" jest zrozumiane jako działalność związana z przepływem produktów i usług od jednego oryginalnego źródła, przez wszystkie formy pośrednie, aż do postaci, w której produkty i usługi są konsumowane przez ostatecznego klienta. Koncepcja łańcucha dostaw jest szeroka i uwzględnia źródła surowców i ich dostawców, strategie zakupu i gromadzenia surowców, przechowywanie produktów finalnych, ich dystrybucję, magazynowanie i transport.

Tabela 1. Cechy zarządzania łańcuchem dostaw na tle tradycyjnego systemu zarządzania przedsiębiorstwem.

Cecha	Zarządzanie przedsiębiorstwem	Zarządzanie łańcuchem dostaw
Redukcja kosztów	Minimalizacja w skali firmy	Minimalizacja w skali łańcucha
Zarządzanie zapasami	Optymalizacja w skali firmy	Optymalizacja w skali łańcucha
Przepływ zapasów	Przerywany/monitorowany wewnątrz firmy	Ciągły/monitorowany wzdłuż całego łańcucha
Informacje	Kontrolowane przez firmę	Dostęp do wspólnych informacji
Planowanie	Indywidualne	Wspólne
Decyzje i działania	Inicjowane i kontrolowane przez kierownictwo	Inicjowane i kontrolowane przez centralnego koordynatora łańcucha
Ryzyko i korzyści	Indywidualne	Wspólne
Kontakty między partnerami	Między sferą zaopatrzenia i zakupu	Między różnymi sferami funkcjonalnymi przedsiębiorstw na różnych szczeblach zarządzania

Źródło: J. Witkowski, Zarządzanie łańcuchem dostaw: koncepcje, procedury, doświadczenia Warszawa: Polskie Wydaw. Ekonomiczne, 2003, s. 33.

Metody i narzędzia zarządzania sieciami dostaw

Do podstawowych narzędzi i metod służącym poprawie funkcjonowania zarządzania sieciami dostaw należą (Szymoniak A. 2011, s. 15):

• LM (lean management) - zarządzanie wyszczuplające - rozwinięcie koncepcji zarządzania systemem produkcji Lean manufacturing (Kruczek M. 2011, s. 10)
• AM (Agile Management) - zarządzanie elastyczne zwinne
• QR (Quick Response) - szybka reakcja
• TQR (Total Quality Management) - kompleksowe zarządzanie jakością
• Six Sigma (sześć sigm)
• BPR (Business Based Reengineering) - przeprojektowanie (reinżynieria) procesu biznesowego
• Teoria ograniczeń i kolejek
• TBM (Time Based Management) - zarządzanie czasem
• JiT (Just in time) - zarządzanie czasem
• ECR (Efficient Consumer Response) - efektywna obsługa w łańcuchach dostaw klienta
• SCOR (Supply Chain Operation Reference-Model) - model referencyjny łańcuchami dostaw
• VMI (Vendor Managed Inventory) - zarządzanie zapasami przez dostawcę

Zasady zarządzania sieciami dostaw

Bez względu na różnice w determinowaniu zarządzania sieciami dostaw należy ustalić i stosować ‘’podstawowe zasady jego funkcjonowania i rozwoju’’(Witkowski J. 2010, s. 39). W czasie tego procesu ważne są:

• jawność i zaufanie, wymagane podczas udostępniania uczestnikom łańcucha danych dotyczących popytu, prognoz sprzedaży, harmonogramów produkcji i zamówień oraz innych informacji związanych z fizycznym przepływem produktów i zachowaniami klientów,
• współdziałanie strategiczne, czyli wspólne planowanie i realizacja strategii marketingowo-logistycznej łańcucha z określeniem miejsca i roli poszczególnych jego ogniw w kanałach dystrybucji, procesach powstawania produktu, obsługi klientów oraz zadań w czasie trwania akcji promocyjnych,
• przywództwo, dzięki ustaleniu centralnego koordynatora przepływu, czyli ogniwa będącego głównym inicjatorem podejmowanych działań oraz kontrolującego ich wykonanie, zwłaszcza dla eliminowania dublujących się i nieskoordynowanych decyzji związanych z powstawaniem produktów, działalnością transportową i magazynową oraz realizacją zamówień,
• wzajemność, przez uzgodnienie zasad podziału ryzyka i ewentualnych korzyści wynikających z podejmowania wspólnych przedsięwzięć oraz odejście od praktyk przerzucania kosztów utrzymywania zapasów na dostawców lub odbiorców na rzecz monitorowania i optymalizacji zapasów wzdłuż całego łańcucha (Witkowski J. 2010, s. 39-40)

Rola transportu w zarządzaniu sieciami dostaw

Obecnie możemy obserwować tendencje wzrostu wymagań względem roli transportu w zarządzaniu sieciami dostaw. ‘’Z logistycznego punktu widzenia transport jest działalnością bezpośrednio odpowiedzialną za przemieszczanie ładunków i osób między elementami łańcuchów/sieci logistycznych’’(Kauf S., Tłuczak A. 2015, s. 113). Czyli uczestniczy w dostawie elementów od produkcji, przez wytwarzanie, magazynowanie, modyfikowanie, aż po dostarczanie wyrobów gotowych i towarów oraz przyjmowanie zwrotów oraz gospodarowanie odpadami poprodukcyjnymi. Wynika z tego ważny aspekt transportu w sieci dostaw, spowodowany obiegiem materiałów, półfabrykantów oraz wyrobów gotowych pomiędzy jednostkami, uwzględniając ich różnorodne położenie. W związku z tym najważniejszą funkcją sieci dostaw jest przekazywanie na rynek wyrobów pożądanych przez klientów oraz zmniejszanie czasu i przestrzeni ich dostawy.(Kauf S. Tłuczak A. 2015, s. 113-114) Sprawne działanie transportu w sieci dostaw uzależnione jest od występującej infrastruktury transportowej, czyli ‘’podsystemów środków technicznych pozwalających na sprawne przemieszczanie, przeładunek i magazynowanie towarów z wykorzystaniem automatycznej identyfikacji towarów.’’(Kauf S., Tłuczak A. 2015, s. 117)

Aby sieci dostaw mogły prężnie funkcjonować ważny jest efektywny wybór dostawców oraz środków transportu.W ujęciu logistycznym selekcja dostawców zależy od następujących czynników:

• Czas dostawy
• Niezawodność (prawidłowość realizacji zamówień)
• Komunikację (sposób prowadzenia dialogu pomiędzy firmami)
• Otwartość w działaniu (równoczesna skłonność i zdolność dostawcy do spełniania dodatkowych wymagań klienta)

Natomiast, jeśli chodzi o wybór środka transportu ważne są:

• Czas procesu transportowego
• Wzajemne stosunki między przewoźnikiem a użytkownikiem
• Dostępność taboru transportowego
• Odporność na zakłócenia
• Dostępność środków zastępczych (Magiera M. 2011, s. 2)

Wszystkie te czynniki wiążą się z ciągłymi poszukiwaniami dostawców, tak aby zmniejszać koszty. Pomocną w tym procesie jest "metoda selekcji dostawców i środków transportu dla sieci dostaw" (Magiera M. 2011, s. 2), która jest metodą hierarchiczną, gdyż końcowy dobór dostawców oraz środków transportu następuje po przeprowadzeniu tzw. Wstępnej selekcji kandydatów. Metoda ta pozwala na ocenę wyboru pod względem kosztów, ryzyka współpracy oraz rozwoju w dłuższym okresie czasowym (Magiera M. 2011, s. 12)

Zarządzanie sieciami dostaw — artykuły polecane

Łańcuch dostaw — Zarządzanie logistyczne — System SCM — Logistyka — Funkcja integracyjna logistyki — Systemy DRP — Quick response — Optymalizacja powiązań transportowych — System APS

Bibliografia

• Dyczkowska J. (2012), Logistyka zaopatrzenia i produkcji - wpływ na logistykę dystrybucji, Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej
• Ficoń K. (2001). Procesy logistyczne w przedsiębiorstwie, Impuls Plus Konsulting, Gdynia
• Gołembska E. (red.) (2010), Kompendium wiedzy o logistyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Kauf S., Tłuczak A. (2015). Badania rynkowe w zarządzaniu łańcuchem dostaw, Difin, Warszawa
• Kruczek M. (2011), Koncepcja Diagnozowania przepływów w wewnątrzorganizacyjnym łańcuchu dostaw, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, nr 1845
• Magiera M. (2011). Metoda selekcji dostawców i środków transportu dla sieci dostaw, "Automatyka", Tom 15, Zeszyt 2
• Skowronek C., Sarjusz-Wolski Z. (2012), Logistyka w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa
• Szymoniak A. (2011). Logistyka i zarządzanie łańcuchem dostaw część 2, Difin, Warszawa
• Witkowski J. (2010), Zarządzanie łańcuchem dostaw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Witkowski J. (2010), Zarządzanie łańcuchem dostaw, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

Autor: Katarzyna Bradło, Katarzyna Rzepka