Ewolucyjna teoria przedsiębiorstwa

Ewolucyjna teoria przedsiębiorstwa jest podejściem do zarządzania, które zakłada, że przedsiębiorstwa ewoluują i przystosowują się do zmieniających się warunków rynkowych. W odróżnieniu od tradycyjnych teorii zarządzania, które skupiają się na planowaniu, kontroli i przewidywaniu, ewolucyjna teoria przedsiębiorstwa zakłada, że przedsiębiorstwa są organizmami, które rozwijają się w wyniku procesów ewolucyjnych.

Ewolucyjna teoria przedsiębiorstwa opiera się na założeniu, że rynek jest nieprzewidywalny i nieustannie zmieniający się, a przedsiębiorstwa muszą dostosowywać się do tych zmian, aby przetrwać i odnieść sukces. Teoria ta wywodzi się z biologicznej teorii ewolucji Charlesa Darwina, który stwierdził, że organizmy, które najlepiej przystosują się do swojego środowiska, przetrwają i przekażą swoje cechy potomstwu.

W kontekście ewolucyjnej teorii przedsiębiorstwa, organizacje są postrzegane jako organizmy, które ewoluują poprzez procesy selekcji naturalnej, mutacji i adaptacji. Przedsiębiorstwa, które są elastyczne, reagują na zmiany w otoczeniu i zdolne do szybkiego dostosowania się do nowych warunków, mają większą szansę na sukces.

Ewolucyjna teoria przedsiębiorstwa zakłada, że przedsiębiorstwa nie są statycznymi strukturami, ale dynamicznymi systemami, które stale zmieniają się w odpowiedzi na zmiany w otoczeniu. Przedsiębiorstwa muszą być otwarte na nowe idee, innowacje i zmiany, aby przetrwać i rozwijać się na konkurencyjnym rynku.

Ważnym elementem ewolucyjnej teorii przedsiębiorstwa jest koncepcja "selekcji naturalnej". W przypadku przedsiębiorstw, selekcja naturalna polega na eliminacji słabych i niedostosowanych organizmów z rynku, podczas gdy organizmy, które są lepiej przystosowane, mają większe szanse na przetrwanie i rozwój. Przedsiębiorstwa muszą więc być gotowe na wyzwania, konkurencję i trudności, aby przetrwać na rynku.

Ewolucyjna teoria przedsiębiorstwa ma również zastosowanie w strategii przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa muszą stale analizować swoje otoczenie, identyfikować zmiany, szukać nowych możliwości i dostosowywać swoje strategie w odpowiedzi na te zmiany. Przedsiębiorstwa, które są w stanie przewidzieć zmiany rynkowe i dostosować się do nich, mają większe szanse na osiągnięcie sukcesu.

Elementami budowy tej teorii są rutyny. Granice instytucjonalne i organizacyjne między przedsiębiorstwem, rynkiem i gospodarstwami domowymi kształtuje maksymalizacja korzyści netto rozwoju rutyn. Przedsiębiorstwo jest to organizacja i instytucja będącego wynikiem współdziałania zbioru rutyny oraz warunków środowiska. Rutyny w przedsiębiorstwie można podzielić na:

1. techniczne, pozwalające produkować,
2. marketingowe, pozwalające nabywać najlepsze zasoby i potem je sprzedawać,
3. inwestycyjne, pozwalające tworzyć nowe zdolności wytwórcze,
4. dywersyfikacyjne, pozwalające konkurować,
5. wiedzy ukrytej i idiosynkratycznej,
6. zmian innowacyjnych,

Rutyny mają charakter aktywny i nadmiarowy. Zbiór rutyn w interakcji z otoczeniem ulega:

• mutacji, powstają nowe rutyny i innowacje
• rekombinacji - naśladownictwo rutyn konkurentów, włączenie ich do rutyn aktywnych
• tranzycji - naśladownictwo konkurencji, włączenie ich do rutyn nadmiernych
• transpozycji - włączenie rutyn aktywnych do nadmiernych

Zmiany zbioru rutyn powodują ewolucyjne (stochastyczne) zmiany granic przedsiębiorstwa na rynku. Przedsiębiorstwa się rozwijają lub bankrutują. Celem przedsiębiorstwa jest jak najszybsze wejście na rynek, aby osiągnąć jak najlepszą rentowność kapitału i jak najdłużej utrzymać się na rynku, przy coraz niższej rentowności kapitału, przy której nie mogą się utrzymać konkurenci (selekcja naturalna). Gospodarka wymaga rozwoju rutyn, której nie ma rynek, mają przedsiębiorstwa i konsumenci. Teoria wskazuje, gdzie można najkorzystniej założyć i rozwijać przedsiębiorstwo, miejsce to wyznacza zbiór rutyn potencjalnego przedsiębiorcy lub przedsiębiorstwa oraz możliwości ich wykorzystania na danym rynku. Przedsiębiorstwo musi dążyć do tworzenia portfeli: produktów, działalności, kompetencji, aliansów itd, dzięki którym ma szanse wykorzystania rutyn i ich ochrony przed konkurencją.

Przedsiębiorstwo w konkurencji oraz w organizacji gospodarki.

Konkurowanie między sobą przedsiębiorstw jako zbiór rutyn, zdolność tych zbiorów rutyn do reagowania na otoczenie powodują, że gałęzie gospodarki ewoluują do struktur, w których zostaje tylko grupa przedsiębiorstw np. oligopol. Jest jednakże proces stochastyczny, niedeterministyczny, który próbuje się modelować np. za pomocą łańcuchów Markowa (rozkładów prawdopodobieństwa w czasie)tak jak się to czyni w przypadku organizmów żywych. Związek między rozwojem przedsiębiorstw a korzyściami ogólnogospodarczymi następuje przez proces selekcji naturalnej. Jednak według reguł Lamarcka, a więc nie ślepej selekcji, lecz takiej w której ci którzy lepiej kształtują rutyny oraz lepiej dostosowują się do otoczenia, przeżywają. Polityka makroekonomiczna nie musi selekcjonować przedsiębiorstw, czyni to ewolucja. Polityka makroekonomiczna może czasowo podtrzymywać słabe rutyny, ale w dłuższym okresie i tak zostaną one wyeliminowane z rynku.

Rola właściciela, przedsiębiorcy, menedżera i klienta (konsumenta) w przedsiębiorstwie.

Kluczową rolę w przedsiębiorstwie odgrywa przedsiębiorca indywidualny lub zbiorowy. Ma on liczne cele proceduralne, musi ograniczać niepewność i kreować rutyny przez ich mutację, rekombinację, tranzycję i transpozycje. Wiązać rutyny historyczne z innowacjami. Funkcję przedsiębiorcy mogą pełnić właściciele i menedżerowie. Nie docenia się konsumenta.

Ewolucja rutyn w interakcji z otoczeniem

Mutacje rutyn są nieodłącznym elementem ewolucji przedsiębiorstwa. W kontekście teorii ewolucyjnej, mutacje rutyn odnoszą się do zmian w sposobie wykonywania działań i procesów w organizacji. Wprowadzanie mutacji jest kluczowym czynnikiem, który pozwala przedsiębiorstwu na adaptację do zmieniającego się otoczenia.

Mutacje rutyn mogą wynikać z różnych czynników, takich jak zmiany technologiczne, preferencje klientów, konkurencja na rynku czy zmieniające się przepisy prawne. Przedsiębiorstwo, które jest w stanie szybko i skutecznie dostosować swoje rutyny do tych zmian, ma większe szanse na przetrwanie i rozwój.

Rekombinacje rutyn odnoszą się do procesu łączenia różnych elementów rutyn w nowe kombinacje. Wraz z mutacjami, rekombinacje stanowią ważny mechanizm ewolucji przedsiębiorstwa. Poprzez łączenie istniejących rutyn w nowe sposoby, organizacja może tworzyć innowacyjne rozwiązania i lepiej dostosować się do zmieniającego się otoczenia.

Rekombinacje rutyn mogą wynikać z różnych czynników, takich jak wprowadzenie nowych technologii, współpraca z innymi przedsiębiorstwami, transfer wiedzy między działami organizacji. Przedsiębiorstwo, które umiejętnie wykorzystuje rekombinacje rutyn, może tworzyć unikalne konkurencyjne przewagi i stymulować innowacyjność.

Tranzycje rutyn odnoszą się do procesu stopniowego zastępowania istniejących rutyn nowymi. Tranzycje są często nieuniknione w dynamicznym otoczeniu biznesowym, gdzie przedsiębiorstwa muszą stale dostosowywać się do zmieniających się warunków.

Tranzycje rutyn mogą być wynikiem zmian w strategii przedsiębiorstwa, restrukturyzacji organizacyjnej, nowych inwestycji lub zmian w preferencjach klientów. Przedsiębiorstwo, które jest elastyczne i gotowe na tranzycje rutyn, ma większe szanse na osiągnięcie sukcesu w długim okresie.

Transpozycje rutyn odnoszą się do przeniesienia rutyn z jednego kontekstu do innego. Transpozycje są ważnym mechanizmem ewolucji przedsiębiorstwa, ponieważ umożliwiają wykorzystanie istniejącej wiedzy i doświadczenia w nowych dziedzinach.

Transpozycje rutyn mogą wynikać z rozszerzenia działalności przedsiębiorstwa na nowe rynki, wprowadzenia nowych produktów lub usług, adaptacji do nowych technologii. Przedsiębiorstwo, które potrafi skutecznie dokonywać transpozycji rutyn, może wykorzystać swoje zasoby i umiejętności w nowych obszarach i zwiększyć swoją konkurencyjność.

Ewolucyjne zmiany granic przedsiębiorstwa na rynku

Ewolucyjna teoria przedsiębiorstwa opisuje procesy zmiany, które mają miejsce w organizacjach w odpowiedzi na zmieniające się warunki rynkowe. Jednym z kluczowych aspektów tych zmian jest zmiana zbioru rutyn, czyli powtarzających się czynności i procedur, które są wykonywane w ramach przedsiębiorstwa.

Granice przedsiębiorstwa są dynamiczne i mogą ulegać ewolucji w zależności od tego, jak zmienia się zbiór rutyn. W miarę rozwoju technologii i postępu naukowego, wiele rutyn staje się przestarzałych i nieefektywnych. Przedsiębiorstwo musi wówczas dostosować się do tych zmian i wprowadzić nowe rutyny, które będą bardziej zgodne z nowymi wymaganiami rynkowymi.

W praktyce, zmiana zbioru rutyn może prowadzić do zmiany granic przedsiębiorstwa. Na przykład, jeśli przedsiębiorstwo decyduje się na wprowadzenie nowej technologii, może to wymagać zatrudnienia nowych pracowników lub szkolenia istniejących pracowników w celu opanowania nowych umiejętności. To z kolei może prowadzić do rozszerzenia granic przedsiębiorstwa, aby objąć nowe dziedziny działalności.

Niezależnie od tego, czy zmiana zbioru rutyn prowadzi do rozszerzenia czy skurczenia granic przedsiębiorstwa, jest to proces dynamiczny, który wymaga świadomego zarządzania. Przedsiębiorstwo musi być gotowe na adaptację i elastyczność, aby móc dostosować się do zmieniających się warunków rynkowych. W przeciwnym razie, istnieje ryzyko, że przedsiębiorstwo zostanie zepchnięte na margines i utraci konkurencyjność.

Tradycyjnie, celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku. Jednak, w dzisiejszym dynamicznym i nieprzewidywalnym środowisku biznesowym, to podejście może być niewystarczające. Przedsiębiorstwo musi być w stanie dostosować się do zmieniających się warunków rynkowych i koncentrować się na długoterminowej konkurencyjności.

Konkurencja między przedsiębiorstwami a ewolucja gałęzi gospodarki

Konkurencja między przedsiębiorstwami jest nieodłącznym elementem funkcjonowania rynków i ma ogromny wpływ na rozwój i ewolucję gałęzi gospodarki. Podobnie jak w przypadku ewolucji biologicznej, konkurencja prowadzi do selekcji naturalnej, w której najlepiej przystosowane przedsiębiorstwa przetrwają, podczas gdy te, które nie są w stanie dostosować się do zmieniających się warunków rynkowych, zostaną wyeliminowane.

Konkurencja między przedsiębiorstwami stymuluje innowacje, poszukiwanie efektywności i podniesienie jakości produktów i usług. Przedsiębiorstwa, które są w stanie dostosować się do zmieniających się preferencji klientów, wprowadzać nowe technologie i procesy produkcyjne, oraz skutecznie konkurować pod względem ceny, będą miały większe szanse na przetrwanie i wzrost na rynku.

W wyniku konkurencji między przedsiębiorstwami dochodzi do eliminacji tych, które nie są w stanie sprostać wymaganiom rynkowym. To zjawisko nazywane jest "wyborem rynku" i prowadzi do ewolucji gałęzi gospodarki. Przykładem może być branża telekomunikacyjna, w której w wyniku konkurencji między dostawcami telefonii komórkowej doszło do eliminacji nieefektywnych i mniej konkurencyjnych firm, a pozostałe przedsiębiorstwa musiały dostosować się do nowych warunków rynkowych.

Selekcja naturalna, wynikająca z konkurencji między przedsiębiorstwami, ma wiele korzyści dla gospodarki jako całości. Przede wszystkim prowadzi do podniesienia efektywności i innowacyjności, co przekłada się na wzrost produktywności całej gałęzi gospodarki. Przedsiębiorstwa, które są w stanie dostosować się do zmieniających się warunków rynkowych, wdrażają nowe technologie i procesy produkcyjne, co prowadzi do zwiększenia wydajności i konkurencyjności całej gałęzi.

Kolejną korzyścią jest zwiększenie jakości produktów i usług oferowanych na rynku. Konkurencja wymusza na przedsiębiorstwach doskonalenie swoich ofert, aby przyciągnąć klientów i utrzymać ich lojalność. Przedsiębiorstwa muszą inwestować w badania i rozwój, aby wprowadzać innowacyjne rozwiązania i udoskonalać swoje produkty. W rezultacie konsumenci mają dostęp do lepszych i bardziej zaawansowanych produktów, co prowadzi do podniesienia jakości życia.

Konkurencja między przedsiębiorstwami przyczynia się również do dywersyfikacji rynku oraz zwiększenia wyboru dla konsumentów. W wyniku eliminacji mniej konkurencyjnych firm, na rynku pozostają tylko te, które potrafią zaspokoić różnorodne potrzeby klientów. To zjawisko prowadzi do powstania szerokiej gamy produktów i usług, które mogą spełnić różne oczekiwania i preferencje konsumentów.

Rola przedsiębiorcy w ewolucyjnej teorii przedsiębiorstwa

Ewolucyjna teoria przedsiębiorstwa zakłada, że przedsiębiorca odgrywa kluczową rolę w procesie rozwoju i przystosowania się przedsiębiorstwa do zmieniającego się otoczenia. Przedsiębiorca jest inicjatorem zmian, który wprowadza nowe pomysły, innowacje i strategie, umożliwiając przedsiębiorstwu dostosowanie się do zmieniających się warunków rynkowych. To właśnie przedsiębiorcy podejmują ryzyko, podejmując inwestycje i podejmując działania mające na celu rozwój firmy.

Przedsiębiorca jest również odpowiedzialny za tworzenie wizji i misji przedsiębiorstwa, określanie celów i strategii, a także budowanie kultury organizacyjnej. Jego umiejętność identyfikacji i wykorzystania szans rynkowych oraz zarządzania ryzykiem stanowi podstawę sukcesu przedsiębiorstwa. Przedsiębiorca musi być również elastyczny i otwarty na zmiany, aby móc dostosować się do nowych sytuacji i okazji, które mogą się pojawić.

Przedsiębiorca w ewolucyjnej teorii przedsiębiorstwa ma również kluczową rolę w kreowaniu i kształtowaniu rutyn. Rutyny są to powtarzające się wzorce zachowań, procedury i praktyki stosowane w przedsiębiorstwie. Przedsiębiorca wprowadza innowacje i zmiany do istniejących rutyn, aby zwiększyć ich efektywność i dostosować je do zmieniających się warunków rynkowych.

Jednakże, przekształcenie rutyn może być trudne i wymagać wysiłku ze strony przedsiębiorcy. Rutyny są często zakorzenione w strukturze organizacyjnej i kulturze przedsiębiorstwa, dlatego przedsiębiorca musi umiejętnie zarządzać procesem zmiany. Przedsiębiorca musi przekonać pracowników o korzyściach wynikających z wprowadzenia zmian i zachęcić ich do zaakceptowania nowych rutyn.

Właściciele i menedżerowie przedsiębiorstw również mają możliwość pełnienia roli przedsiębiorcy. Właściciele przedsiębiorstw często podejmują decyzje strategiczne, inwestują w rozwój firmy i podejmują ryzyko. Mają oni wpływ na kształtowanie kultury organizacyjnej i tworzenie warunków sprzyjających innowacjom.

Menedżerowie również mogą pełnić rolę przedsiębiorcy poprzez wprowadzanie innowacji, podejmowanie ryzyka i tworzenie nowych możliwości rozwoju dla przedsiębiorstwa. Menedżerowie muszą być elastyczni i otwarci na zmiany, a także umiejętnie zarządzać procesem zmiany w organizacji.

Właściciele i menedżerowie, jako przedsiębiorcy, mają kluczowe znaczenie dla rozwoju przedsiębiorstwa. Ich umiejętność identyfikacji szans rynkowych, zarządzania ryzykiem i wprowadzania innowacji stanowi podstawę sukcesu organizacji.

Zobacz także inne: Teorie przedsiębiorstwa

Ewolucyjna teoria przedsiębiorstwa — artykuły polecane

Przewaga konkurencyjna — Innowacyjna teoria przedsiębiorstwa — Alokacja zasobów — Strategia dywersyfikacji pionowej — Strategia rozwoju rynku — Innowacja — Strategia specjalizacji — Otwarte innowacje — Koncepcje zarządzania

Bibliografia

• Gorynia M., Jankowska B., Owczarzak R. (2005), Zarządzanie strategiczne jako próba syntezy teorii przedsiębiorstwa Ekonomista, nr 5
• Noga A. (2009), Teorie przedsiębiorstw, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Autor: Patrycja Celej