Rozwój przedsiębiorstwa

Rozwój przedsiębiorstwa jest pojęciem, które ze względu na swój relatywny charakter ciężko jednoznacznie zdefiniować. Poniżej przedstawione zostały przykładowe definicje zaczerpnięte z literatury o tematyce rozwoju.

Rozwój przedsiębiorstwa to zmiana jego systemów oraz otoczenia (sterowalnego) zapewniające przedsiębiorstwu osiągnięcie i utrzymanie (a także zwiększenie) przewagi konkurencyjnej. Rozwój przedsiębiorstwa oznacza następujące zmiany:

• wprowadzenie nowych elementów do systemu przedsiębiorstwa,
• poprawę jakości istniejących w systemach elementów,
• zmiany struktur systemów (J. Beliczyński 2010, str 60)

Rozwój przedsiębiorstwa to zachodzący w czasie proces zmian, który może dotyczyć części przedsiębiorstwa lub jego całości oraz odnosić się do wszystkich lub jednego obszaru funkcjonowania. Rozwój przedsiębiorstwa można rozpatrywać jako likwidację rozbieżności rozwojowych, czyli tzw. luki rozwojowej lub jako proces doskonalenia miejsca, zajmowanego przez przedsiębiorstwo w otoczeniu. (R. Brajer-Marczak 2012, s. 197)

Rozwój przedsiębiorstwa to systemowy, oparty na wartościach, nauce i współpracy proces adaptacyjnego rozwoju, doskonalenia i wzmocnienia strategii, struktur, procesów, ludzi i kultur, prowadzący do zwiększenia efektywności przedsiębiorstwa (P. Prokopowicz, M. Król, G. Żmuda 2013 s. 60)

TL;DR

Artykuł omawia pojęcie rozwoju przedsiębiorstwa oraz różne podejścia, cykl rozwoju i strategie rozwoju. Przedstawia również metody zarządzania w rozwoju przedsiębiorstwa, takie jak lean management, zarządzanie procesowe, zarządzanie strategiczne, zarządzanie marketingowe, zarządzanie logistyczne i outsourcing.

Główne podejścia do rozwoju

Ponieważ każde przedsiębiorstwo posiada odmienne cele, odmienne są także ich podejścia do rozwoju. Najczęstsze podejścia i związane z nimi działania to:

• Rozwój utożsamiany ze wzrostem, który ma na celu zwiększenie wartości transakcji, zwiększenie liczby klientów, wzrost udziału w rynku lub też wzrost liczby pracowników.
• Rozwój utożsamiany z jakością funkcjonowania przedsiębiorstwa, który dąży do doskonalenia produktu, czy też obsługi klientów, budowania zaufania i zdobywania lojalności w relacjach.
• Rozwój związany z wdrożeniem określonej szansy, osiągnięciem wstępnej stabilizacji, aż w końcu zyskownej sprzedaży wykreowanego przedsięwzięcia.
• Rozwój polegający na zapewnieniu przetrwania na rynku i utrzymaniu wybranej skali produkcji oraz formy działalności (B.Glinka, J.Pasieczny 2015, s. 240-241)

Cykl rozwoju przedsiębiorstwa

Cykl rozwoju przedsiębiorstwa jest procesem, którego przebieg według L. Greinera zależy od pięciu głównych czynników, jakimi są: wiek organizacji, rozmiar organizacji, etap ewolucji, etap rewolucji oraz tempo wzrostu branży. Jednak istnieją pewne powtarzalne wyzwania, czy też problemy, jakie napotyka w procesie rozwoju każde przedsiębiorstwo. Usystematyzowane etapy rozwoju i ich założenia przedstawia z kolei model rozwoju organizacji Greinera.

Greiner wyróżnił pięć faz rozwoju przedsiębiorstwa oraz pięć kryzysów kończących każdą z faz:

• fazę kreatywności (kryzys przywództwa),
• fazę ukierunkowania (kryzys autonomii),
• fazę decentralizacji (kryzys kontroli),
• fazę koordynacji (kryzys izolacji),
• fazę współpracy (kryzys wypalenia zawodowego).

Faza kreatywności jest to faza początkowa rozwoju. Cechuje ją obserwacja rynku i dopracowywanie oferowanych produktów. W tej fazie zatrudniani są kolejni pracownicy, co wywołuje konieczność sprawnego zorganizowania pracy i zarządzania organizacją, a w efekcie kryzys przywództwa.

Faza ukierunkowania wprowadza lepszą organizację pracy, czego efektem jest stworzenie określonej struktury i procedur. Postępująca biurokratyzacja działań i brak swobody decyzyjnej doprowadzają do kryzysu autonomii.

Faza decentralizacji polega na oddelegowaniu części uprawnień na niższe szczeble, co zwiększa swobodę poszczególnych jednostek organizacyjnych. Jednak działanie to prowadzi często do wyznaczania celów bez porozumienia z innymi działami, co skutkuję kryzysem kontroli.

Faza koordynacji jest etapem, w którym właściciele zaczynają dostrzegać nadmierne rozdrobnienie działań przedsiębiorstwa i coraz większą wagę przykładają do koordynacji. Jednak sformalizowane rozwiązania prowadzą do wydłużania procesów decyzyjnych i utrudniania komunikacji. Powodem jest zazwyczaj duży rozmiar organizacji, który wiąże się z dużą złożonością koordynacji, a to z kolei kończy się kryzysem izolacji.

Faza współpracy, to faza rozwiązująca problemy koordynacji. Właściciele lub menadżerowie modyfikują organizację tak, by zapewnić efektywną komunikację i współpracę między zespołami. Usprawniona komunikacja skutkuje sprawniejszym podejmowaniem decyzji i tworzeniem innowacyjnych rozwiązań, co otwiera perspektywy dostrzegania szans rynkowych i szybszej reakcji na nie. Jednak presja na innowację i nadmiar zadań do wykonania może skutkować kryzysem wypalenia zawodowego.

Strategie rozwoju przedsiębiorstwa

1. Dywersyfikacja - polega na rozpoczęciu działania w nowych obszarach, zajęciu się sprzedażą nowych produktów. Wyróżnia się dywersyfikacje pionową, koncentryczną, poziomą i konglomeratową.

• Dywersyfikacja pionowa polega na rozbudowie działalności poprzez przejęcie działań wykonywanych przez odbiorców, czy też dostawców.
• Dywersyfikacja koncentryczna zakłada niewielkie zmiany w aktualnej ofercie lub w metodzie jej wytwarzania oraz zaoferowaniu produktów lub usług innym, niż dotychczas nabywcom.
• Dywersyfikacja pozioma opiera się na zaoferowaniu nowych produktów lub usług obecnym klientom.
• Dywersyfikacja konglomeratowa polega na zaoferowaniu nowych produktów lub usług nowym klientom.

2. Specjalizacja - koncentruje się na określonej dziedzinie działalności i w niej kształtuje przewagę konkurencyjną. Można wyróżnić trzy formy specjalizacji: Specjalizacje ekstensywną, która zakłada zwiększenie rozmiaru działalności w wybranej dziedzinie. Specjalizacje pasywną, która polega na utrzymywaniu skali działalności w określonej dziedzinie. Specjalizacje poprzez dywersyfikację, która dąży do rozwijania technologii, co skutkuje możliwością wyboru nowej specjalizacji.

3. Nisza - charakteryzuje się koncentracją na wąski segment odbiorców, który posiada określone wymagania. Strategia ta umożliwia specjalizacje w obsłudze danego rynku, dzięki czemu może zyskać na nim dużą przewagę.

4. "Błękitny ocean" - polega na poszukiwaniu lub tworzeniu zupełnie nowych obszarów rynkowych pozbawionych konkurencji, gdzie przedsiębiorca może zbudować własne warunki działania.

5. Konfrontacja - zakłada wejście w konkurencje z innymi przedsiębiorstwami, które oferują takie same lub przybliżone produkty na tym samym rynku. Strategia ta wymaga wyróżnienia się i zdobycia silnej pozycji konkurencyjnej na rynku.

6. Współpraca - polega na współpracy z innymi przedsiębiorstwami. Współpraca ta może objawiać się przykładowo w łączeniu działań takich jak dokonywanie zakupów lub przystępowanie do przetargów w celu obniżenia ich kosztów (B.Glinka, J.Pasieczny 2015, s. 249-253)

Metody zarządzania w rozwoju przedsiębiorstwa

Tab.1 Metody zarządzania, ich działania oraz efekty

Metoda	Działania	Efekty
Lean Management	Decentralizacja odpowiedzialności i kompetencji pracowników Decentralizacja systemu informacyjnego Samokontrola pracowników Praca zespołowa Wprowadzenie elastyczności struktur organizacyjnych Wprowadzenie koncepcji organizacji uczącej się Wprowadzanie innowacji Doskonalenie jakości	Koncentracja przedsiębiorstwa na podstawowej działalności, dzięki zlecaniu niektórych czynności jednostkom zewnętrznym Usprawnienie procedur na wszystkich szczeblach organizacji przedsiębiorstwa Możliwość pozyskania nadwyżek finansowych, które można przeznaczyć na przedsięwzięcia inwestycyjne Racjonalizacja ponoszonych kosztów Usprawnienie procesów i operacji technologicznych Umożliwienie realizacji procesów naprawczych Eliminacja niedokładności - wzrost jakości w realizacji poszczególnych zadań
Zarządzanie procesowe	Odrzucenie industrialnego modelu pracy Dążenie do uproszczenia procesów realizowanych w przedsiębiorstwie Decentralizacja władzy Ukierunkowanie wynagrodzenia na efekty, a nie realizację Zmiana roli menadżerów, którzy pełnią rolę doradców, a nie nadzorców	Zwiększenie efektywności działań pracowników poprzez strukturalizację czynności Zidentyfikowanie działań, które nie generują wartości dodanej Zidentyfikowanie obszarów powodujących straty
Zarządzanie strategiczne	Sformułowanie strategii rozwoju, w tym misji, wizji oraz celów strategicznych Zapewnienie odpowiednich zasobów umożliwiających realizację wyznaczonych celów Wprowadzenie systemu motywacyjnego ukierunkowanego na realizację celów Wprowadzenie systemu monitorowania realizacji poszczególnych zadań strategicznych Ciągła obserwacja i analiza otoczenia przedsiębiorstwa	Efektywne spełnianie wyznaczonych celów Wykorzystywanie atutów i zewnętrznych możliwości rozwoju Zaangażowanie wszystkich pracowników w inicjowane procesy rozwojowe Kształtowanie unikalnego potencjału konkurencyjnego
Zarządzanie marketingowe	Analiza dotychczasowej działalności przedsiębiorstwa Ocena sytuacji przedsiębiorstwa Zaplanowanie działań i instrumentów marketingowych Sformułowanie marketingowej koncepcji działania Wdrażanie i kontrola zaprojektowanych działań marketingowych	Zidentyfikowanie klientów, ich potrzeb i oczekiwań, a więc większa satysfakcja klienta Rozpoznanie mocnych i słabych stron przedsiębiorstwa Zidentyfikowanie szans i zagrożeń związanych z otoczeniem Opanowanie docelowych rynków zbytu Zwiększenie skuteczności realizowanych działań marketingowych
Zarządzanie logistyczne	Koordynacja realizacji poszczególnych przedsięwzięć poprzez odpowiednie przyporządkowanie zadań jednostkom organizacyjnym Wypracowanie wspólnych procedur decyzyjnych w oparciu o koordynację i synchronizację przebiegu poszczególnych procesów Planowanie, integrowanie, uporządkowanie i kontrolowanie przepływu materiałów, surowców od źródeł zaopatrzenia do finalnych odbiorców Scalenie procesów przedsiębiorstwa przy uwzględnieniu czasu, kosztów i jakości	Wzrost efektywności funkcjonowanie łańcucha dostaw Wzrost poziomu obsługi klientów Rozwój potencjału efektywnościowego przedsiębiorstwa Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa Minimalizacja kosztów związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa Hormonizacja przepływów międzyorganizacyjnych
Outsourcing	Pozyskiwanie zewnętrznych sił wytwórczych Oddelegowywanie na podstawie umowy kontraktowej części lub całości zadań zewnętrznemu dostawcy Przesunięcie części działalności gospodarczej poza wewnętrzne ramy organizacyjne przedsiębiorstwa Wydzielenie ze struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa realizowanych funkcji i przekazanie ich do realizacji innym podmiotom gospodarczym	Specjalizacja przedsiębiorstwa, dzięki koncentracji na podstawowej działalności Niższe koszty płac zleconych w porównaniu z samodzielną realizacją niektórych funkcji Wyższa jakoś realizowanych procesów, dzięki specjalizacji jednostek zewnętrznych Niższe ryzyko, które w pewnym stopniu przenosi się na podmioty z zewnątrz Możliwość zgromadzenia zasobów, które można przeznaczyć na inne niż dotychczas cele

Źródło: M. Brojak-Trzaskowska Procesy rozwojowe przedsiębiorstw we współczesnej gospodarce, Warszawa 2014, s. 13-46, 53-54

Rozwój przedsiębiorstwa — artykuły polecane

Zarządzanie innowacjami — Koncepcje zarządzania — Rozwój przez restrukturyzację — Strategia marketingowa — Reengineering — Specjalizacja — Zarządzanie rozwojem firmy — Insourcing — Sourcing

Bibliografia

• Brajer-Marczak R., Stabryła A. (red.), Wawak S. (red.) (2012), Metody, badania i modele rozwoju organizacji, Kraków
• Brojak-Trzaskowska M. (2014), Procesy rozwojowe przedsiębiorstw we współczesnej gospodarce, Warszawa
• Glinka B., Pasieczny J. (2015), Tworzenie przedsiębiorstwa. Szanse, realizacja, rozwój. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Mitek A., Miciuła I. (2012), Współczesne determinanty rozwoju przedsiębiorstw prywatnych, Studia i prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania nr 28
• Prokopowicz P., Król M., Żmuda G., Małkus T., Sołtysik M. (red.) (2013), Współczesne uwarunkowania rozwoju przedsiębiorstw, Kraków
• Stabryła A. (red.) (2010), Koncepcje zarządzania współczesnym przedsiębiorstwem, Mfiles.pl, Kraków
• Sysko-Romańczuk S. (2005), Rozwój przedsiębiorstwa jako rezultat jego wzrostu i sprawności procesów zarządzania, Szczecin
• Wierzbic A. (2011), Wzrost i rozwój przedsiębiorstwa - przegląd koncepcji teoretycznych, Nauki o Zarządzaniu = Management Sciences, Nr 8

Autor: Patrycja Piwowarczyk