Informatyczne wspomaganie systemu zarządzania jakością

Tab. 1 przedstawia zakres działania systemu klasy MRP2 oraz możliwe jego wykorzystania dla potrzeb systemie zarządzania jakością.

Tab. 1. Moduły MRP2 oraz ich zastosowanie dla potrzeb SZJ

Moduł systemu MRP2	Możliwe wykorzystanie dla potrzeb SZJ
planowanie biznesowe	określanie celów doskonalenia systemu zarządzania jakością
planowanie produkcji i sprzedaży, zarządzanie popytem	dostarczanie informacji o potrzebach i preferencjach klientów, dane do analizy stopnia zadowolenia klientów
struktury wyrobów	charakterystyki wyrobów, tolerancje, dane do optymalizacji wyrobów, procesów i stanowisk pracy
transakcje materiałowe	ustalenie optymalnej wielkości partii, synchronizacja dostaw, minimalizacja pól odkładczych
harmonogramowanie produkcji, sterowanie produkcją	ustalenie tempa pracy, dostarczanie informacji o problemach w realizacji wyrobów, rejestracja braków i przestojów
planowanie zdolności produkcyjnych	dostarczanie informacji o wolnych mocach produkcyjnych oraz zbędnych maszynach, dane do planowania zmian w procesach produkcyjnych oraz organizacji firmy
zarządzanie stanowiskiem roboczym	określenie miejsca stanowiska w organizacji i procesach, ustalenie wyposażenia i organizacji stanowiska, ustalenie kwalifikacji personelu, rejestracja problemów z jakością, dane do poprawy procesów, terminy szkoleń i przeglądów stanowisk
planowanie potrzeb materiałowych, zaopatrzenie	dobór, ocena i kwalifikacja dostawców, dostarczanie informacji o dotychczasowej współpracy, informacje o jakości dostaw, dane do doskonalenia produktów przez dostawców
planowanie dystrybucji	informacje o zdolności do spełnienia wymagań klientów w zakresie dostaw
pomoc warsztatowa	gromadzenie informacji o narzędziach, rejestracja poziomu sprawności, dopuszczenia do stosowania, terminy legalizacji i wzorcowań, harmonogramy napraw i przeglądów
planowanie finansowe	dane do analizy kosztów jakości

Źródło: opracowanie własne na podstawie (J. Kisielnicki, H. Sroka 2005, s. 233], [J. Bandyopadhyay 2003, s. 188 i nast.]

W stosunku do MRP2 systemy klasy ERP są poszerzone o zintegrowane z większością modułów aspekty finansowe oraz relacje z klientami, dostawcami, zarządzanie serwisem, zarządzanie łańcuchem dostaw, itp. Najnowsze wersje systemów posiadają możliwości wykorzystania internetu oraz intranetu czy zarządzania przez projekty (H. Yan, X. Zhang, M. Jiang 2004, s. 540). Znacznie zatem rozszerzone są w nich możliwości rejestrowania i analizy kosztów jakości, przetwarzania informacji pozyskanych od klientów, a także synchronizowania dostaw z bieżącymi potrzebami wydziałów produkcyjnych.

Współczesne systemy informacyjne przygotowywane z myślą o zarządzaniu całym przedsiębiorstwem bardzo dobrze radzą sobie z rejestracją braków i błędów, jednak, mimo starań programistów, wciąż nie oferują pełnego zakresu funkcji zapobiegania występowaniu niezgodności. Większość systemów oferuje, jak to pokazano w tab. 1, głównie dostarczanie informacji o miejscach występowania nieprawidłowości. Tymczasem oczekiwaniem przedsiębiorstw stosujących rozwinięte systemy zarządzania jakością jest usprawnienie prewencji. Obecnie jest to możliwe tylko przy zastosowaniu nowoczesnych, cyfrowo sterowanych maszyn, które mają możliwość zdalnego monitorowania.

Inną niedoskonałością jest, mimo stałego rozwijania funkcji komunikacyjnych, trudność w wykorzystaniu systemu do rejestrowania, przekazywania, opiniowania i zatwierdzania propozycji udoskonaleń. System informatyczny powoduje usztywnienie istniejących rozwiązań, ponieważ każda zmiana wymaga przeprogramowania baz danych i interfejsów, a także może spowodować utratę porównywalności nowych danych z poprzednimi. Zapewnienie względnej elastyczności systemu poprzez zatrudnienie dodatkowych informatyków stale wprowadzających zmiany nie rozwiązuje problemu, ponieważ spowodowałoby to powstanie ryzyka utraty stabilności systemu. Tymczasowym rozwiązaniem mogą być moduły umożliwiające symulowanie zdarzeń, występujące w niektórych systemach. Niektóre z wymienionych elementów komunikacji mogą zostać zrealizowane z wykorzystaniem narzędzi typu groupware służących do wspomagania pracy zespołów (Mandke V. V., Nayar M. K. 2004, s. 650).

W systemie zarządzania jakością w sprawach związanych z zarządzaniem zasobami nacisk kładziony jest nie tylko na dostępność zasobów, lecz w równym stopniu na zapewnienie optymalnego wykorzystania posiadanych zasobów. Podejście Total Productive Maintenance zakłada średnio i długoterminowe planowanie potrzeb w zakresie zasobów, w tym ich zbywanie, wynajmowanie lub inne wykorzystanie. W tym zakresie niektóre systemy oferują możliwości konfiguracji modułu utrzymania narzędzi z uwzględnieniem rozwiniętego planowania.

Systemy zintegrowane są drogie w instalacji i utrzymaniu, dlatego używają ich prawie wyłącznie duże organizacje. W przypadku małych i średnich firm przeważają systemy dziedzinowe, hurtownie danych oraz narzędzia internetowe.

Wymagania wobec systemu dziedzinowego, ograniczonego do podstawowych funkcji zarządzania jakością według normy ISO 9001:2000 obejmować powinny (Z. J. Klonowski 2000, s. 105):

• ocenę dostawców,
• surowców i opakowań,
• obsługę reklamacji,
• kontrolę i badania w toku procesów,
• gospodarkę środkami kontrolno-pomiarowymi,
• obsługę działań korygujących i zapobiegawczych,
• obsługę wewnętrznych audytów jakości,
• obieg dokumentacji SZJ,
• archiwizację danych,
• bazy standardowych wzorców, formularzy, itp.,
• interfejs internetowy,
• poziomy dostępu do danych i ich zabezpieczenie,
• narzędzia pracy grupowej,
• podstawowe dokumenty opisujące przedsiębiorstwo,
• planowanie rozwoju systemu,
• obsługę kontaktów z klientami.

Małe i średnie organizacje (MŚP)nie mają zwykle potrzeby stosowania większego zakresu funkcji. Te oferowane dodatkowo przez systemy ERP mogą z powodzeniem być realizowane z pomocą tradycyjnych narzędzi zarządzania wspomaganych arkuszami kalkulacyjnymi i prostymi bazami danych. Na polskim rynku oferowane są pakiety oprogramowania dziedzinowego, które spełniają przynajmniej część z wymienionych funkcji, np. Q-Pak, Achiever Plus Quality, DDM 9000. Aplikacja Q-Pak skupia się na wewnątrzorganizacyjnych aspektach zarządzania jakością. Nieco pełniejszy zakres oferuje Achiever Plus Quality, który jednak posiada braki w zakresie bezpieczeństwa i archiwizacji danych. DDM 9000 skupia się na wspomaganiu komunikacji. Nie znaleziono aplikacji oferującej wszystkie opisane funkcje (Z. J. Klonowski 2000, s. 105). Niektóre przedsiębiorstwa decydują się na opracowywanie własnych aplikacji opartych o rozwiązania Open Source, które realizują tylko funkcje wybrane ze względu na łatwość wdrożenia lub poziom istotności.

Sprawność systemu zarządzania jakością w dużym stopniu zależy od szybkiego dostępu pracowników do potrzebnych im, wiarygodnych, kompletnych i odpowiednio sformatowanych informacji. Jakkolwiek może to być zrealizowane przez sprawny system bazujący na dokumentacji papierowej, to znacznie wygodniejszym i bardziej naturalnym w skomputeryzowanych firmach jest wykorzystanie narzędzi elektronicznych. Nowoczesny system zarządzania jakością powinien bazować na elektronicznym przesyle informacji, jednak z zachowaniem komunikacji bezpośredniej tam, gdzie konieczna jest dyskusja (np. opracowywanie założeń projektowych, koła jakości, ustalanie polityk i celów).

TL;DR

Artykuł omawia zakres działania systemu klasy MRP2 oraz możliwości jego wykorzystania dla potrzeb systemu zarządzania jakością (SZJ). Wskazuje, że współczesne systemy informacyjne nie oferują pełnego zakresu funkcji zapobiegania niezgodnościom. Przedsiębiorstwa oczekują usprawnienia prewencji, co może być możliwe poprzez zastosowanie nowoczesnych maszyn zdalnie monitorowanych. Artykuł podkreśla również niedoskonałości systemów informatycznych w zakresie komunikacji i proponuje wykorzystanie narzędzi typu groupware. Systemy zarządzania jakością powinny skupiać się nie tylko na dostępności zasobów, ale także na optymalnym ich wykorzystaniu. Artykuł informuje również o różnych rodzajach systemów stosowanych przez małe i średnie przedsiębiorstwa oraz podkreśla znaczenie szybkiego dostępu do wiarygodnych informacji.

Informatyczne wspomaganie systemu zarządzania jakością — artykuły polecane

System WMS — System MRP II — Efekty wdrażania informatycznych systemów zarządzania — Komputerowo zintegrowane wytwarzanie — System SCM — System informatyczny — Controlling personalny w zarządzaniu jakością — System ERP — System informacyjny

Bibliografia

• Bandyopadhyay J., Total Quality Management Information System for Auto Parts Manufacturer in United States, International Journal of Management, Jun 2003, International Journal of Management, Poole Dorset 2003
• Kisielnicki J., Sroka H., Systemy informacyjne biznesu. Informatyka dla zarządzania, Placet, Warszawa 2005
• Klonowski Z. J., Systemy informatyczne w doskonaleniu jakości, w: Doskonalenie systemów jakości pod red. J. Zymonika i Z. Zymonik, Agencja Wydawnicza Wrocławskiej Rady FSNT NOT, Wrocław 2000
• Mandke V. V., Nayar M. K., Beyond quality: The information integrity imperative, Total Quality Management & Business Excellence, Jul/Aug 2004, Routledge, Londyn 2004
• Wawak S. (2007), Analiza i doskonalenie systemów zarządzania jakością w urzędach gminnych, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
• Yan H., Zhang X., Jiang M., Hierarchical production planning with demand constraints, Computers & Industrial Engineering, Jun 2004, Pergamon Press, Kidlington 2004

Autor: Sławomir Wawak