Sprawność

Sprawność jest pojęciem wieloznacznym. Technicznie oznacza stosunek energii wydanej do pobranej. Trudno taką definicję zastosować do pracy menedżera. Zdaniem T. Kotarbińskiego w sensie uniwersalnym pewną postacią sprawności jest zarówno skuteczność, korzystność, jak i ekonomiczność (tzw. walory praktyczne). (Zieleniewski 1969, s. 232)

W teorii organizacji i zarządzania Sprawność jest miarą uniwersalną, która służy do oceny funkcjonowania organizacji. W literaturze przedmiotu znaleźć można różne sposoby podejścia do istoty sprawności, sposobu jej wyrażania i mierzenia.

TL;DR

Artykuł omawia pojęcie sprawności, które jest wieloznaczne i trudne do zastosowania w przypadku pracy menedżera. W koncepcji prakseologicznej J. Zieleniewskiego sprawność ma trzy podstawowe wymiary: skuteczność, korzystność i ekonomiczność. Sprawność odniesiona do człowieka oznacza jego zdolność do wykonywania powierzonych mu czynności. Sprawność fizyczna jest zależna od funkcji i predyspozycji człowieka.

Sprawność w koncepcji prakseologicznej według J. Zieleniewskiego

Najchętniej używana definicja to interpretacja prakseologiczna, która zaproponował J. Zieleniewski, według której możemy rozróżnić trzy postaci sprawności:

• uniwersalne znaczenie sprawności to nazwa ogólna każdego z walorów praktycznych (T. Kotarbiński); rozumianą w ten sposób sprawność można stwierdzić zawsze, kiedy działanie ma chociażby jeden z walorów dobrej roboty.
• w znaczeniu syntetycznym - sprawność jest ogółem walorów dobrej roboty
• w znaczeniu manipulacyjnym sprawność to nic innego jak zdolność/zręczność w posługiwaniu się przez ludzi narządami bądź narzędziami, które są wykorzystywane podczas działania.

J. Zieleniewski zawęził pojęcie sprawności do trzech podstawowych jej wymiarów, które da się wyrazić w postaci syntetycznej i skwantyfikowanej. Na to pojęcie w ogólnym znaczeniu składają się: skuteczność, korzystność i ekonomiczność.

Najistotniejszą oceną działania, a tym samym składową tego pojęcia jest ocena ze względu na skuteczność. Przedsięwzięte działanie jest najbardziej skuteczne, jeżeli pozwala na osiągnięcie (w całości lub w jakimś stopniu) zamierzony cel lub przynajmniej umożliwia jego realizację w przyszłości.

Kolejny walor sprawnego działania to ekonomiczność, która dotyczy stosunku osiągniętego efektu do poniesionego na ten cel nakładu. Podejście prakseologiczne działania można uznać za ekonomiczne, jeżeli stosunek pomiędzy nabytkami a ubytkami jest większy od jedności (N/U>1). Jeżeli stosunek nabytków do ubytków jest równy 1, występuje wtedy działanie obojętne ekonomicznie. Natomiast, gdy stosunek jest mniejszy od 1, można uznać to za działanie nieekonomiczne. Nabytkami określa się to, co w określonym działaniu zostało zamierzone i uznane, jako jego cele, a ubytkiem - to, co zostało na osiągnięcie tych celów przeznaczone, jako zużycie zasobów lub pewne braki i straty.

Ostatnia składowa sprawnego działania w koncepcji prakseologicznej to korzystność, została wprowadzona do prakseologii przez J. Zieleniewskiego, którego celem było stworzenie podstaw do wyróżnienia z dwóch działania tej samej ekonomiczności działania, które jest lepsze pod względem efektów. Korzystność jest cechą działania opiniowanego pozytywnie przez wzgląd na przewagę nabytków w różnicy między nabytkami a ubytkami (N-U>0). Jeżeli natomiast przeważają ubytki możemy mówić o niekorzystności.

Wytyczne sprawnego działania to dyrektywy, które należy uwzględnić w działaniu, jeżeli to działanie ma posiadać walory sprawności. Wytyczne sprawnego działania podzielić możemy na:

• • wytyczne alternatywne, które dają się połączyć w przeciwstawne względem siebie pary, zmuszające do poszukiwania "złotego środka"
  • wytyczne niealternatywne, które narzucają określoną logikę i porządek działania (K. Krzakiewicz 2006, s. 20-23).

Sprawność w życiu człowieka

Sprawność działania jest zagadnieniem cechującym się złożonością charakteru. Sprawność odniesiona do działań człowieka oznacza jego zdolność do wykonywania powierzonych mu czynności. Dotyczy ona każdego ludzkiego działania, bez względu na przyczyny lub cel. Sprawność to wykorzystywanie w życiu człowieka pojawiających się szans (A. Mazurkiewicz, s. 47-50). Obiektem badań sprawności człowieka może być przeprowadzenie oceny sprawności psychofizycznej u osób starszych. Wśród badanych osób w podeszłym wieku wykazano, że im więcej maja ruchu np. chodząc na rehabilitację, tym lepsza ich sprawność fizyczna oraz psychiczna (E. Kozak-Szkopek, K. Galus 2009, s. 80).

Bardzo ważnym czynnikiem sprawności fizycznej są funkcje i predyspozycje człowieka. tej dziedzinie specyficzną grupą w określaniu sprawności fizycznej są osoby posiadające niepełnosprawność intelektualną. Są oni w posiadaniu szerokiego spectrum schorzeń oraz defektów w sferze zarówno intelektualnej jak i społecznej, emocjonalnej, fizycznej oraz motorycznej (M. Wieczorek 2008, s. 236).

Sprawność — artykuły polecane

Etyka — Modus operandi — Teoria cech — Kształcenie — Heurystyka — Przedmiot badań — Holistyczne podejście — Mechanizm obronny — Empatia

Bibliografia

• Kozak-Szkopek E., Galus K. (2009), Wpływ rehabilitacji ruchowej na sprawność psychofizyczną osób w podeszłym wieku, Gerontologia Polska nr 2
• Krzakiewicz K. (2006), Teoretyczne podstawy organizacji i zarządzania, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań
• Mazurkiewicz A. (2011), Sprawność działania - interpretacja teoretyczna pojęcia, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, Uniwersytet Rzeszowski, nr 20, s. 50
• Wieczorek M. (2008), Sprawność fizyczna młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie jako czynnik warunkujący ich zdrowie, Probl Hig Epidemiol, nr 89
• Zieleniewski J. (1969), Organizacja i zarządzanie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa

Autor: Karol Banatkiewicz, Natalia Mardyła