Przedsiębiorca

Przedsiębiorca - jest to podmiot, który korzystając z konstytucyjnych gwarancji bierze udział w życiu gospodarczym na własne ryzyko finansowe i bierze za to pełną odpowiedzialność prawną. Przedsiębiorca stanowi centralną kategorię w publicznym prawie gospodarczym. Żaden podmiot nie może zostać uznany za przedsiębiorcę, jeśli nie prowadzi działalności gospodarczej. Przedsiębiorcą może być jedynie osoba ujawniona w rejestrze, oznacza to, że musi być wpisana do rejestru przedsiębiorców

W systemie prawa polskiego występuje wiele definicji "przedsiębiorcy". Za podstawowe należy uznać definicje zawarte w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej oraz w kodeksie cywilnym.

TL;DR

Przedsiębiorca to podmiot prowadzący działalność gospodarczą na własne ryzyko i odpowiadający prawnie za swoje działania. W polskim prawie istnieje wiele definicji przedsiębiorcy, ale podstawowe z nich znajdują się w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej i w kodeksie cywilnym. Przedsiębiorcą może być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną. Przedsiębiorca działa we własnym imieniu i prowadzi działalność gospodarczą. Istnieją różne rodzaje przedsiębiorców, zależne od wzorców zachowań i rodzaju prowadzonej działalności. Główne cechy przedsiębiorcy to chęć osiągania sukcesów, niezależność, optymizm, umiejętność radzenia sobie z porażkami, gotowość do ryzyka i zdolność do przewodzenia.

Definicja przedsiębiorcy w prawie publicznym

• kodeks cywilny art. 43¹ - "Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33¹ §1 prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową"
• ustawa o swobodzie działalności gospodarczej art. 4 ust.1 - "Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą". -
• ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów art. 4 - "Ilekroć w ustawie jest mowa o przedsiębiorcy - rozumie się przez to przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a także: osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu, osobę fizyczną, która posiada kontrolę, w rozumieniu pkt 4, nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, o której mowa w art. 13, związek przedsiębiorców w rozumieniu pkt 2 - na potrzeby przepisów dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów" -
• ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji art. 2 - Przedsiębiorcami, w rozumieniu ustawy, są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej.
• ustawa o cenach art. 3 - Przedsiębiorca - podmiot prowadzący działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a także osoby prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego.
• prawo upadłościowe i naprawcze art. 5 - Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

(Wyżej wymienione ustawy nie są jedynymi aktami prawnymi, w których występuje definicja "przedsiębiorcy")

Pojęcie przedsiębiorcy zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej

Ustawa ta określa wszystkie kwestie związane bezpośrednio z przedsiębiorcą, a także z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.

Zgodnie z art. 14 przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą wraz z dniem złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej lub po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Zgodnie z definicją przedsiębiorcy w ustawie można wyróżnić dwie istotne cechy przedsiębiorcy:

• działa we własnym imieniu - co pozwala go odróżnić od pracowników, którzy wykonują praca najemną. Takie osoby nie prowadzą działalności gospodarczej w swoim imieniu, lecz w imieniu osoby, która je zatrudniła lub dała zlecenie.
• wykonuje działalność gospodarczą

Do podmiotych będących przedsiębiorcami zgodnie z art. 4 ustawy możemy zaliczyć:

• osoby fizyczne
• osoby prawne
• jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną

Kto zatem nie jest przedsiębiorcą? Nie będzie nim:

• pracownik najemny
• pełnomocnik lub przedstawiciel handlowy w zakresie działania pełnomocnictwa

Rodzaje działalności gospodarczej prowadzonej przez przedsiębiorców:

• osoby fizyczne - będące przedsiębiorcami posiadają najszerszy zakres wolności gospodarczej. Przy wyborze rodzaju działalności gospodarczej, prawo przewiduje w odniesieniu do niej tylko nieliczne ograniczenia (które mogą się dotyczyć osób wykonujących funkcje publiczne). "Z natury" jednak podmioty te, mogą prowadzić każdą działalność gospodarczą. Wyjątek stanowi działalność bankowa, która może być podejmowana tylko i wyłącznie przez osoby prawne.
• osoby prawne i jednostki organizacyjne, które nie są osobami prawnymi, a którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną- w przypadku tych osób sytuacja wygląda nieco inaczej niż w przypadku osób fizycznych. Podmioty te można podzielić na trzy grupy, odnosząc się do sytuacji, gdzie:

• zawsze są przedsiębiorcami - są nimi spółki osobowe (czyli spółki: jawne, partnerskie, komandytowe i komandytowo-akcyjne)
• mogą być przedsiębiorcami - oznacza to, że podmioty te mogą lecz nie muszą prowadzić działalności gospodarczej, zaliczamy do nich np.: spółki kapitałowe (czyli spółka: spółka akcyjna oraz spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, fundacje, stowarzyszenia
• nigdy nie są przedsiębiorcami - czyli w ogóle nie mogą prowadzić działalności gospodarczej, dotyczy to np. partii politycznych

Inne ujęcie przedsiębiorcy

Pojęcie przedsiębiorcy jest znane od bardzo dawna. Pierwsze wzmianki datuje się na rok 1755, kiedy to R. Cantillon porównał funkcję przedsiębiorcy z funkcją handlarza . Z czasem pojęcie to przybierało różne formy interpretacji. Niemniej jednak definicja skonstruowana przez J. B. Saya ilustruje obraz przedsiębiorcy w rozumieniu współczesnym, jest najbardziej trafna - przedsiębiorca stanowi podmiot, który odgrywa decydującą rolę w mechanizmie gospodarki rynkowej.

Poniższa tabela przedstawia przykładowe definicje pojęcia przedsiębiorcy :

Autor definicji	Definicja
R. Cantillon, F. Knight	Przedsiębiorca - człowiek podejmujący działania obarczone zagrożeniem, ryzykiem
J. Schumpeter, P. F. Drucker	Przedsiębiorca - eksperymentator, modernista
J. B. Say, A. Marshall	Przedsiębiorca - osoba dominująca w branży przemysłowej
J. B. Say, J. Schumpeter	Przedsiębiorca - osoba dysponująca i zarządzająca przedsiębiorstwem
R. Cantillon, I. Kirzner	Przedsiębiorca - racjonalista, który umiejętnie różnicuje zasoby
A. Smith	Przedsiębiorca- właściciel przedsiębiorstwa, osoba skłonna do oszczędzania, akumulowania kapitału i zarządzania ryzykiem
D. McClelland	Przedsiębiorca - człowiek żwawy, jurny, odpowiedzialny, podchodzący z pewnym ryzykiem do czekających zagrożeń
P. F. Drucker	Przedsiębiorca - osoba dążąca do osiągnięcia całkowitego sukcesu

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Piecuch Teresa, Przedsiębiorczość. Podstawy teoretyczne, wydanie drugie, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2013, s. 59-60

Typologia przedsiębiorców

Wyróżnić można kilka kategorii podziału przedsiębiorców:

1.Rodzaje przedsiębiorców ze względu na pełnione funkcje :

• Kupiec - jest to osoba odpowiedzialna za utrzymywanie poziomu równowagi na rynku popytu i podaży, zazwyczaj dążąca do maksymalizacji swoich korzyści,
• Kapitalista/ Inwestor - osoba inwestująca swój kapitał i tym samym ponosząca ryzyko i oczekująca na zwrot wniesionego kapitału razem z zyskiem,
• Dyrektor/ Menedżer - to pojęcie nie jest równoznaczne z pojęciem przedsiębiorcy, jednak ma pewne wspólne cechy- menedżer to osoba kreatywna, odpowiedzialna za podejmowanie decyzji, w dużym stopniu zależna od przedsiębiorcy (istnieje możliwość połączenia funkcji przedsiębiorcy z funkcja menedżera),
• Lider - osoba, która dynamicznie realizuje swoją wizję, mocno zaangażowana w rozwój przedsiębiorstwa i jego przyszły byt, dążąca do osiągnięcia zamierzonych celów, dla której niestraszne jest ryzyko,
• Rzemieślnik - osoba mająca zdolności praktyczne, zazwyczaj o niskim poziomie wykształcenia, dążąca do utrzymania niezależności w kwestii finansów i ciągłego posiadania firmy
• Ekonomista - zabiega o sprawy finansowe przedsiębiorstwa, jego głównym celem jest osiągnięcie maksymalnej rentowności.

2. Rodzaje przedsiębiorców ze względu na wzorce zachowań :

I. Kryterium zmiennych realiów w procesie wzrostu:

• Dzięcioł/ Przedsiębiorca konserwatywny/ Przedsiębiorca bierny - tradycjonalista, nie jest zwolennikiem kooperacji, niechętnie zaciąga kredyty, osiąga sukcesy, ale tylko w dziedzinach już poznanych, odkrytych,
• Lider/ Przedsiębiorca inicjatywny/ Przedsiębiorca aktywny - osoba kreatywna, dążąca do wzrostu swojego przedsiębiorstwa, łatwo nawiązująca współpracę ze wspólnikami, otwarta na nowe techniki, zaciągająca kredyty.

II. Kryterium osób działających w małych przedsiębiorstwach:

• Drwal - osoba ambitna, pracowita, nastawiona na produkcję, gotowa pracować dla samego siebie,
• Uwodziciel - osoba lubiąca ciągłe zmiany, nawiązująca liczne relacje z partnerami; pomimo iż nieustannie zakłada nowe firmy, a potem je sprzedaje, odnosi zysk przy minimalnym wysiłku,
• Gracz - osoba pracowita, ale zarazem lubiąca odpoczynek, najczęściej pochodząca z zamożnej rodziny, prowadząca bardzo często działalność sezonową,
• Hobbysta - osoba całkowicie pochłonięta pracą, która jest dla niego spełnieniem marzeń; bardzo często owa działalność nie przynosi odpowiednich dochodów i stąd hobbysta musi podjąć się pracy dodatkowej,
• Neofita - osoba, która po wielu latach odnajduje sens swojego życia i spełnia się zawodowo; swoją prace wykonuje z wielkim oddaniem, ma wysokie mniemanie o sobie, np. wynalazcy,
• Misjonarz - osoba oddana swojej pracy, przekonana o swojej decydującej roli dla społeczeństwa, dążąca do perfekcjonizmu, ceniąca rodzinę i wartości rodzinne, które wdraża w pracy; dba o dobre relacje ze współpracownikami, organizuje warsztaty, szkolenia.

Główne cechy przedsiębiorcy

Przedsiębiorca jako dominująca osoba w przedsiębiorstwie, której działania są kluczowym elementem rozwoju danej firmy, powinna wykazywać się następującymi cechami :

• nieustanna chęć osiągania sukcesów,
• bycie niezależnym, samodzielnym,
• optymistyczne podejście do życia,
• umiejętność przyjmowania porażek i radzenia sobie z nimi,
• przeciętna gotowość podejmowania działań obarczonych ryzykiem,
• chęć przewodzenia pozostałymi członkami zespołu,
• nieprzerwane wykazywanie się pomysłowością, podejmowanie działań innowacyjnych.

Przedsiębiorca — artykuły polecane

Podmiot gospodarczy — Zarządca nieruchomości — Mikroprzedsiębiorstwo — Działalność gospodarcza — Osoba prawna — Procedura założenia działalności gospodarczej — Samozatrudnienie — Towarzystwo Budownictwa Społecznego — Biegły rewident

Bibliografia

• Bławat F. (2003). Przedsiębiorca w teorii przedsiębiorczości i praktyce małych firm, Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk
• Ciszewski J. (red.) (2013), Polskie prawo handlowe, LexisNexis, Warszawa
• Piecuch T. (2013) Przedsiębiorczość - podstawy teoretyczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa
• Sipa M. (2015). Przedsiębiorca i zasoby wiedzy w działalności innowacyjnej małych przedsiebiorstw, "Studia i prace wydziału nauk ekonomicznych i zarządzania", nr 39, t.3. s. 333-342
• Snażyk Z. (red.) (2015). Publiczne prawo gospodarcze, C.H. Beck, Warszawa, s. 86-90
• Sudoł S. (2006), Przedsiębiorstwo. Podstawy nauki o przedsiębiorstwie. Zarządzanie przedsiębiorstwem, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Wierzbowski M. (red.) (2015), Prawo gospodarcze - zagadnienia administracyjnoprawne, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Mateusz Chowaniec, Agata Marecik