Adam Smith

Szkocki filozof i ekonomista uważany za ojca ekonomii klasycznej. Jego dzieło "Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów", opublikowane w 1776 roku było pierwszą systematyczną pracą w dziedzinie ekonomii. Teorie Smitha wykłada się w szkołach wyższych i gorąco dyskutuje na różnych konferencjach także i teraz. Jego osiągnięciom w dziedzinie ekonomii, jak żartobliwie podają historycy, odpowiadają jego nazwisko i imię: Smith znaczy kowal, Adam pierwszy, bowiem jako pierwszy "wykuł" naukę o gospodarowaniu.

TL;DR

Artykuł opisuje życie i dorobek Adama Smitha, szkockiego filozofa i ekonomisty, uważanego za twórcę ekonomii klasycznej. Jego najważniejsze dzieło "Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów", opublikowane w 1776 roku, stanowiło pierwszą systematyczną pracę w dziedzinie ekonomii. Smith w swojej pracy skupił się na mechanizmach tworzenia, dystrybucji i podziału dóbr materialnych oraz prawach rządzących gospodarką. Jego najważniejsze tezy dotyczyły roli pracy jako pierwotnego źródła wartości dóbr, znaczenia podziału pracy dla bogacenia się narodów oraz kwestii ograniczenia roli państwa w gospodarce na rzecz mechanizmu rynkowego. Smith był także zwolennikiem likwidacji ceł i wolnego handlu między krajami.

Młode lata Adama Smitha

Adam Smith urodził się w małym, portowym mieście Kirkcaldy, nieopodal Edynburga, w Szkocji. Data jego urodzenie nie jest dokładnie znana, jednak chrzest przyjął 5 czerwca 1723 roku. Był synem adwokata i poborcy celnego. Nie miał okazji jednak poznać ojca, gdyż urodził się kilka miesięcy po jego śmierci. Wychowaniem Adama Smitha zajmowała się więc matka, z którą był bardzo związany. Uczył się w szkole Kirkcaldy Burgh, uznawaną na najlepszą szkołę średnią w Szkocji w tym okresie. Uczył się również łaciny, literatury, historii oraz matematyki. W 1737 roku rozpoczął studia na uniwersytecie w Glasgow. Pobierał on tam nauki dotyczące filozofii moralnej u profesora zajmującego się tą dziedziną - Francisa Hutchesona. W roku 1740 otrzymał stypendium Snell’a i uzyskał wtedy również zgodę na dalszą edukację na Balliol College w Oksfordzie. W roku 1746 opuścił uniwersytet i powrócił do domu matki, gdzie poświęcał się studiowaniu sztuki.

Kariera wykładowcy

Po dwóch latach od ukończenia studiów, w 1748 roku podjął się pracy wykładowcy na uniwersytecie w Glasgow. Podczas swojej pracy wykładowczej nauczał filozofii moralnej, historii, retoryki, ale także logiki i ekonomii. W 1750 roku poznał Davida Hume’a, filozofa, z którym miał wiele wspólnych poglądów. W 1752 roku zmienił on katedrę i został profesorem filozofii moralnej, gdzie pracował przez kolejne 13 lat. W 1762 roku Smith otrzymał tytuł doktora praw. Jako wykładowca cieszył się on dużą popularnością wśród studentów oraz szacunkiem ze strony kolegów wykładowców. W tym okresie jego prace dotyczyły zakresu wykładanych przez niego przedmiotów.

Podróże Adama Smitha

Dzięki swojej pierwszej książce Adam Smith zyskał duże uznanie wśród ekonomistów, a w szczególności u Charlesa Townshenda, będącego ministrem skarbu. Poszukiwał on nauczyciela dla pasierba, księcia Buccleuch. W 1763 roku Smith zrezygnował więc z pracy na uniwersytecie i wyjechał do Europy nauczać księcia. W tym okresie bardzo dużo z nim podróżował po Francji, gdzie poznawał najróżniejsze teorie ekonomiczne. Następnie Smith zyskał posadę komisarza celnego w Edynburgu. Wolny czas poświęcał na badanie historii kultury i sztuki. Adam Smith zmarł w 1790 roku.

Twórczość

Adam Smith poddawał analizie i obserwacji społeczeństwo zachodnioeuropejskie, głównie brytyjskie, w celu stworzenia teorii określających zachowania człowieka w społeczeństwie oraz jego relacje z innymi ludźmi. W 1759 roku wydał on traktat [| Teoria uczuć moralnych], w której objaśnił przyczyny aprobaty lub dezaprobaty pewnych zachowań przez człowieka. Wydanie tej książki przyczyniło się do rozgłosu na temat twórcy. Po powrocie z Europy, zyskując bardzo dobre wynagrodzenie za uczenie księcia, podjął się napisania największego swojego dzieła. Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, to dzieło któremu poświęcił aż dziesięć lat swojego życia. Książka zyskała jednak ogromną popularność. W dziele tym Adam Smith ukazał mechanizmy tworzenia, dystrybucji i podziału dóbr materialnych. Skupiał się on w dużej mierze na prawach rządzących gospodarką.

Najważniejszymi myślami autora w dziele Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów są:

• Ludzka praca jest pierwotnym źródłem wartości dóbr. Adam Smith twierdził, że fundusz pracy, który tkwi w danym narodzie, czy też społeczeństwie, przyczynia się do wytworzenia w ciągu roku określonej liczy produktów. Suma tej rocznej produkcji daje nam przychód czyli dochód społeczny brutto. Po potrąceniu wartości wykorzystanej do produkcji tego dobra, otrzymamy dochód netto. Dochodem społecznym nazwiemy więc materialne środki zaspakajające potrzeby. W związku z tym Adam Smith podzielił pracę na produkcyjną i nieprodukcyjną.
• Podział racy jest ważnym czynnikiem bogacenia się narodów. Autor dzieła twierdził, że w cywilizowanych społeczeństwach ludzie zajmują się nielicznymi czynnościami. Część rzeczy, które dana osoba produkuje, zostawia dla siebie, a nadmiar wymienia na to co sam nie produkuje. Tym samym najlepszym rozwiązaniem w gospodarce jest stworzenie fabryk i dokonanie podziału pracy, co przyczyni się do zwiększenia produkcji.
• Szukanie korzyści indywidualnej jest najpewniejszym środkiem zapewniającym narodom bogactwa; rola państwa musi być znacznie ograniczona. Adam Smith był zdania, że człowiek decydując się na działalność gospodarczą, chce osiągnąć jak najwięcej, przy jak najmniejszych kosztach. Człowiek skupia się na własnych korzyściach i przedkłada je nad korzyści społeczne. Podobnie podchodzi do tematu przedsiębiorca. Zatrudnia on ludzi, bo chce jak najwięcej wyprodukować. Kieruje się on własnym interesem, ale przy okazji jest to korzystne z punktu widzenia społecznego. Ludzie tworzą przedsiębiorstwa, na które jest zapotrzebowanie na rynku.

Najważniejsze poglądy

• Sprawne funkcjonowanie społeczeństwa zapewnia mechanizm rynkowy - rząd nie powinien ingerować w procesy gospodarcze, ponieważ "niewidzialna ręka" rynku dokonuje optymalnej alokacji zasobów do poszczególnych dziedzin wytwarzania,
• Rynek jest mechanizmem samoregulującym ceny, ilości dóbr i usług oraz dochody, mechanizmem scalającym społeczeństwo, a zarazem własnym strażnikiem,
• Największe niebezpieczeństwo systemu tkwi w porozumieniach monopolistycznych,
• Motorem działania jednostek jest interes własny, regulatorem sprzecznych interesów zaś konkurencja - poprzez wzajemne oddziaływanie te egoistyczne motywy przekształcają się w harmonię interesów całego społeczeństwa,
• Źródłem wszelkiego bogactwa jest praca ludzka,
• Nie każda praca tworzy bogactwo - powstaje ono tylko w wyniku pracy produkcyjnej, czyli tej, która stwarza materialne środki zaspokojenia potrzeb ludzi w społeczeństwie,
• Środkiem wzrostu produktywności jest podział pracy - każdy powinien wykonywać tę czynność, którą najlepiej opanował (przykład fabryki szpilek),
• Smith był zwolennikiem likwidacji ceł oraz wolnego handlu pomiędzy krajami.

Główne dzieła

• Teoria uczuć moralnych - 1759,
• Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów - 1776.

Adam Smith — artykuły polecane

Ludwig von Mises — Thorstein Veblen — Friedrich Hayek — Thomas Robert Malthus — Oskar Lange — Karol Marks — Ekonomia klasyczna — Alfred Marshall — David Ricardo

Bibliografia

• Goryszewicz R., Kotowska E. (2012), U źródeł teorii i praktyki finansów publicznych. Cz. III, Finanse publiczne w ujęciu wybranych ekonomistów klasycznych, Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, nr 2
• Mączyńska E. (2011), Gdy usługa staje się panem czyli dysfunkcje pomiaru wartości biznesu i wyników działalności gospodarczej, Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, nr 9
• O'Rourke P. (2009), Adam Smith. Bogactwo narodów. Biografia, Wydawnictwo Muza, Warszawa
• Polowczyk J. (2010), Elementy ekonomi behawioralnej w dziełach Adama Smitha, Ekonomista, nr 4
• Sen A., Hanley P. (2009), The Theory of Moral Sentiments, Penguin Books, Londyn
• Smith A. (1812), Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, Londyn
• Szuba T., Skrzyński P. (2008), Próba wyjaśnienia paradygmatu niewidzialnej ręki rynku Adama Smitha w oparciu o model obliczeniowy kolektywnej inteligencji, Zeszyt Naukowy Automatyka / Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie, nr 3
• Zabieglik S. (2006), Etyka życia gospodarczego w twórczości Adama Smitha, Annales: etyka w życiu gospodarczym, nr 1

Autor: Laura Oramus, Karolina Nenko