Kreatywność

Kreatywność wywodzi się od łacińskiego terminu creare, a jego odpowiednikami są słowa pochodzące z języka angielskiego creator - twórca oraz creative - twórczy. To zdolność do tworzenia nowych rozwiązań. Jednocześnie jest procesem umysłowym, który skutkuje powstaniem nowych koncepcji, idei lub nowych skojarzeń. Kreatywność odnosi się do uruchomienia nowych perspektyw oraz do tworzenia nowych możliwości. To proces rozwijania i przedstawienia nowatorskich pomysłów w celu zaspokojenia potrzeb lub rozwiązania problemów. Do cech kreatywności zalicza się m.in.:

• wymaga zastosowania wyobraźni (oryginalność i efektywność),
• kreatywne działanie jest celowym czynem, skierowanym na osiągnięcie rezultatu,
• wynikiem kreatywnego działania jest oryginalne dzieło,
• efekt powinien być wartościowy w koncepcji założonych celów (J. Fazlagić 2015, s. 19).

Trzy komponenty kreatywności

Każda jednostka posiada trzy komponenty kreatywności: wiedza, umiejętność twórczego myślenia oraz motywacja.

Rys 1. Trzy komponenty kreatywności

Wiedza stanowi wiedzę techniczną, kwalifikacje intelektualne oraz znajomość procedur. Umiejętność twórczego myślenia definiowana jest poprzez sposoby podejścia do problemów, czyli wyjaśnia jak elastycznie i z jaką wyobraźnią jednostki (ludzie, przedsiębiorstwo, otoczenie) podchodzą do problemów. Motywacja dzieli się na dwa rodzaje na zewnętrzną i wewnętrzną. Środkami motywacji zewnętrznej są zazwyczaj środki pieniężnie w formie premii i awansów. Natomiast motywacja wewnętrzna napędzana jest poprzez indywidualną pasję oraz zainteresowania, która ma większy wpływ na kreatywność niż motywacja zewnętrzna (Harvard Busness Essentials 2005, s. 124-125).

Twórczość a kreatywność

Literatura przedmiotu pozwala zauważyć, iż twórczość często rozpatrywana jest jako synonim kreatywności, powodując niewyrazistość i nieostrość pojęć. To błędne założenie, gdyż kreatywność to potencjał danej jednostki do stworzenia czegoś nowego, a także może być określona mianem twórczości bez dzieła. Jej efektem może być pomysł, nowa zabawa itp. Natomiast twórczość identyfikowana jest z jednostką tworzącą konkretny wytwór oraz jej społecznym odbiorem. Należy wyróżnić kluczowe aspekty umożliwiające zróżnicowanie pojęć:

• kreatywność dotyczy cech dyspozycyjnych, a twórczość to aktualizacyjność,
• obszar pojęciowy terminu kreatywność jest zdecydowanie węższy, gdyż odnosi się do jednostki i jej dyspozycji, natomiast pojęcie terminu twórczość stanowi zarówno osobę, jak i proces twórczy,
• kreatywność stosuje się zazwyczaj do aktywności codziennej, a pojęcie twórczości dotyczy nauki lub sztuki,
• kreatywność traktowana jest jako "twórczość niska", zaś twórczość stanowi działa wybitne w danej kulturze (A. Sokół 2015, s. 22-24).

Kreatywność w biznesie

Kreatywność to kluczowe narzędzie biznesowe we współczesnym świecie, które wyróżnia się następującymi atrybutami:

• nowy paradygmat w zakresie gospodarki rynkowej;
• główny kod źródłowy nowego stylu zarządzania (jednoczy klasyczny styl zarządzania biznesem z autoekspresją, indywidualizmem, a także nonkonformizmem);
• nie składa się tylko z talentów jednostek, lecz także zależy od umiejętności na poziomie zbiorowym, które odnoszą się do optymalnego zarządzania zasobami i relacjami wewnątrz określonej grupy (do nich m. in zalicza się m.in. zespoły projektowe, które charakteryzują się zróżnicowaną wiedzą na dany temat/problem, ale dzięki temu daje to większe szanse do stworzenia lepszych pomysłów - odpowiedni styl myślenia, umiejętności techniczne) (J.C. Kaufman, R.J Sternberg (2010), s. 22-23),
• utożsamiana jest jako ciągła zmiana i innowacja,
• to istotny aspekt w marketingu i projektowaniu strategii funkcjonowania danego przedsiębiorstwa (ciągły przepływ idei, koncepcji wzmacnia pozycję na docelowym rynku, tworząc przewagę konkurencyjną).

Warto zauważyć, iż kreatywne zarządzanie potrzebuje podzielnej uwagi pomiędzy obecnymi realiami, a przyszłymi możliwościami, gdyż umożliwi to zbudowanie trwałych fundamentów długotrwałej strategii rozwoju na poziomie mikro (struktura organizacyjna) oraz makro (społeczna, kulturowa oraz globalna perspektywa) (A.M. Dereń, J. Skonieczny (2016), s. 40).

Przegląd metod kreatywności

Do współczesnych metod pobudzania i wspierania kreatywności zalicza się:

Metody proste (nie wymagają specjalnego przygotowania uczestników):

• burza mózgów,
• analiza morfologiczna,
• wykres Ishikawy.

Metody złożone (wieloetapowe, wymagają specjalnego przygotowania grupy twórczej):

• analiza wartości,
• algorytm wynalazku,
• synektyka Gordona (R.J. Stenberg (2006), s. 88.).

Zarządzanie kreatywnością na poziomie indywidualnym

Aby zarządzać kreatywnością na poziomie indywidualnym, niezbędne jest stworzenie odpowiednich warunków, które sprzyjają powstawaniu i rozwijaniu nowych pomysłów. Kluczowym elementem jest zapewnienie pracownikom swobody działania i możliwości eksperymentowania. Jest to ważne, ponieważ ograniczenia i sztywne ramy działania mogą hamować proces twórczy. Zarządzający powinni zatem stworzyć atmosferę zaufania, w której pracownicy nie obawiają się eksponowania swoich pomysłów i nie boją się popełnić błędu.

Ważnym elementem stwarzania warunków sprzyjających kreatywności jest również zapewnienie dostępu do różnorodnych źródeł inspiracji. Pracownicy powinni mieć możliwość korzystania z różnych narzędzi i technologii, które wspomagają generowanie nowych pomysłów. Ważne jest również tworzenie przestrzeni do refleksji i rozwoju intelektualnego, takich jak czas na samodzielne myślenie czy organizowanie warsztatów i szkoleń związanych z kreatywnością.

Zarządzanie kreatywnością na poziomie indywidualnym wymaga również rozwijania kompetencji zarządzania kreatywnością. Pracownicy powinni być świadomi znaczenia kreatywności w kontekście organizacji oraz mieć umiejętność generowania i rozwijania własnych pomysłów. Zarządzający powinni zatem inwestować w rozwój pracowników poprzez organizowanie szkoleń i warsztatów z zakresu kreatywności. Ważne jest również promowanie otwartości na nowe pomysły i zachęcanie pracowników do dzielenia się swoimi koncepcjami.

Zarządzanie kreatywnością na poziomie zbiorowym

Zarządzanie kreatywnością na poziomie zbiorowym polega na tworzeniu kreatywnej atmosfery organizacyjnej, która sprzyja powstawaniu i rozwijaniu innowacyjnych pomysłów. Istotnym elementem jest budowanie zespołowej kultury, opartej na zaufaniu, współpracy i otwartości na różnorodność. Pracownicy powinni mieć możliwość swobodnej wymiany pomysłów i opinii, a także uczestniczenia w procesie podejmowania decyzji.

Ważnym narzędziem kreowania kreatywnej atmosfery organizacyjnej jest również budowanie odpowiednich struktur i procesów. Przykładem może być wprowadzenie systemu zarządzania innowacjami, który umożliwia identyfikację, ocenę i realizację nowych pomysłów. Ważne jest również tworzenie przestrzeni do testowania i eksperymentowania z nowymi rozwiązaniami, a także dostarczanie odpowiednich zasobów i wsparcia dla projektów innowacyjnych.

Motywowanie pracowników do współpracy i wymiany pomysłów jest kluczowym elementem zarządzania kreatywnością na poziomie zbiorowym. Pracownicy powinni być zachęcani do współpracy w zespołach i do dzielenia się swoimi pomysłami z innymi. Ważne jest również budowanie systemów nagradzania, które uwzględniają innowacyjność i wkład pracowników w generowanie nowych rozwiązań.

Motywowanie do współpracy i wymiany pomysłów można osiągnąć poprzez tworzenie odpowiednich struktur i procesów, takich jak regularne spotkania zespołowe, warsztaty kreatywności czy platformy internetowe umożliwiające komunikację i współpracę. Ważne jest również budowanie świadomości pracowników na temat korzyści płynących z współpracy i wymiany pomysłów oraz promowanie pozytywnego podejścia do innowacyjności i eksperymentowania.

Metody pobudzania kreatywności

Burza mózgów - generowanie pomysłów

Jedną z najpopularniejszych metod pobudzania kreatywności jest burza mózgów. Polega ona na swobodnym generowaniu pomysłów i propozycji bez oceniania ich na etapie tworzenia. W trakcie burzy mózgów grupa osób skupia się na wyznaczonym problemie lub temacie i stara się wymyślić jak najwięcej różnorodnych pomysłów. Ważne jest, aby zachować swobodę w myśleniu i nie oceniać czy krytykować żadnego pomysłu w trakcie sesji. Dopiero po zakończeniu burzy mózgów można przejść do analizy i selekcji najbardziej obiecujących pomysłów.

Analiza morfologiczna - analiza różnych kombinacji rozwiązań

Inną skuteczną metodą pobudzania kreatywności jest analiza morfologiczna. Polega ona na identyfikowaniu różnych cech, elementów lub rozwiązań związanych z danym problemem, a następnie na łączeniu ich w różnych kombinacjach w celu znalezienia nowych, innowacyjnych rozwiązań. Ta metoda wymaga systematycznego podejścia i analizy wszystkich możliwości. Analiza morfologiczna może być szczególnie przydatna w sytuacjach, gdzie istnieje wiele elementów, które można połączyć w różne sposoby, na przykład w projektowaniu produktów lub rozwiązywaniu skomplikowanych problemów.

Mapy myśli - wizualizacja związków między ideami

Mapy myśli są użytecznym narzędziem do wizualizacji związków między ideami. Polegają na tworzeniu graficznych reprezentacji, które pokazują połączenia między różnymi pojęciami, pomysłami lub informacjami. Mapy myśli mogą pomóc w identyfikowaniu nowych połączeń i perspektyw, które mogą prowadzić do innowacyjnych rozwiązań.

Techniki asocjacyjne - łączenie niezwiązanych pojęć

Techniki asocjacyjne polegają na łączeniu niezwiązanych na pierwszy rzut oka pojęć w celu wygenerowania nowych pomysłów. Może to obejmować łączenie różnych dziedzin w celu znalezienia inspiracji lub łączenie dwóch zupełnie różnych pojęć w celu stworzenia czegoś nowego. Ta technika wymaga elastycznego myślenia i otwartości na nietypowe połączenia.

Techniki odejmowania - eliminacja elementów

Techniki odejmowania polegają na eliminowaniu elementów, które są zbędne lub ograniczające w danym kontekście. Poprzez usuwanie niepotrzebnych lub ograniczających czynników, można znaleźć nowe perspektywy i rozwiązania. Ta technika może być szczególnie przydatna w sytuacjach, gdy konieczne jest uproszczenie lub zmniejszenie złożoności problemu.

Rozwój kreatywności

Pozyskiwanie wiedzy i umiejętności w różnych dziedzinach

Jednym ze sposobów rozwijania kreatywności jest stale poszerzanie swojej wiedzy i umiejętności w różnych dziedzinach. Kontynuowanie nauki i eksplorowanie nowych dziedzin otwiera nam drzwi do nowych perspektyw i możliwości. Niezależnie od tego, czy jesteśmy zainteresowani sztuką, nauką czy technologią, ważne jest, aby być otwartym na zdobywanie nowych informacji i umiejętności.

Inspirujące środowisko jest również kluczowym czynnikiem wpływającym na naszą kreatywność. Otaczanie się inspirującymi osobami, miejscami i przedmiotami może stymulować naszą wyobraźnię i pomagać nam w generowaniu nowych pomysłów. Na przykład, wizyta w muzeum sztuki może zainspirować nas do stworzenia własnego dzieła, a spotkanie z utalentowanymi i kreatywnymi ludźmi może rozbudzić naszą chęć do działania i tworzenia.

Elastyczność i adaptacja jako kluczowe elementy rozwoju kreatywności

Kreatywność wymaga elastyczności i umiejętności adaptacji do zmieniających się sytuacji. Przekraczanie granic i myślenie poza utartymi schematami jest ważne dla rozwijania kreatywności. Oznacza to, że nie powinniśmy ograniczać się do znanych nam rozwiązań, ale powinniśmy poszukiwać nowych sposobów myślenia i podejść.

Dodatkowo, wykorzystanie wyzwań i trudności jako bodźców do twórczego myślenia może pomóc nam w rozwijaniu naszej kreatywności. Przezwyciężanie trudności i szukanie nowych rozwiązań może prowadzić do odkrywania nowych perspektyw i generowania innowacyjnych pomysłów. Ważne jest, aby nie bać się niepowodzeń i próbować różnych podejść, nawet jeśli się nie powiodą.

Różne formy szkoleń i warsztatów wspierających rozwój kreatywności

Istnieje wiele różnych form szkoleń i warsztatów, które mogą wspierać rozwój kreatywności. Techniki kreatywnego myślenia są jednym z narzędzi, które można wykorzystać do rozwoju kreatywności. Takie techniki, jak brainstorming, mapy myśli czy odwrócone myślenie, mogą pomóc nam w generowaniu nowych pomysłów i spojrzeniu na problemy z innej perspektywy.

Interakcja z innymi osobami o różnych perspektywach również może być bardzo inspirująca i wspierać rozwój kreatywności. Dyskusje, wymiana pomysłów i wspólne projekty z osobami o różnych doświadczeniach i poglądach mogą prowadzić do powstawania nowych i innowacyjnych rozwiązań. Ważne jest, aby być otwartym na współpracę i uczenie się od innych.

Rozwój kreatywności jest procesem ciągłym, który wymaga zaangażowania i otwartości na nowe doświadczenia. Pozyskiwanie wiedzy i umiejętności w różnych dziedzinach, elastyczność i adaptacja, a także udział w różnych formach szkoleń i warsztatów mogą pomóc w rozwijaniu kreatywności. Jednak najważniejsze jest, aby być otwartym na eksplorację, próbowanie nowych rzeczy i nie bać się eksperymentować.

Warunki sprzyjające kreatywności

Przestrzeń i czas na refleksję i samorozwój

Jednym z kluczowych warunków sprzyjających kreatywności jest stworzenie odpowiedniej przestrzeni do pracy. Osoby kreatywne potrzebują miejsca, w którym mogą skupić się na swoich pomysłach i eksperymentach. Dlatego ważne jest, aby zapewnić im dostęp do dobrze wyposażonego i inspirującego miejsca pracy. Powinno to obejmować odpowiednie narzędzia i technologie, które wspierają twórcze działania.

Ponadto, istotne jest również zapewnienie odpowiednich warunków fizycznych, takich jak dobre oświetlenie, wygodne meble i przestrzeń do swobodnego poruszania się. Dobrze zorganizowane stanowisko pracy pozwala na skoncentrowanie się na zadaniu i sprzyja generowaniu nowych idei.

Kreatywność wymaga czasu na refleksję i eksperymentowanie. Osoby kreatywne potrzebują momentów samotności i ciszy, aby mogły skupić się na swoich myślach i rozważyć różne możliwości. Ważne jest, aby zapewnić im czas na refleksję i samorozwój, bez nadmiernej presji czasowej.

Ponadto, eksperymentowanie jest kluczowym elementem procesu kreatywnego. Osoby kreatywne powinny mieć możliwość testowania nowych pomysłów i podejmowania ryzyka. Czas na eksperymentowanie pozwala im na naukę na własnych błędach i doskonalenie swoich umiejętności.

Współpraca i wymiana pomysłów

Współpraca i dialog są niezwykle istotne w generowaniu nowych idei. Kreatywność często rodzi się w wyniku interakcji z innymi ludźmi i wymiany pomysłów. Dlatego ważne jest, aby stworzyć środowisko, w którym ludzie mogą swobodnie komunikować się i dzielić się swoimi myślami.

Współpraca pozwala na spojrzenie na problem z różnych perspektyw i wykorzystanie różnorodności myślenia. Dzięki temu możliwe jest generowanie innowacyjnych rozwiązań i kreatywnych pomysłów. Wspólna praca nad projektem pozwala na wzajemne inspirowanie się i rozwijanie nowych idei.

Różnorodność myślenia i wielokulturowość są niezwykle cenne dla kreatywności. Osoby o różnych doświadczeniach i perspektywach mogą wnosić różne spojrzenia na problem i generować nowe pomysły. Dlatego ważne jest, aby promować różnorodność w zespole i zapewnić przestrzeń do wyrażania różnych opinii.

Wielokulturowość także sprzyja kreatywności poprzez eksponowanie osób do różnych kultur, tradycji i sposobów myślenia. Kontakty z innymi kulturami mogą prowadzić do połączenia różnych elementów i tworzenia nowatorskich rozwiązań.

Tolerancja na ryzyko i otwartość na porażkę

Kreatywność często wiąże się z podejmowaniem ryzyka i wychodzeniem poza utarte schematy. Osoby kreatywne muszą być otwarte na ryzyko i gotowe do eksperymentowania. Ważne jest, aby w organizacji istniała kultura, która promuje otwartość na ryzyko i akceptuje ewentualne niepowodzenia.

Otwartość na ryzyko pozwala na podejmowanie nowatorskich działań i poszukiwanie nietypowych rozwiązań. Osoby kreatywne często nie boją się podejmować ryzyka, ponieważ rozumieją, że porażka może być cennym doświadczeniem i sposobem na naukę.

Nauka na porażkach i błędach jest nieodłącznym elementem procesu kreatywnego. Osoby kreatywne nie boją się popełniać błędów, ponieważ rozumieją, że są one niezbędnym krokiem w drodze do sukcesu. Ważne jest, aby w organizacji panowała atmosfera, w której błędy są traktowane jako okazja do nauki i doskonalenia.

Nauka na porażkach pozwala na identyfikację słabych stron i doskonalenie umiejętności. Osoby kreatywne wyciągają wnioski z niepowodzeń i wykorzystują je jako wskazówki do dalszego rozwoju.

Kultura organizacyjna promująca kreatywność

Kultura organizacyjna odgrywa kluczową rolę w promowaniu kreatywności. Ważne jest, aby stworzyć otwarte i wspierające środowisko, w którym ludzie czują się swobodnie wyrażać swoje pomysły i eksperymentować. Dobra komunikacja i zaufanie są niezbędne do tworzenia takiego środowiska.

Organizacje powinny tworzyć struktury i procesy, które umożliwiają rozwijanie kreatywności i wspierają inicjatywy pracowników. Ważne jest również promowanie otwartości na różne perspektywy i pomysły oraz akceptacja dla różnorodności.

W organizacji promującej kreatywność istotne jest, aby każdy pomysł był szanowany i doceniany. Osoby kreatywne powinny mieć możliwość wyrażania swoich pomysłów i być pewne, że zostaną wysłuchane. Ważne jest, aby w organizacji panowała atmosfera, która promuje akceptację i szacunek dla różnych perspektyw.

Dobrze funkcjonująca organizacja powinna umożliwiać rozwijanie kreatywności i wykorzystywanie różnorodności myślenia. Ważne jest, aby liderzy organizacji byli otwarci na nowe pomysły i gotowi do współpracy z osobami kreatywnymi.

Kreatywność — artykuły polecane

Imitacja — Wiedza — Profesjonalizm — Metafora organizacji — Myślenie systemowe — Projektowanie systemów informatycznych — Socjotechnika — Rozwój osobisty — Metoda

Bibliografia

• Dereń A., Skonieczny J. (2016), Zarządzanie twórczością organizacyjną. Podejście procesowe, Difin, Warszawa
• Fazlagić J. (2015). Kreatywni w biznesie, Wydawnictwo Poltext, Warszawa, s. 19
• Harvard Busness Essentials (2005). Zarządzanie kreatywnością i innowacyjnością, Wydawnictwo MT Biznes, Konstancin-Jeziorna, s. 124-125
• Kaufman J., Sternberg R. (2010), The Cambridge Handbook of Creativity, Cambridge University Press
• Sokół A. (2015), Zarządzanie twórczością w organizacji. Koncepcja, metody i narzędzia, Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa
• Sternberg R. (2006), The Nature of Creativity, Creativity Research Journal

Autor: Magdalena Konwent