Nonkonformizm
Nonkonformizm - jest to pojęcie stosowane w psychologii, określane jako antyteza znacznie częściej występującego w literaturze konformizmu[1]. Nonkonformizm to postawa przejawiająca się w społeczeństwie, która charakteryzuje się samodzielnością myślenia, przy tym "wyłamywaniem się" od propagowanych poglądów większości grupy. Jest to także umiejętność przeciwstawienia się społecznym naciskom, ale nie w sposób negatywny[2][3]. Nonkonformiści mają na celu wyrażenie swojego oporu, co w rezultacie prowadziłoby do przeprowadzenia burzy mózgów oraz rozpatrzenia danej koncepcji na kilku płaszczyznach[4]. Postawa ta nie polega wyłącznie na odrzuceniu panujących norm, nie jest również wizją czysto indywidualistyczną, zmierza jedynie do wyboru innego układu odniesienia, co wywołuje rozmaite reakcje w grupie[5].
Osoby nonkonformistyczne dobrze radzą sobie w sytuacjach stresowych oraz społecznych, a także tych, które wymagają od nich asertywności. Wyrażają gotowość na nowe doświadczenia i wyzwania[6].
Przejawiają słabą tendencję do popadania w lęk, nie unikają, ani też nie uciekają przed zagrożeniem. Wynika to między innymi z wysokiego poczucia własnej wartości, śmiałości, niewrażliwości na presję społeczną oraz elastyczności intelektualnej i determinacji. Wykazują się zdolnością przystosowywania się do zmieniających warunków, chęcią podejmowania ryzyka a przede wszystkim samodzielnością w swoich działaniach[7].
TL;DR
Nonkonformizm to postawa przejawiająca się w społeczeństwie, charakteryzująca się samodzielnością myślenia i niezależnością od panujących norm. Nonkonformiści dobrze radzą sobie w sytuacjach stresowych i społecznych, wykazując zdolność przystosowania się i asertywność. W literaturze wyróżnia się dwa typy nonkonformistów: konstruktywnego i pozornego. Nonkonformizm różni się od konformizmu pod względem poczucia własnej wartości, asertywności, odporności na stres, zdolności do podejmowania ryzyka i adaptacji, oraz spontaniczności. W grupach społecznych obecność zarówno konformistów, jak i nonkonformistów jest ważna dla efektywnej pracy. Warunki sprzyjające nonkonformizmowi występują w elastycznych i otwartych strukturach społeczeństwa.
Typy nonkonformizmu
W literaturze spotyka się dwa typy nonkonformistów, a mianowicie[8]:
- Nonkonformista konstruktywny - jest otwarty na nowe doświadczenia, z łatwością przychodzi mu dostosowywanie się do zmieniających warunków. Ma wysokie poczucie własnej wartości, ale pragnie docenienia jego indywidualności z zewnątrz. Charakteryzuje go niesamowita ciekawość, wnikliwość oraz determinacja, które pozwalają mu na ciągłe wynajdywanie problemów i twórcze rozwiązywanie ich. Napotykając na swej drodze trudności nie określa ich jako problemy, a wręcz przeciwnie dogłębnie szuka wszelkich sposobów, aby je zwalczyć. W kontaktach międzyludzkich lubi dominować, ma wysokie, wewnętrzne poczucie kontroli. Z chęcią wysłucha propozycji innych w danej sprawie, jednak na pierwszym miejscu stawia własne zasady. W przypadku sytuacji konfliktowych dąży do zgody, zależy mu, aby obie strony czuły się komfortowo. Jest określany jako człowiek z charyzmą.
Pracuje najefektywniej, gdy czuje swobodę sposobu realizacji oraz terminu wykonania zlecenia. W początkowej fazie unika nieprzemyślanych decyzji, jest elastyczny i otwarty. Na etapie realizacji natomiast uparcie trzyma się własnych zamierzeń i wykonuje wyznaczone przez siebie zadania.
- Nonkonformista pozorny - zależy mu na tym, aby być w centrum uwagi, odczuwa potrzebę ciągłego wyrażania podziwu ze strony innych. Dlatego też interesuje się angażowaniem w działalności artystyczne, sportowe, polityczne i społeczne. Jego styl ubierania się czy też sposób bycia przykuwa uwagę, co szczególnie go cieszy. Z reguły wszelkie normy poddaje krytyce, stawia opór, nawet kiedy inni mają rację. Nie zgadza się z poglądami innych osób, ale nie potrafi konstruktywnie uargumentować swojego stanowiska. Lubi podporządkowywać sobie otoczenie i sprawować kontrolę nad innymi ludźmi, jednak istnieją takie osoby, które są poza jego zasięgiem i nie pozwalają sobą manipulować. Swoim zachowaniem przyczynia się do powstawania konfrontacji i niepotrzebnych spięć. Zależy mu na tym, aby wywołać u kogoś negatywne emocje. Przejaw słabości tej osoby traktuje jako dowód zwycięstwa i dominacji.
Nonkonformista pozorny łatwo popada w stany zwątpienia. Cierpliwość, determinacja i pracowitość, potrzebne do osiągnięcia jakiegoś sukcesu rzadko mu towarzyszą, dlatego też szybko się zniechęca. Zdobywanie osiągnięć innych traktuje jako własną porażkę, stąd niechętnie obchodzi się z takimi osobami. Nie przyjmuje krytyki, nawet konstruktywnej kierowanej w jego stronę.
Nonkonformizm a konformizm
Nonkonformizm i konformizm to dwa zupełnie inne pojęcia. Zestawiając ze sobą oby dwie postawy, należałoby wskazać niektóre znaczące różnice, które między nimi występują[9][10]:
| Konformista | Nonkonformista |
|---|---|
| niskie poczucie własnej wartości | wysokie poczucie własnej wartości |
| uległość, bierność, trudności w przeciwstawianiu się innym | niezależność, skłonność do wyrażania własnych opinii |
| niska asertywność | wysoka asertywność |
| mała odporność na stres | odporność na stres, odporność emocjonalna |
| tendencje do popadania w strach, lękliwość | brak tendencji do popadania w strach |
| niechęć podejmowania ryzyka | gotowość podejmowania ryzyka |
| brak odporności na presję społeczną | odporność na presję społeczną |
| niska potrzeba osiągnięć, nie lubi rywalizacji | potrzeba osiągania sukcesów |
| niski poziom adaptacji, niechęć do przeprowadzania zmian | zdolność do szybkiej adaptacji |
| brak spontaniczności | spontaniczność |
| podatność na choroby psychiczne tj. nerwica, depresja;
aspołeczny, izolujący się |
brak podatności na choroby psychiczne tj. nerwica, depresja |
Nonkonformizm w grupie społecznej
W grupach społecznych niezbędne jest aby jej członkowie przybierali postawy konformistyczne jak i nonkonformistyczne. W przypadku, kiedy występowałoby tylko jedno podejście, praca zespołu mogłaby być z góry skazana na porażkę. Obecność jedynie nonkonformistów przyczyniałaby się do licznych sprzeczek i kontrowersji, z uwagi na to, że każdy traktowałby własny punkt widzenia jako ten najważniejszy. Zaś członkostwo tylko konformistów powodowałby bierność w działaniach, a w konsekwencji brak analizowania problemu z kilku perspektyw. Dlatego też należy podkreślić, że przynależność konformistów, a także nonkonformistów jest konieczna.
Nonkonformiści w grupie najlepiej czują się jako liderzy. Z jednej strony mają oni predyspozycje do tego aby być przywódcami zmian poglądów i wzorów postępowania, z drugiej zaś cenią sobie swój udział oraz innych członków, dlatego niekiedy pomimo własnych zasad skłaniają się do postępowania konformistycznego.
Warunki sprzyjające nonkonformizmowi występują w elastycznych oraz otwartych strukturach społeczeństwa, w grupach gdzie szybkie zmiany społeczne nie stanowią problemu i nie prowadzą do frustracji oraz dezintegracji ludzi[11].
| Nonkonformizm — artykuły polecane |
| Niska samoocena — Test Kilmana — Konflikt — Strategie negocjacyjne — Sangwinik — Styl negocjacji — Negocjator — Typowe błędy kierownictwa — Przywództwo sytuacyjne |
Przypisy
- ↑ Bernacka R.E. (2018), s.179
- ↑ Welskop W. (2014), s.45
- ↑ Bernacka R.E (2005), s.215
- ↑ Bernacka R.E. (2018), s.180
- ↑ Kobylińska A. (2015), s.132-133
- ↑ Małkiewicz M.M. i in. (2011), s.4
- ↑ Bernacka R.E. (2005), s.225
- ↑ Bernacka R.E. (2005), s.80-81
- ↑ Bernacka R.E. (2005), s.77-80
- ↑ Bernacka R.E. (2005), s.225-226
- ↑ Borucka-Arctowa M. (1964), s.252-255
Bibliografia
- Bernacka R. (2005), Temperamentalne uwarunkowania konformizmu i nonkonformizmu
- Bernacka R. (2005), Osobowościowy mechanizm konformizmu i nonkonformizmu - specyfika funkcjonowania i przejawy w zachowaniu, Psychologia Rozwojowa, nr 2
- Bernacka R. (2018), Emocjonalne predyktory nonkonformizmu, nr 4
- Borucka-Arctowa M. (1964), Legalizm a konformizm i oportunizm, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, nr 2
- Grygieńć J. (2012), Wola powszechna w filozofii politycznej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń
- Kobylińska A. (2015), Bohater, donosiciel, kozioł ofiarny. Rozważania o sygnalistach i społecznej roli Whistleblowingu, Stan rzeczy, nr 9
- Małkiewicz M., Piskozub M. (2011), Różne nasilenie postawy twórczej a kompetencje i style radzenia sobie ze stresem u studentów pierwszego roku
- Paszkiewicz J. (1972), O postawach konformizmu i nonkonformizmu , Etyka, nr 10
- Popek S., Bernacka R., Gierczyk M. (2016), Kwestionariusz Twórczego Zachowania KANH III - prezentacja właściwości psychometrycznych, nr 3
- Welskop W. (2014), Konformizm i nonkonformizm uczniów a socjalizacja szkolna, Perspektywy edukacyjno-społeczne, nr 2
Autor: Monika Ryrych
