Proletariat

Proletariat - (z łac. proletarius "należący do najuboższej klasy) warstwa społeczna, należąca do najbiedniejszej, utrzymująca się z pracy na rzecz innych osób. Mianem tym nazywani byli najczęściej robotnicy pracujący w fabrykach należących do burżuazji.

Wczesna historia

W starożytnym Rzymie mianem proletariuszy byli nazywani obywatele, ograniczeni w swoich prawach, nie płacący podatków na rzecz państwa. Dla państwa byli warstwą reproduktorów, zwiększająca populacje (z łac. proles "latorośl, potomstwo, nie przynoszącą zysków jedynie będąca na ich utrzymaniu. Władza musiała wspierać tą warstwę społeczną przekazując im darmowe zboże i inne produkty. Liczebność tej warstwy społecznej zaczęła się stopniowo zwiększać, w wyniku podupadania gospodarstw rolnych. Zmniejszająca się ilość rekrutów do armii rzymskiej, spowodowała reformy jakie wprowadził Gajusz Mariusz na przełomie II i I p.n.e. Nie spełniający do tej pory kryteriów proletariusze zostali wcieleni do armii, dostając za swoje usługi niewielki żołd i możliwość zebrania łupów wojennych. W późniejszym okresie rozwój kolonatu, zobligował biedne warstwy ludności do pracy na rzecz wielkich właścicieli ziemskich. Rosnąca zależność między nimi spowodowała powstanie nowego rodzaju niewolnictwa, można stwierdzić, że nawet gorszego od znanej definicji.

W czasie rewolucji przemysłowej

Proletariat fabryczny powstał w czasie rewolucji przemysłowej w XIX wieku. Tak nazwana została grupa społeczna pracująca w fabrykach. W tamtym okresie rolnictwo przestawało być wystarczający źródłem utrzymania, wiele zakładów rzemieślniczych i manufaktur zaczęło upadać. Ludność zaczęła szukać innego źródła utrzymania, zaczęto przenosić się do miast i pracować na rzecz właścicieli fabryk.

Według Karola Marksa proletariat to warstwa społeczna nie posiadająca środków produkcji, będąca w z burżuazją w konfliktowych relacjach przez cały okres trwania ich stosunku. Podzielił on społeczeństwo na dwie klasy: kapitalistów - i proletariuszy.

• Kapitaliści - byli posiadaczami takich wartości jak ziemia, kapitał finansowy, fabryki. Według Marksa pochłaniali oni większość wartości dodanej (wartość jaką nabyło dobro podczas procesu produkcji)
• Proletariusze - robotnicy, którzy byli siłą napędzająca proces produkcji. Nie posiadali dóbr, ich wartością była praca własnych rąk, jedyne co zostało im do zaoferowania.

Waśń, pomiędzy tymi klasami społecznymi Karol Marks zdefiniował stwierdzeniem, że skoro dodatkowa wartość produktu zawdzięczamy pracy robotników, to właściciel fabryki jest elementem zbędnym w tym procesie. Wyróżniona została również arystokracja robotnicza, jako klasę najwyżej usytuowanych pracowników.

Charakterystyka proletariatu

Walka klas

Teoria marksistowska opisuje społeczeństwo jako podzielone na dwie klasy: kapitalistów i proletariuszy. Konflikt między tymi dwiema klasami jest jednym z fundamentalnych elementów tej teorii. Kapitaliści posiadają środki produkcji, takie jak fabryki i maszyny, podczas gdy proletariusze są zatrudnieni przez kapitalistów i nie posiadają własnych środków produkcji. To nierównomierne rozłożenie własności prowadzi do wyzysku proletariatu przez kapitalistów. Wyzysk polega na tym, że kapitaliści płacą pracownikom jedynie część wartości, jaką ci tworzą swoją pracą. Reszta wartości dodanej, czyli różnica między wartością, jaką produkt ma na rynku, a wartością płacą pracownika, przypada kapitaliście jako zysk. To powoduje nierówności społeczne i prowadzi do konfliktu między klasami.

Wartość dodana jest kluczowym pojęciem w zrozumieniu wyzysku proletariatu. Wartość dodana to różnica między wartością produktu a kosztami jego produkcji. Proletariusze tworzą wartość dodaną swoją pracą, ale nie otrzymują pełnej wartości swojej pracy w postaci wynagrodzenia. Właśnie ta różnica między wartością dodaną a wynagrodzeniem stanowi zysk dla kapitalistów. Wyzysk jest wynikiem nierównomiernego podziału wartości dodanej między klasami społecznymi. Kapitaliści, jako właściciele środków produkcji, mają kontrolę nad wartością dodaną i mogą decydować o tym, jak dużą część tej wartości przypisać sobie jako zysk. Proletariusze, z drugiej strony, muszą zaakceptować niskie płace i niekorzystne warunki pracy, ponieważ nie posiadają alternatywnych źródeł utrzymania.

Związki zawodowe

Związki zawodowe są organizacjami, które reprezentują interesy pracowników i walczą o poprawę warunków pracy oraz o prawa pracownicze. Mają one na celu wzmocnienie pozycji pracowników w relacjach z pracodawcami i obronę ich praw. Organizacje związkowe podejmują różne działania w celu osiągnięcia swoich celów. Mogą to być negocjacje zbiorowe, strajki, kampanie informacyjne czy działania lobbingowe. Poprzez te działania związki zawodowe dążą do zwiększenia wpływu pracowników na warunki pracy, płace i inne aspekty zatrudnienia.

Negocjacje zbiorowe są procesem, w którym organizacje związkowe negocjują warunki pracy i płace z pracodawcami w imieniu pracowników. Celem negocjacji zbiorowych jest osiągnięcie sprawiedliwych warunków zatrudnienia, które uwzględniają interesy i potrzeby pracowników.

Mobilizacja społeczna jest kolejnym narzędziem walki związków zawodowych. Polega ona na organizowaniu akcji protestacyjnych, strajków, manifestacji i innych form masowego wyrażania niezadowolenia pracowników. Mobilizacja społeczna ma na celu zwrócenie uwagi opinii publicznej na problemy pracowników i wywarcie presji na pracodawców, aby poprawili warunki pracy.

Proletariat w współczesnym społeczeństwie

Wykluczenie społeczne

Proletariat w dzisiejszym społeczeństwie często doświadcza wykluczenia społecznego, które wynika z kilku czynników. Jednym z głównych problemów, z jakimi boryka się współczesny proletariat, jest brak stabilności zatrudnienia oraz niskie płace. Wielu pracowników jest zatrudnianych na umowy tymczasowe lub na część etatu, co prowadzi do niepewności związanej z utrzymaniem pracy. Ponadto, wiele miejsc pracy oferuje płace poniżej poziomu wystarczającego do pokrycia podstawowych kosztów życia. To z kolei prowadzi do trudności w zapewnieniu sobie odpowiedniego poziomu bytu i utrzymaniu godziwych warunków życia.

Proletariat często ma ograniczony dostęp do podstawowych usług społecznych, takich jak opieka zdrowotna, edukacja czy mieszkanie. Z powodu niskich dochodów i niestabilności zatrudnienia, wielu pracowników nie jest w stanie opłacić prywatnej opieki zdrowotnej, co prowadzi do powstawania długich kolejek w publicznych placówkach medycznych. Ponadto, brak stabilnego dochodu uniemożliwia wielu ludziom z proletariatu dostęp do wysokiej jakości edukacji, co utrudnia awans społeczny i poprawę sytuacji ekonomicznej. Ponadto, mieszkania często są dla nich nieosiągalne ze względu na wysokie czynsze i trudności w uzyskaniu kredytów hipotecznych.

Współczesny proletariat jest również dotknięty skutkami globalizacji i migracji, które mają istotny wpływ na rynek pracy i warunki życia. Globalizacja gospodarki przyczynia się do zwiększenia konkurencji na rynku pracy. Firmy często przenoszą swoje produkcje do krajów o niższych kosztach pracy, co prowadzi do utraty miejsc pracy w krajach rozwiniętych. Proletariat musi konkurować na rynku pracy z tanim zagranicznym siłą roboczą, co prowadzi do obniżenia płac i pogorszenia warunków pracy. Ponadto, rozwój technologii i automatyzacja również wpływają na wzrost bezrobocia wśród proletariatu, zwiększając nierówności społeczne.

Wielu pracowników z proletariatu decyduje się na migrację w poszukiwaniu lepszych warunków życia. Często migrują do krajów o wyższych płacach i większych możliwościach rozwoju zawodowego. Jednak migracja wiąże się również z wieloma wyzwaniami, takimi jak bariera językowa, trudności z integracją społeczną oraz ryzyko wykorzystywania i wyzysku w miejscu pracy. Ponadto, migracja często prowadzi do rozłąki z rodziną i trudności emocjonalnych związanych z życiem na obczyźnie.

Wewnątrz proletariatu istnieje również znaczne zróżnicowanie, które wynika z różnic w wykształceniu, umiejętnościach, sektorach zatrudnienia itp. Nie wszyscy pracownicy proletariatu mają takie same wykształcenie, umiejętności czy pracują w tym samym sektorze. Istnieją różnice w poziomie wykształcenia, co wpływa na możliwości rozwoju zawodowego i awansu społecznego. Różnice w umiejętnościach również mają znaczenie, ponieważ niektóre zawody są bardziej poszukiwane na rynku pracy i oferują wyższe płace. Ponadto, sektor zatrudnienia ma istotny wpływ na wynagrodzenia i warunki pracy, np. praca w sektorze usługowym może być gorzej opłacana i bardziej niestabilna niż praca w sektorze przemysłowym.

Wyzwania i perspektywy dla proletariatu

Transformacja pracy i automatyzacja

W dzisiejszym szybko zmieniającym się świecie, automatyzacja staje się coraz bardziej powszechna. To zjawisko niesie ze sobą wiele wyzwań dla proletariatu, zwłaszcza dla pracowników niewykwalifikowanych. Wraz z wprowadzeniem nowych technologii, wiele tradycyjnych miejsc pracy staje się zbędnych, a ludzie tracą źródło swojego utrzymania. Automatyzacja prowadzi również do wzrostu nierówności społecznych, gdyż zatrudnienie staje się dostępne tylko dla osób posiadających odpowiednie kwalifikacje techniczne.

Proletariat stoi przed koniecznością dostosowania się do zmieniających się warunków rynkowych. Aby poradzić sobie z automatyzacją i utratą miejsc pracy, pracownicy muszą rozwijać nowe umiejętności i przekwalifikować się. Edukacja i szkolenia są kluczowe w tym procesie. Wspieranie inicjatyw szkoleniowych i programów rozwoju zawodowego jest niezbędne, aby umożliwić proletariackiej klasie pracującej dostęp do nowych możliwości zatrudnienia.

Współpraca międzynarodowa

Współpraca międzynarodowa między różnymi grupami pracowniczymi jest kluczowa w walce z wyzyskiem i niesprawiedliwością. Wspólna walka o prawa pracownicze i godne warunki zatrudnienia może przynieść pozytywne rezultaty dla wszystkich pracowników. Organizacje międzynarodowe, takie jak Międzynarodowa Konfederacja Związków Zawodowych (ITUC) i Europejska Konfederacja Związków Zawodowych (ETUC), odgrywają ważną rolę w umacnianiu solidarności między proletariatem na całym świecie. Solidarność międzynarodowa może wzmocnić pozycję negocjacyjną proletariatu w negocjacjach z pracodawcami i rządami. Wspólna walka może zapewnić większą siłę oddziaływania, co z kolei może prowadzić do lepszych warunków zatrudnienia i ochrony praw pracowników. Wsparcie ze strony związków zawodowych, organizacji społecznych i polityków jest niezbędne, aby umożliwić proletariackiej klasie pracującej walkę z wyzyskiem i niesprawiedliwością.

Ewolucja proletariatu

Wraz z postępem technologicznym i zmianami w gospodarce, pojawiają się nowe formy proletariatu. 'Pracownicy sezonowi, pracownicy platform cyfrowych i inni pracownicy nieformalni stają się coraz bardziej powszechni. Te nowe grupy pracowników często spotykają się z brakiem ochrony prawnej i niskimi zarobkami. Wzrost tych nowych form proletariatu wymaga dostosowania się systemów prawnych i związkowych, aby zapewnić ochronę i godne warunki pracy dla wszystkich pracowników, niezależnie od ich statusu zatrudnienia.

Ewolucja proletariatu wymaga nowych strategii i form organizacji. Pracownicy muszą się organizować, tworzyć związki zawodowe, stowarzyszenia lub inne formy grupowej reprezentacji w celu ochrony swoich praw. Wzmocnienie zdolności organizacyjnych proletariatu jest kluczowe w walce z wyzyskiem i niesprawiedliwością. Edukacja i świadomość praw pracowniczych są niezbędne, aby pracownicy mogli skutecznie bronić swoich interesów.

Równość społeczna i perspektywy na przyszłość

Społeczna odpowiedzialność biznesu

Biznes odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu społeczeństwa i poprawie warunków życia proletariatu. Poprzez społeczną odpowiedzialność biznesu, przedsiębiorstwa mogą działać na rzecz poprawy warunków pracy oraz zwiększenia dobrobytu pracowników.

Współczesne organizacje coraz częściej rozumieją, że dbanie o dobro pracowników przekłada się na ich większą produktywność i zaangażowanie. Przykładowe działania biznesu na rzecz poprawy warunków pracy to wprowadzenie elastycznego czasu pracy, programy szkoleniowe i rozwojowe, a także zapewnienie odpowiednich świadczeń socjalnych. Poprzez te działania można zmniejszyć różnice społeczne i zapewnić lepsze perspektywy dla proletariatu.

Równość płci

Walka o równość płci stanowi ważny aspekt społecznej sprawiedliwości i rozwoju społeczeństwa. Proletariat, który składa się zarówno z kobiet, jak i mężczyzn, boryka się z nierównościami płciowymi, które wpływają na ich sytuację zawodową i życiową.

Równość płci wśród proletariatu jest nie tylko kwestią sprawiedliwości społecznej, ale także efektywności gospodarczej. Kobiety stanowią znaczący udział w siłach roboczych i ich pełne wykorzystanie może przyczynić się do wzrostu gospodarczego. Walka o równość płci wśród proletariatu powinna więc być priorytetem dla społeczeństwa i biznesu.

Ruchy emancypacyjne odgrywają istotną rolę w walce o równość płci wśród proletariatu. Organizacje i inicjatywy społeczne skupione na walce o prawa kobiet, takie jak ruch feministyczny, działają na rzecz zwiększenia świadomości społecznej i wprowadzenia zmian systemowych.

Ruchy emancypacyjne prowadzą działania mające na celu zrównoważenie płac, walkę z przemocą wobec kobiet, a także promowanie równego dostępu do edukacji i stanowisk kierowniczych. Poprzez te działania, ruchy emancypacyjne przyczyniają się do poprawy sytuacji kobiet w proletariacie i dążą do równości płci na wszystkich płaszczyznach życia społecznego i zawodowego.

Innowacje społeczne

Innowacje społeczne mogą odgrywać istotną rolę w rozwiązywaniu problemów związanych z proletariatem. Poprzez wprowadzenie nowych rozwiązań, organizacje społeczne i biznesowe mogą adresować potrzeby i wyzwania, z którymi boryka się proletariat.

Przykłady innowacji społecznych obejmują rozwój programów szkoleniowych i przekwalifikowania zawodowego dla osób z niższymi kwalifikacjami, tworzenie programów mikrokredytowych dla osób znajdujących się w biedzie, czy też inicjatywy społeczne wspierające przedsiębiorczość wśród proletariatu. Innowacje społeczne mogą skutecznie przyczynić się do poprawy sytuacji materialnej i perspektyw przyszłościowych proletariatu.

Świadomość klasowa

Świadomość klasowa odgrywa istotną rolę w walce o prawa proletariatu. Jeśli proletariat jest świadomy swojej klasy społecznej i zrozumie swoje prawa, może skuteczniej działać na rzecz poprawy swojej sytuacji.

Poprzez edukację i organizację, proletariat może zdobyć wiedzę na temat swojego miejsca w społeczeństwie i zrozumieć, że ma prawo do godnej pracy, sprawiedliwego wynagrodzenia i równych szans. Świadomość klasowa mobilizuje proletariatu do walki o swoje prawa i równość społeczną.

Przykładem świadomości klasowej jest działanie związków zawodowych, które reprezentują interesy pracowników i walczą o lepsze warunki pracy. Poprzez organizację i jedność, proletariat może skuteczniej przeciwdziałać wyzyskowi i dążyć do równości społecznej.

Proletariat — artykuły polecane

Prosument — Komunizm — Społeczeństwo informacyjne — Zarządzanie w średniowieczu — Siła robocza — Dualizm ekonomiczny — Biuro coworkingowe — Gospodarka naturalna — Dobro produkcyjne

Bibliografia

• Abbasy M. (2013), Kultura wobec postępu i modernizacji
• Engels M. (1875), List Engelsa do Augusta Bebla,
• Kopaliński W. (2014), Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa
• Kumaniecki K. (1964), Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu Warszawa
• Lenin W. (1979), Trzy źródła i trzy części składowe Marksizmu [w:] Włodzimierz Lenin: Karol Marks (Krótki szkic biograficzny wraz z wykładem marksizmu); Trzy źródła i trzy części składowe Marksizmu, Książka i Wiedza, Warszawa
• Lipowicz M. (2014), Idea sprawiedliwości w myśli Karola Marksa, IDEA - Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych, nr 26
• Marks K. (1865), Płaca ,cena i zysk

Autor: Róża Kaczor