Kompetencje

Kompetencje (kwalifikacje personelu) w literaturze podmiotu definiuje się różnorodnie, choć w każdej z nich powtarza się udział trzech podstawowych składników. Kompetencje uznać można za zestawienie trzech głównych składowych, do których zalicza się wiedzę, umiejętności oraz odpowiedzialność .

Słownik języka polskiego definiuje kompetencje jako zakres pełnomocnictw i uprawnień, zakres działania organu władzy bądź jednostki organizacyjnej oraz jako zakres czyjejś wiedzy, odpowiedzialności i umiejętności. Na tej podstawie można stwierdzić, iż kompetentny to ktoś uprawniony, upełnomocniony, do wydawania decyzji, do działania, mający podstawy, kwalifikacje do wypowiadania sądów i ocen.

W odniesieniu do łacińskiego terminu competentia, kompetencje definiuje, rozumie się jako posiadanie wiedzy umożliwiające wydawanie sądu, wypowiadanie autorytatywnego zdania, zakres zagadnień, o których określona osoba może wyrokować, gdyż jest w posiadaniu odpowiedniego doświadczenia oraz wiadomości, co prowadzi do stwierdzenia, iż człowiek kompetentny to osoba, która do określonych działań posiada odpowiednie przygotowanie .

W języku obiegowym terminu kompetencji stosujemy w celu określenia takiej sytuacji, w której jeśli określony przedmiot należycie dokona określonej czynności, to ze względu na wynik tej czynności szacujemy czy sprawca był kompetentny .

"Kompetencje (competence) - zakres uprawnień, obowiązków, pełnomocnictw i odpowiedzialności menedżera; także zakres jego wiedzy i umiejętności:

1. koncepcyjnych (prognozowanie i programowanie działań strategicznych, które dotyczą rozwoju firmy i jej relacji z otoczeniem),
2. administracyjnych (sprawne i efektywne kierowanie firmą, koordynowanie działań różnych grup i zespołów itp.),
3. technicznych (wiedza specjalistyczna, doświadczenie i sprawność w operowaniu rzeczami),
4. organizacyjnych (znajomość zasad sprawnej organizacji i nowoczesnych technik organizatorskich),
5. interpersonalnych (umiejętność współpracy z ludźmi i wyzwalania w nich tzw. "energii społecznej").

W miarę przechodzenia na wyższe szczeble zarządzania maleje rola umiejętności technicznych i organizacyjnych, rośnie natomiast znaczenie umiejętności koncepcyjnych oraz administracyjnych".

TL;DR

Kompetencje w literaturze są definiowane jako zestawienie wiedzy, umiejętności i odpowiedzialności. Mogą obejmować zarządzanie, techniczne umiejętności, kompetencje interpersonalne, itp. Kompetencje w organizacji mogą dotyczyć zarządzania, pracowników, współpracowników, wiedzy zbiorowej, produktów i technologii. Kluczowe cechy kompetencji to ich podmiotowy charakter, stopniowalność, umożliwianie skutecznego działania, różnorodny zakres treściowy i dynamiczny charakter. Rodzaje kompetencji obejmują organizacyjne, uniwersalne, zawodowe i stanowiskowe. Najważniejsze kompetencje to wiedza, doświadczenie, kreatywność, samodzielność, odpowiedzialność, przedsiębiorczość, itp. Istnieje różna typologia kompetencji, np. związane z uzdolnieniami, umiejętnościami, wiedzą, osobowością, wartościami, zainteresowaniami.

Cechy kompetencji

Do podstawowych cech kompetencji zalicza się:

• ich podmiotowy charakter
• stopniowalność i wymierność
• umożliwiają skuteczne realizowanie zadań na odpowiednim poziomie
• mają zróżnicowany zakres treściowy oraz wiążą się z określoną sytuacją
• mają charakter dynamiczny, a ich rozwój polega na rekonstrukcji
• raz ukształtowane systemy kompetencji w jakimś stopniu odzwierciedlają stan przygotowania zawodowego oraz kierunek jego doskonalenia
• mają możliwość przenoszenia się na inne sytuacje zadaniowe
• są ujawnieniem swoich potencjalności w formie aktów motywacyjnych nie tylko w sytuacji zadania, ale również zawsze wobec kogoś.

Rodzaje kompetencji

1.kompetencje organizacji uwarunkowują domenę i wyniki działalności organizacji.

Składają się na nie przede wszystkim:

• kompetencje zarządcze (kierownicze) - wiążą się ze zdolnością do efektywnego, skutecznego i etycznego zarządzania. Są ważne i potrzebne, choć wciąż zbyt często ignorowane. Kompetencje zarządcze dotyczą konkretnych osób, stanowią również element kultury danej organizacji, ponieważ wiążą się z jej historią i tradycjami
• kompetencje pracowników - są głównym elementem kompetencji organizacji. Wiedza i umiejętności, twórcze myślenie, ambicje i zaangażowanie, a także zdolność do współpracy kształtują i rozwijają przedsiębiorstwa, produkty i technologie, budują markę firmy i jej wyrobów, wpływają na zainteresowanie klientów czy zdolności produkcyjne.
• kompetencje współpracowników (partnerów) - ze względu na szybki rozwój outsourcingu ważne są również kompetencje współpracowników i osób luźniej związanych z firmą: konsultantów, projektantów, ekspertów itp., nie tylko pracowników etatowych.
• wiedza i pamięć zbiorowa - są zawarte w systemach zarządzania, bazach danych i innych zasobach informacji, którymi firma dysponuje, w doświadczeniach z przeszłości, które składają się na tożsamość i kulturę każdego przedsiębiorstwa. Wiążą się z zasobami społeczeństwa, w którym działa firma, a nawet całej cywilizacji,
• kompetencje przejęte z zewnątrz (przepływy kompetencji) - wiążą się z franczyzą, zakupem licencji na wytwarzanie określonych produktów, patentów i wzorów użytkowych, oprogramowaniem komputerowym oraz innymi wartościami niematerialnymi i prawnymi.
• kompetencje w sferze produktów i technologii - są elementem kluczowym kompetencji organizacji. Klient poszukując produktu interesuje się walorami użytkowymi produktu i relacją ceny do wartości, bierze pod uwagę markę postrzegając ją zarówno jako gwarancję kompetencji przekładających się na dobrą jakość, jak i pod kątem prestiżu.
• kompetencje społeczne związane ze współpracą w otoczeniu zewnętrznym i wewnętrznym oraz etyką - ułatwiają firmie realizowanie misji, wizji i strategii w otoczeniu zewnętrznym i wewnętrznym, nawiązanie odpowiednich kontaktów i współpracy.

2.kompetencje uniwersalne - część oczekiwanych kompetencji jest wspólna dla ogółu podmiotów.

Kluczowe kompetencje uniwersalne organizacji obejmują:

• zdolność do realizacji misji, wizji i strategii oraz zaspokajania określonych potrzeb społecznych,
• efektywność i sprawność działania,
• zdolność do samofinansowania i generowania zysków (w sektorze przedsiębiorstw),
• zdolność do efektywnej współpracy z otoczeniem zewnętrznym, dokonywania zmian i elastycznego dostosowania się, a także do przetrwania i rozwoju,
• kompetencje społeczne - zdolność do prowadzenia działalności z respektowaniem dobrych obyczajów.

3.kompetencje zawodowe i stanowiskowe - kompetencje zawodowe to kompetencje właściwe poszczególnym zawodom, rozwijają się w ramach szerszego procesu społecznego, a w konkretnej organizacji zmieniają się przeważnie tylko szczegóły. Natomiast kompetencje stanowiskowe odnoszące się do grupy jednorodnych stanowisk są na ogół identyczne; powinny mieć charakter obiektywny, niezależny od osoby zasiadającej na danym stanowisku

Najważniejsze kompetencje

1. Wiedza
2. Doświadczenie i praktyczne umiejętności
3. Kreatywność i innowacyjność
4. Samodzielność
5. Odpowiedzialność
6. Przedsiębiorczość
7. Orientacja biznesowa
8. Profesjonalizm
9. Decyzyjność
10. Dyscyplina
11. Skuteczność i efektywność
12. Kompetencje związane z komunikacją
13. Współpraca
14. Etycznie postępowanie
15. Inteligencja
16. Kultura osobista i kultura pracy
17. Asertywność

Typologia kompetencji/kwalifikacji

W literaturze przedmiotu spotkać można typologię kompetencji zaproponowaną przez T. Rostowskiego, który wyodrębnił 8 kategorii kompetencji:

1. kompetencje związane z uzdolnieniami, odnoszące się do potencjału pracownika, możliwości rozwoju oraz wykorzystania uzdolnień, by zdobyć nowe kompetencje
2. kompetencje związane z umiejętnościami i zdolnościami, dotyczące czynników niezbędnych dla odniesienia sukcesu w konkretnym zadaniu w pracy
3. kompetencje związane z wiedzą, będące utożsamiane z przygotowaniem do konkretnych zadań w ramach zawodu, specjalizacji, stanowiska, bądź organizacji
4. kompetencje fizyczne, dotyczące umiejętności związanych z fizycznymi wymaganiami stanowiska pracy, np. sprawność fizyczna
5. kompetencje związane ze stylem działania, opisując w jaki sposób określane są cele bądź jaka jest umiejętność planowania i zdolności organizacyjne
6. kompetencje związane z osobowością, złożone z umiejętności warunkujących efektywność radzenia sobie w określonego typu sytuacjach społecznych
7. kompetencje związane z zasadami i wartościami, odnoszące się do zasad, wartości i wierzeń, pozwalają one na określenie motywów działań
8. kompetencje związane z zainteresowaniami, które oznaczają preferencje zadań i rodzaju pracy oraz jego środowiska.

Patrz także:

• Klasyfikacja czynników środowiska pracy
• Development center
• Organicyzm
• Pierwsze ostrzeżenie na piśmie
• Sesja wymiany wizerunku
• Quanxi
• Ringi-seido

Kompetencje — artykuły polecane

Kompetencje społeczne — Profesjonalizm — Autorytet — Predyspozycje — Osoba przedsiębiorcza — Kultura organizacyjna — Peter Drucker — Wymagane kwalifikacje kierownika — Role kierownicze

Bibliografia

• Drabik L. (red.) (2019), Słownik języka polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Drabik L. (red.) (2019), Słownik języka polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Furmanek W. (1997), Kompetencje - próba określenia pojęcia, Edukacja Ogólnotechniczna, nr 7
• Glinkowska B. (2012), Kompetencje pracownika a efektywność organizacji, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 262 Efektywność - konceptualizacja i uwarunkowania
• Kacprzak M., Król A. (2014), Strategiczne kompetencje kadry menedżerskiej a rynek pracy, Zarządzanie. Teoria i Praktyka / Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie, nr 2 (10)
• Oleksyn T. (2010), Zarządzanie kompetencjami: teoria i praktyka, Wolters Kluwer, Warszawa
• Rostowski T. (2002), Kompetencje jako jakość zarządzania zasobami ludzkimi, [w:] Jakość zasobów firmy. Kultura, kompetencje, konkurencyjność, red. A. Sajkiewicz, Warszawa
• Sajkiewicz A. (red.) (2002), Kultura, kompetencje, konkurencyjność, Wydawnictwo Poltext, Warszawa
• Smid W. (2012), BOSS Leksykon, Dr Lex, Kraków

Autor: Justyna Kowal, Monika Kowal