Negocjacje zbiorowe

Negocjacje zbiorowe to proces, w którym przedstawiciele pracodawców i pracowników negocjują warunki pracy i zatrudnienia. Celem tych negocjacji jest znalezienie kompromisu, który zadowoli obie strony i doprowadzi do ustalenia sprawiedliwych i satysfakcjonujących warunków pracy. W ramach tego celu, negocjacje zbiorowe dotyczą różnych aspektów związanych z pracą.

Charakterystyka negocjacji zbiorowych

Elementy opisu	Opis
Interpretacja	Zgodnie z Konwencją MOP nr 154 z 1981 r. termin ten stosuje się do wszystkich negocjacji, które mają miejsce między pracodawca, grupą pracodawców, albo co najmniej jedną organizacją pracodawców z jednej strony i co najmniej jedną organizacją pracowników z drugiej. Stanowią proces: podejmowania decyzji - decyzje te kształtują rynek pracy, kreowania prawa - układy zbiorowe stają się instytucją prawa publicznego, partycypacji - pracownik poprzez przedstawicieli ma wpływ na kształtowanie stosunków pracy, rozwiązywania problemów - przy uwzględnieniu równowagi stron.
Cele	Głównym ich zadaniem jest zatem kształtowanie zbiorowych stosunków pracy (negocjacyjnej regulacji stosunków pracy). Cele szczegółowe to: określanie warunków pracy i zatrudnienia, regulowanie stosunków między pracodawcami i pracownikami, regulowanie stosunków między pracodawcami lub ich organizacjami a organizacją lub organizacjami pracowników. Cele te są nieodłącznie związane ze względu na fakt, że strony są skazane na siebie i osiągnięcie porozumienia jest w zasadzie obustronną koniecznością.
Cechy	ciągłość - strony są zależne od zasobów drugiej strony, nie istnieje możliwość wyboru partnera, brak dobrowolności negocjowania - strony muszą negocjować aby uniknąć np. sporu zbiorowego, strajku lub masowych zwolnień, wyniki negocjacji w pojedynczym podmiocie gospodarczym rzutują na: klimat i spokój społeczny, oczekiwania innych organizacji pracodawców i pracowników, stanowią podstawę do oceny trafności polityki państwa. U podstaw negocjacji zbiorowych leży osiągnięcie kompromisu oraz budowa klimatu współpracy i wzajemnego zaufania.
Wymiary	merytoryczny - związany z rozwiązaniem konkretnego problemu (np. wzrost płac), proceduralno-prawny - kształtuje zasady prawne i organizacyjne udziału stron w negocjacjach (pozwalające na zachowanie równowagi stron), komunikacyjny - związany ze sposobami zachowań oraz stosowanymi technikami, ułatwiającymi osiągnięcie celu a zarazem zachowanie dobrych stosunków, polityczny - często wzmacniają lub osłabiają konkretne rządy, również często względy polityczne uniemożliwiają osiągnięcie porozumienia. Skuteczna realizacja funkcji negocjacji wymaga zachowania równowagi pomiędzy tymi wymiarami.
Funkcje	z punktu widzenia pracowników: ochronna, dystrybucyjna i partycypacyjna; z punktu widzenia pracodawców: podejmowania decyzji, kształtowania pokoju społecznego, a także "kartelu" - eliminowanie konkurencji płacowej pomiędzy firmami; z punktu widzenia rządów: legitymizacji oraz kształtowania spokoju społecznego. Rosnąca współodpowiedzialność ich stron spowodowała wzrost znaczenia funkcji integracyjnej, negocjacje te stały się metodą unikania sporów zbiorowych.
Zalety	rozwiązywanie konfliktów i pokój społeczny jako następstwo porozumienia, zwiększanie trafności wspólnych ustaleń, zapewnienie społecznej akceptacji i stabilizacja warunków pracy, integrowanie pracowników z firmą i wzrost motywacji do pracy, harmonizowanie zbiorowych stosunków pracy w firmie, całej branży, sektorze, czy nawet kraju, pragmatyzm jako źródło dywersyfikacji i elastyczności samych negocjacji oraz przyjętych ustaleń, trafność rozwiązań, wynikająca z dobrego rozpoznania celów poszczególnych stron.
Wady	powolny proces podejmowania decyzji, sformalizowanie stosunków pomiędzy pracodawcami i pracownikami, wzmacnianie podziałów pomiędzy stronami, wpływ na wzrost kosztów pracy.

Źródło: opracowanie własne na podstawie [S. Borkowska 1997], [R. Jurkowski 2000].

Wymiary negocjacji zbiorowych

Wymiary merytoryczny i proceduralno-prawny

Negocjacje zbiorowe to proces, który obejmuje wiele różnych aspektów. Wymiary merytoryczny i proceduralno-prawny są kluczowymi elementami tego procesu.

Ważnym etapem negocjacji zbiorowych jest ustalenie celów, które strony chcą osiągnąć. Celami mogą być np. podwyżki płac, poprawa warunków pracy, zwiększenie zatrudnienia czy wprowadzenie nowych świadczeń socjalnych. Ustalanie celów wymaga precyzyjnego określenia oczekiwań i potrzeb zarówno pracodawcy, jak i pracowników.

W trakcie negocjacji zbiorowych strony prezentują swoje argumenty i propozycje dotyczące warunków pracy. Ważne jest, aby argumenty były rzetelne, poparte odpowiednimi danymi i analizami. Propozycje powinny być realistyczne i uwzględniać interesy obu stron. Warto również uwzględnić perspektywę długoterminową i skupić się na zrównoważonym rozwoju organizacji.

Negocjacje zbiorowe mogą przybrać różne formy. Mogą to być negocjacje bezpośrednie pomiędzy stronami, mediacje prowadzone przez neutralnego mediatora lub jako ostateczność - strajk pracowników lub lockout pracodawcy. Wybór odpowiedniej formy zależy od sytuacji i specyfiki danej organizacji. W każdym przypadku istotne jest, aby strony dążyły do osiągnięcia porozumienia.

Wymiar komunikacyjny

Komunikacja odgrywa kluczową rolę w negocjacjach zbiorowych. Wymiar komunikacyjny obejmuje różne aspekty procesu negocjacyjnego.

Komunikacja jest fundamentem negocjacji zbiorowych. Strony muszą być w stanie jasno i skutecznie przekazywać swoje stanowiska, potrzeby i oczekiwania. Ważne jest również umiejętne słuchanie drugiej strony i zrozumienie jej perspektywy. Otwartość, uczciwość i szacunek w komunikacji są kluczowe dla budowania zaufania i efektywnych negocjacji.

Umiejętność słuchania jest niezwykle istotna w negocjacjach zbiorowych. Strony powinny aktywnie słuchać i starannie analizować przekazywane informacje. Zadawanie pytających pytań również jest ważne, ponieważ pozwala na zgłębienie tematu, wyjaśnienie wątpliwości i uniknięcie nieporozumień.

Zaufanie i szacunek są podstawowymi elementami udanych negocjacji zbiorowych. Strony powinny dążyć do budowania pozytywnych relacji, które opierają się na wzajemnym szacunku, zrozumieniu i współpracy. Ważne jest, aby strony traktowały się nawzajem jako partnerów, a nie przeciwników. Budowanie zaufania pozwala na łatwiejsze osiąganie porozumienia i rozwiązywanie problemów.

Wymiar polityczny

Negocjacje zbiorowe mają również wymiar polityczny, który wpływa na społeczny i gospodarczy rozwój.

Negocjacje zbiorowe mają istotny wpływ na rozwój społeczny i gospodarczy. Poprzez negocjacje pracownicy mają możliwość poprawienia swoich warunków pracy, wynagrodzenia i świadczeń socjalnych. To z kolei przyczynia się do podniesienia jakości życia pracowników oraz do stymulowania wzrostu gospodarczego. Negocjacje zbiorowe mogą również prowadzić do większej stabilności społecznej i zmniejszenia nierówności społecznych.

Negocjacje zbiorowe odgrywają ważną rolę w walce o równość płci i eliminowanie dyskryminacji w miejscu pracy. Poprzez negocjacje pracownice mają możliwość domagania się równych praw i równego traktowania. Negocjacje zbiorowe mogą przyczynić się do zwiększenia świadomości na temat problemów związanych z równością płci oraz do wprowadzenia zmian w organizacjach, które promują równość i sprawiedliwość społeczną.

Negocjacje zbiorowe mogą mieć również miejsce na arenie międzynarodowej. W ramach globalizacji i wzrostu międzynarodowych korporacji, negocjacje zbiorowe mogą dotyczyć nie tylko lokalnych warunków pracy, ale także globalnych standardów. Negocjacje międzynarodowe mogą prowadzić do harmonizacji warunków pracy, walki z wyzyskiem i poprawy standardów życia pracowników na całym świecie.

Negocjacje zbiorowe są złożonym procesem, który obejmuje wiele różnych wymiarów. Wymiar merytoryczny i proceduralno-prawny, wymiar komunikacyjny oraz wymiar polityczny są kluczowymi elementami tego procesu. Zrozumienie tych wymiarów i umiejętność skutecznego działania w ramach negocjacji zbiorowych jest niezwykle istotne dla zarządzania organizacją i budowania pozytywnych relacji między pracodawcą a pracownikami.

Negocjacje zbiorowe — artykuły polecane

Stosunek pracy — Rozwiązywanie sporów zbiorowych — Negocjacje — Zarządzanie konfliktem — Umowy dotyczące łańcucha dostaw — Zarządzanie przez partycypację — Wynagrodzenie — Negocjacje wielostronne - strategie — Badanie Geerta Hofstede

Bibliografia

• Armstrong M. (2011), Zarządzanie zasobami ludzkimi, Wolters Kluwer, Warszawa
• Dąbrowski P. (1991), Praktyczna teoria negocjacji Sorbog, Warszawa
• Fisher R., Ury W., Patton B. (2000), Dochodząc do tak - Negocjowanie bez poddawania się, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Jurkowski R. (2000), Negocjacje zbiorowe. Kiedy, o czym i jak rozmawia pracodawca z przedstawicielstwem pracowników, Difin, Warszawa
• Kozina A. (2007), Teoria przedsiębiorstwa jako płaszczyzna charakterystyki negocjacji. Zeszyty Naukowe/Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, (753)
• Listwan T. (red.) (2004), Zarządzanie kadrami, C.H. Beck, Warszawa
• Nęcki Z. (2003), Negocjacje w biznesie, Antykwa, Kraków
• Pocztowski A. (1998), Zarządzanie zasobami ludzkimi. Zarys problematyki i metod, Oficyna Wydawnicza ANTYKWA, Kraków
• Stabryła A. (1997), Podstawy zarządzania firmą, Antykwa, Kluczbork
• Stoner J., Wankel C. (1992), Kierowanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Winch A., Winch S. (1998), Techniki sprzedaży i negocjacji, Difin, Warszawa
• Zbiegień-Maciąg L. (1996), Marketing personalny. Czyli jak zarządzać pracownikami w firmie, Business Press, Warszawa

Autor: Andrzej Kozina, Małgorzata Tyrańska