Formy wypłat dywidend

Istnieją dwa sposoby, za pomocą których firma może przekazać pieniądze swoim akcjonariuszom:

• Przez wypłatę dywidendy gotówkowej, inaczej dywidendy pieniężnej (cash dividend),
• Przez wykup akcji na giełdzie (share repurchase).

TL;DR

Artykuł omawia różne metody wypłacania dywidend przez firmy, takie jak dywidenda gotówkowa, dywidenda w akcjach, odkupywanie akcji oraz umarzanie akcji. Opisuje zalety i wady każdej z tych metod oraz czynniki, które wpływają na wybór polityki wypłacania dywidend przez spółki. Omawia także inne formy wypłat dywidend oraz programy reinwestycji dywidendy. Wyjaśnia, że wybór strategii dywidendowej może mieć wpływ na majątek akcjonariuszy.

Dywidenda w postaci gotówki

Większość firm wypłaca dywidendę w postaci gotówki. W tej formie mogą być wypłacane wszystkie rodzaje dywidend, zarówno dywidendy regularne, jak i dodatkowe, specjalne czy likwidacyjne. Czasami firmy decydują się na wypłatę dywidend gotówkowych nawet kosztem kredytów i pożyczek z zewnętrznych źródeł zasilania, dywidendy mają bowiem wpływ na cenę akcji. Kiedy spółka chce sprzedać kolejną cenę akcji po korzystnej cenie, decyduje się na wypłatę dywidend gotówką, nawet wówczas gdy nie ma dla nich pełnego ekonomicznego uzasadnienia (M. Sierpińska 1999, s. 61).

Dywidenda w akcjach

Dywidenda nie zawsze ma postać gotówki. Często spółki deklarują wypłatę dywidend w akcjach lub przez podniesienie wartości nominalnej dotychczasowych akcji. Wypłata dywidendy w formie akcji musi być przewidziana w statucie spółki. Jeżeli w statucie nie ma takiego zapisu, uchwałę taką mogą podjąć akcjonariusze na walnym zgromadzeniu i wymagana jest zgoda ich wszystkich. Stąd niekiedy wypłaty dywidend w formie akcji są traktowane jako opłacenie prawa do objęcia akcji. Niegotówkowa forma dywidend wykorzystywana jest najczęściej w przypadku, gdy firma ma kłopoty z płynnością finansową. Co prawda akcjonariusze nie otrzymują wtedy gotówki, ale niewątpliwie jest to lepsze rozwiązanie niż zrezygnowanie z dywidend. Spółki, które nie mają problemów z płynnością, również oferują dywidendy w postaci akcji jako alternatywę dla tych akcjonariuszy, którzy chcą zwiększyć zaangażowane przez siebie w spółce kapitały.

Zalety dywidend w postaci akcji

Wypłacanie dywidend w postaci akcji niesi za sobą wiele korzyści:

• Poprawiają płynność finansową poprzez zatrzymanie strumienia gotówki w przedsiębiorstwie,
• Mają prawie taką samą wartość informacyjną jak dywidendy gotówkowe,
• Pozwalają utrzymać stabilną politykę dywidend oraz rynkowy wizerunek spółki,
• Poprawiają zbywalność akcji poprzez zwiększenie ich liczby w obrocie,
• Umożliwiają akcjonariuszom zwiększenie swoich pakietów w spółce z pominięciem biur maklerskich i kosztów związanych z pozyskaniem akcji poprzez rynek kapitałowy w przypadku, gdyby akcjonariusz chciał przeznaczyć dywidendę gotówkową na zakup akcji.

W niektórych krajach zachodnich dochody z dywidend i inne dochody z tytułu udziału w zyskach wypłacane gotówką podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, dlatego też ta część akcjonariuszy, która zainteresowana jest osiąganiem wysokich dochodów bieżących będzie zainteresowana wypłatą dywidendy akcjami nowej serii.

Dywidenda w akcjach a podział akcji

Dywidenda w akcjach jest podobna do podziału akcji, z tą różnicą, że dywidenda wyrażona jest procentowo, a podział jest określony stosunkiem liczby nowych akcji do akcji znajdujących się w obrocie. Przykładowo, w przypadku podziału "trzy na dwie" każdy akcjonariusz otrzymuje jedną akcję na dwie posiadane poprzednio, stąd podział taki daje w efekcie 50-procentową dywidendę w akcjach. Podział akcji i dywidenda w akcjach mają taki sam wpływ na spółkę i akcjonariuszy. W obu przypadkach powodują, że wzrasta liczba akcji w obrocie i obniża się wartość kapitału akcyjnego przypadającego na jedną akcję. Jednak różne są zapisy księgowe tych działań. Dywidenda, która jest wypłacana w akcjach, w zestawieniu rachunkowym ukazywana jest jako transfer zysku do kapitału własnego (akcyjnego i zapasowego), podział akcji zaś przedstawiany jest jako redukcja wartości nominalnej każdej akcji.

Tradycyjnie przyjmuje się, że dywidenda w akcjach mniejsza niż 20-25% nazywana jest niewielką dywidendą w akcjach. Natomiast dywidenda w akcjach większa niż 20-25% nosi miano dużej dywidendy w akcjach. Duże dywidendy w akcjach występują dość często i nieraz osiągają znaczne wartości.

Zwolennicy dywidendy w akcjach i podziału akcji zwracają uwagę na fakt, iż każdy papier wartościowy ma swoisty dla siebie przedział cenowy. Jeżeli cena przekroczy ten przedział, wielu inwestorów nie będzie stać na zakup typowego pakietu akcji, czyli 100 sztuk, który określany jest często jako pakiet standardowy. W przypadku gdy papiery wartościowe nabywane są w pakietach niestandardowych, czyli poniżej 100 sztuk, prowizje od zakupu są wtedy wyższe. Z tego powodu spółki dzielą akcje, aby utrzymać je w przedziale cenowym.

Łączenie akcji

Do rzadszych manewrów finansowych należy łączenie akcji. Na przykład przy łączeniu "jedna na trzy" każdy inwestor wymienia trzy stare akcje na jedną nową. W ten oto sposób potraja się wartość nominalna akcji. Łączenie akcji wydaje się sensowne z kilku powodów:

1. Można w ten sposób obniżyć koszty transakcyjne ponoszone przez akcjonariuszy,
2. Jeżeli cena zostanie podniesiona do optymalnego przedziału cenowego, może się poprawić płynność oraz atrakcyjność rynkowa akcji przedsiębiorstwa,
3. Akcje które są sprzedawane poniżej pewnego poziomu cenowego nie są uważane za godne uwagi z powodu zaniżonych przewidywań inwestorów dotyczących potencjalnych zysków, przepływów pieniężnych, wzrostu i stabilności spółki,
4. Na giełdach papierów wartościowych istnieje wymóg co do minimalnej ceny jednostkowej akcji,
5. Spółki stosują czasami metodę na wyeliminowanie mniejszościowych akcjonariuszy, poprzez łączenie akcji i wykupywania w tym samym czasie tych udziałowców, których liczba akcji kształtuje się poniżej określonego minimum.

Inne formy wypłat dywidend

Poza wypłatą dywidendy w gotówce czy też akcjach istnieją również inne sposoby. Niektóre spółki wysyłają swoim udziałowcom próbki produktów, co jest dla nich dodatkowo darmową formą reklamy. Przykładowo brytyjska spółka Dominion International oferowała okresowo starszym akcjonariuszom tańszą kremację zwłok zaś niektóre firmy produkujące środki czystości wysyłają akcjonariuszom próbki proszków do prania czy też płynów do czyszczenia.

Reinwestycja dywiendy

W krajach wysoko rozwiniętych dość popularny stał się program reinwestycji dywidendy. Dzięki niemu możliwa jest automatyczna reinwestycja otrzymanej dywidendy w akcje płacących ją spółek. Program obejmuje dwa rodzaje rozwiązań. Pierwsze dotyczy akcji będących już w obrocie. Spółka dostaje upoważnienie od akcjonariusza na wykorzystanie jego dywidendy w celu zakupu akcji. Poprzez powiernika, czyli w tym przypadku bank, gromadzi razem wszystkie fundusze przeznaczone do reinwestowania, kupuje akcje spółki na wolnym rynku, a następnie przydziela je w odpowiedniej proporcji akcjonariuszom uczestniczącym w programie. Ze względu na duży wolumen zakupu koszty transakcyjne są relatywnie niskie. Plany takie są więc korzystne dla drobnych akcjonariuszy, którzy nie potrzebują dywidend na finansowanie bieżącej konsumpcji.

Druga forma programu polega na tym, że dywidendy są inwestowane w nowo emitowane akcje, a zatem plan ten zapewnia firmie nowy kapitał. Akcjonariusze mają możliwość nabycia nowo wyemitowanych akcji z 2-5% dyskontem poniżej bieżącej ceny rynkowej. Ponadto nie są obciążeni żadnymi kosztami związanymi z emisją. Koszty te ponoszą spółki w ramach planów reinwestycji dywidend zamiast kosztów sprzedaży akcji za pośrednictwem banków inwestycyjnych. Chodzi tu głównie o koszty gwarantowania emisji.

Zazwyczaj udział w programie reinwestycji dywidend ma charakter dobrowolny. Akcjonariusze wybierają czy chcą uczestniczyć w programie czy otrzymać dywidendę gotówkową. W krajach w których reinwestycja dywidendy nie jest opodatkowana akcjonariusze często wybierają taką właśnie formę. Niektóre spółki poprzez programy zgromadziły spore kapitały, zaprzestały więc oferowania ich akcjonariuszom na skutek zmniejszenia zapotrzebowania na nowe kapitały akcyjne.

Odkup własnych akcji

Alternatywą i coraz bardziej popularną metodą zastępowania dywidend jest odkupywanie własnych akcji. W takiej sytuacji zmniejsza się ilość akcji w obiegu, rośnie zyskowność jednej akcji i często wzrasta ich cena.

Istnieją trzy podstawowe metody odkupu akcji (R.A.Brealey, S.C. Myers 1999 s. 577):

1. Bezpośrednio na otwartym, wolnym rynku. Działanie takie jest jednak ograniczone przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd, która wymaga, aby transakcje odkupu nie zbiegały się w czasie z emisją akcji bądź negocjacjami dotyczącymi skupu akcji. Najczęściej zabronione jest skupowanie akcji własnych na trzy miesiące przed nową emisją. Wykupywanie własnych akcji nie może również przewyższać pewnej ustalonej części obrotu akcjami danej spółki.
2. W drodze złożenia oferty przetargowej wszystkim lub wybranym, najczęściej drobnym akcjonariuszom. Metoda ta ma na celu zmniejszyć liczbę akcjonariuszy, a dzięki temu ograniczyć koszty drukowania oraz rozsyłania rocznych raportów i czeków z dywidendą. W takim przypadku do obsługi odkupu akcji przedsiębiorstwo zazwyczaj zatrudnia bank inwestycyjny oraz płaci maklerom specjalną prowizję za przekonanie akcjonariuszy do skorzystania z oferty.
3. Poprzez bezpośrednie negocjacje z największymi akcjonariuszami. Najczęstszym przykładem jest tu transakcja greenmail. Polega ona na wypłaceniu wrogich oferentów, którzy gromadzili akcje firmy po to, aby ją przejąć. Akcje te są wykupowane przez spółkę po cenie, która spowoduje, że oferenci zrezygnują z jej przejęcia.

Największe sumy na wykup własnych akcji przeznaczają przedsiębiorstwa, które nie znajdują odpowiednio wysokich inwestycji lub wypracowane przez nie zyski znacznie przekraczają wartość tych inwestycji. Są to często firmy przemysłu naftowego. Akcje nabyte ponownie przez spółkę nie są zawsze rejestrowane. Najczęściej spółka przechowuje je i sprzedaje wtedy, gdy przyniosą spodziewany zysk, a spółka potrzebuje pieniędzy. Akcjonariusze nie mają potrzeby autoryzowania ponownego zakupu przetrzymywanych przez przedsiębiorstwo akcji i nie przysługują im prawa związane z pierwokupem tych walorów.

Zalety odkupywania akcji

Odkupywanie akcji posiada wiele zalet:

• Odkupienie akcji posiada zdecydowaną przewagę podatkową nad dywidendą pieniężną. Dywidenda jest w pełni opodatkowana jak zwykły dochód. Ponadto akcjonariusz nie ma wyboru co do przyjęcia czy rezygnacji z dywidendy. W przypadku odkupienia akcji akcjonariusz płaci podatki tylko wtedy, gdy faktycznie zdecyduje się sprzedać akcje i osiągnie zysk kapitałowy ze sprzedaży.
• Wykupienie akcji przez przedsiębiorstwo odbierane jest często bardzo pozytywnie przez akcjonariuszy. Jest towynikiem przekonania zarządzających, że akcje firmy są niedowartościowane.
• Akcjonariusze mogą wybierać czy sprzedać akcje czy je zatrzymać. Ci którzy potrzebują w danym okresie gotówki sprzedają akcje, pozostali je zatrzymują.
• Ściągnięcie części akcji z rynku może zlikwidować nadwyżkę akcji na giełdzie, prowadzącą do niskich cen tych walorów.
• W krótkim okresie dywidendy są nieelastyczne, gdyż zarządy nie zwiększą dywidendy jeśli nie będą miały pewności, że wzrost ten może być utrzymany w przyszłości. W przypadku okresowej nadwyżki środków pieniężnych zarząd będzie raczej preferował odkupienie akcji niż wzrost dywidend gotówkowych, który nie może być utrzymany.
• Odkupienie akcji może być stosowane kiedy zarząd planuje zmienić strukturę kapitału, najczęściej poprzez zwiększenie stopy zadłużenia spółki i korzystanie z efektów dźwigni finansowej (J. Duraj 1996, 204-206)

Wady odkupywania akcji

Niestety odkupywanie akcji wiąże się także z negatywnymi zjawiskami:

• Dla akcjonariuszy może nie być obojętny wybór pomiędzy dywidendami a zyskami kapitałowymi
• Cena akcji może być korzystniejsza przy wypłacie dywidendy gotówkowej niż przy odkupieniu akcji. Dywidendy gotówkowe są zwykle pewniejsze od odkupywania akcji.
• Sprzedający akcjonariusze mogą nie być świadomi wszystkich skutków odkupienia albo mogą nie posiadać wszystkich, istotnych informacji o bieżącej i przyszłej działalności przedsiębiorstwa.
• Przedsiębiorstwo może zapłacić zbyt wysoką cenę za odkupienie akcji, ze stratą dla pozostałych akcjonariuszy. Jeżeli obrót akcjami nie jest zbyt duży i firma chciałaby nabyć względnie duże pakiety własnych akcji, to cena może przewyższyć poziom równowagi i spaść po zaprzestaniu przez firmę operacji odkupywania.

Skupowanie akcji celem ich umorzenia

Według Kodeksu Spółek Handlowych w Polsce można skupować akcje własne spółki celem ich umorzenia. Szczegóły dotyczące procedury umarzania powinien regulować statut. Musi on określać w jakim czasie może się odbywać umorzenie, w jaki sposób z zysku wypłaca się kwoty potrzebne na umorzenie akcji oraz jaką kwotę należy wypłacić za umorzone akcje. Powinien również uwzględnić informację na temat tego co należy wypłacić w pierwszej kolejności - dywidendę czy też sumę przypadającą na akcje umorzone. W przypadku gdy statut spółki nie zawiera dokładnych postanowień, za ustalenie warunków podziału zysku odpowiada Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy. Uprawnienia dotyczące określenia bliższych warunków umorzenia mogą być w statucie przekazane zarządowi, radzie nadzorczej lub obydwu tym organom. Kwestią Walnego Zgromadzenie Akcjonariuszy pozostaje wówczas tylko określenie kwoty, która ma być użyta na umorzenie.

Za akcje umorzone wypłaca się kwotę równą wartości nominalnej akcji.

Skupywanie własnych akcji celem ich umorzenia może być wykorzystywane przez podmioty gospodarcze w wypadku, gdy nie posiadają one możliwości reinwestowania zysków w dochodowe przedsięwzięcia inwestycyjne. Gdy spółka posiada w danym okresie nadmiar gotówki, skup akcji własnych może być oceniany przez rynek kapitałowy pozytywnie. Poprzez zmniejszenie liczby akcji na giełdzie wzrośnie zysk na akcję, a zatem i jej cena. Taka sytuacja może być korzystna dla akcjonariuszy. Jednak w warunkach niedoboru gotówki na inwestycje taki zabieg zmusi spółki w krótkim okresie do wyemitowania nowej serii akcji i podniesienia kosztów, bądź do zaciągnięcia długów i zmiany struktury kapitału.

Polityka wypłacania dywidend a stan posiadania akcjonariuszy

Polityka wypłacania dywidend (dywidend policy) to strategia jaką firma musi wybrać dokonując wypłat akcjonariuszom przy utrzymaniu decyzji kredytowych i inwestycyjnych.

W 1961 r. Modigliani i Miller udowodnili, że w środowisku wolnym od podatków i kosztów transakcji (w idealnym środowisku finansowym) na majątek akcjonariuszy nie wpływa przyjęta przez firmę polityka wypłacania dywidend. Akcjonariusze mogą osiągnąć korzyści z każdej polityki wypłacania dywidend; odsprzedając akcje lub reinwestując dywidendy bez ponoszenia kosztów (Z. Bodie, R. Merton 2003, s. 351).

Niestety rzeczywisty świat nie jest idealny ale występuje w nim wiele czynników, które mogą spowodować, że dobrana polityka wypłacania dywidend potencjalnie wpłynie na stan posiadania akcjonariuszy.

Czynnikami, które powodują, że przyjęta stratega wypłacania dywidend może wpłynąć na majątek akcjonariuszy są między innymi:

• Podatki,
• Koszty finansowania zewnętrznego,
• Przepisy prawne,
• Zawartość informacyjna.

Polityka podatkowa państwa wpływa w znaczący sposób na strategię wypłacania dywidend. W wielu krajach (np. Stany Zjednoczone) obowiązuje podatek dochodowy od dywidend gotówkowych. W przypadku gdy firma przekazuje pieniądze akcjonariuszom poprzez wykupienie akcji obowiązek podatkowy nie powstaje. W takich sytuacjach akcjonariusze wolą aby spółka rozdzielała gotówkę przez wykup akcji. Istnieją jednak inne przepisy prawne, które zakazują spółce zatrzymywać gotówki, której spółka nie potrzebuje do dalszego prowadzenia działalności. Władze interpretują takie zachowanie jako chęć uniknięcia płacenia podatku dochodowego od dywidend.

Koszty finansowania zewnętrznego, z uwagi na komercyjny charakter banków inwestycyjnych, ponoszą akcjonariusze spółki. Jest to czynnik, który nie sprzyja wypłacaniu gotówki akcjonariuszom (w formie dywidend, czy przez wykup akcji).

Zawartość informacyjna także jest potencjalnym czynnikiem mogącym wpłynąć na politykę związaną z wypłacaniem dywidend. Zewnętrzni inwestorzy mogą różnie zinterpretować wzrost dywidend gotówkowych. Jeśli odbiorą go pozytywnie może to spowodować wzrost ceny akcji spółki, jeśli negatywnie ceny mogą spaść. Z tego powodu spółki starają się nie zmieniać polityki wypłacania dywidend, a jeśli już jakieś występują przedstawia się inwestorom stosowne wyjaśnienia (Z. Bodie, R. Merton 2003, s. 347-354).

Formy wypłat dywidend — artykuły polecane

Polityka dywidend — MBO — Akcja uprzywilejowana — Efekt klienteli — Motywy utrzymywania gotówki — Rodzaje dywidend — Wrogie przejęcie — Rynek pierwotny — LBO

Bibliografia

• Bodie Z., Merton R. (2003), Finanse, PWE, Warszawa
• Brealey R., Myers S. (1999), Podstawy finansów przedsiębiorstw, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Brigham E., Gapenski L. (2000), Zarządzanie finansami, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Duraj J. (1996), Przedsiębiorstwo na rynku kapitałowym, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Jabłoński B. (2009), Dywidendy w spółkach. Gazeta Bankowa, (34), 39-41
• Jabłoński B. (2012), Powiązanie strategii wypłat dywidend z rentownością kapitału własnego, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, nr 56
• Jabłoński B., Kuczowic J. (2014), Polityka dywidend w kontekście relacji inwestorskich spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie - wyniki badań Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 66
• Ross S., Westerfield R., Jordan B. (1999), Finanse przedsiębiorstw, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa
• Sierpińska M. (1999), Polityka dywidend w spółkach kapitałowych, PWN, Warszawa-Kraków

Autor: Anna Rusinek, Anna Bartuś

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.