Małe i średnie przedsiębiorstwa

Małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP, MŚP, po angielsku SMEs - Small and medium-sized enterprises) zdefiniowano w Rozporządzeniu Komisji Europejskiej nr 364 z dnia 25 lutego 2004r. Od 1 stycznia 2005 do tej grupy zostały zaliczone również mikroprzedsiębiorstwa. Małe firmy stanowią ponad 99% z 88 milionów przedsiębiorstw w Unii i 17 milionów firm w Stanach Zjednoczonych.

Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) mają w Polsce kluczowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego Polski. Są one niezbędne dla zrównoważonego funkcjonowania gospodarki i przyczyniają się do przyspieszenia wzrostu gospodarczego. Główne cechy sektora MSP to:

• zdolność do bardzo szybkiego reagowania na potrzeby rynku,
• otwartość na postęp techniczny i organizacyjny,
• potencjalna zdolność do tworzenia nowych miejsc pracy,
• niski koszt stanowiska pracy,
• łatwość dostosowania się do miejsca, czasu i zasobów,
• występowanie we wszystkich działach gospodarki.

Małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią integralną część sił wewnętrznych regionu warunkujących jego rozwój. Firmy z sektora MSP mają charakter głównie lokalny i regionalny. Lokalny rynek jest dla nich podstawowym źródłem zaopatrzenia w zasoby pracy, materiały itp., a także podstawowym rynkiem zbytu dla większej części firm.

Rozwój małego i średniego przedsiębiorstwa polega na wprowadzeniu pozytywnych zmian procesowych, produktowych, technologicznych, strukturalnych, pozwalających firmie dostosować się do zachodzących zmian oraz zbudować przewagę konkurencyjną na runku.

TL;DR

Artykuł dotyczy małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) w Polsce. MŚP stanowią ponad 99% wszystkich przedsiębiorstw w Unii Europejskiej i mają kluczowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego. W artykule omówiono definicję MŚP oraz kryteria, które muszą spełnić przedsiębiorstwa, aby zostać zaliczonymi do tej kategorii. Przedstawiono również strukturę sektora MŚP w Polsce oraz słabe i mocne strony tych przedsiębiorstw. Artykuł omawia też różne źródła finansowania MŚP oraz zewnętrzne uwarunkowania, które mogą wpływać na funkcjonowanie tych przedsiębiorstw.

Definicja MŚP i kryteria pozwalające zaliczyć przedsiębiorstwo do MŚP

Cechy, które musi posiadać przedsiębiorstwo aby zostało zaliczone do kategorii MŚP w Unii Europejskiej określono w rozporządzeniu nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu:

• Do kategorii mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw ("MŚP") należą przedsiębiorstwa, które zatrudniają mniej niż 250 pracowników i których roczny obrót nie przekracza 50 milionów EUR, lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 milionów EUR.
• W kategorii MŚP małe przedsiębiorstwo definiuje się jako przedsiębiorstwo, które zatrudnia mniej niż 50 pracowników i którego roczny obrót lub roczna suma bilansowa nie przekracza 10 milionów EUR.
• W kategorii MŚP mikroprzedsiębiorstwo definiuje się jako przedsiębiorstwo, które zatrudnia mniej niż 10 pracowników i którego roczny obrót lub roczna suma bilansowa nieprzekracza 2 milionów EUR.

Struktura sektora MŚP w Polsce

Mówiąc o małych i średnich przedsiębiorstwach, na ogół bierze się pod uwagę firmy, które:

• posiadają niewielki kapitał i zatrudniają niewielką liczbę pracowników,
• mają mały udział w rynku, a często ich właścicielami jest osoba zarządzająca,
• są niezależne od innych podmiotów gospodarczych.

Z uwagi na niejednoznaczność wymienionych cech opisujących wielkość przedsiębiorstwa, najczęściej używane są kryteria ilościowe:

• przeciętna liczba zatrudnionych,
• średnia wielkość przychodu,
• wartość majątku trwałego

Zgodnie z definicją unijną, przeniesioną również i do polskiego prawa gospodarczego, przyjmuje się następujące kryteria wyodrębnienia małych i średnich przedsiębiorstw z całego zbioru przedsiębiorstw:

a. mikro przedsiębiorstwa:

• średnioroczne zatrudnienie w ostatnim roku obrotowym w przeliczeniu na pełne etaty nie przekroczyło 10 osób,
• wartość przychodów ze sprzedaży towarów i usług a także operacji finansowych w ostatnim roku obrotowym nie przekroczyła równowartości 2 mln euro lub
• wartość aktywów bilansu na koniec ostatniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości 2 mln euro.

b. małe przedsiębiorstwa:

• średnioroczne zatrudnienie w ostatnim roku obrotowym w przeliczeniu na pełne etaty nie przekroczyło 50 osób,
• wartość przychodów ze sprzedaży towarów i usług a także operacji finansowych w ostatnim roku obrotowym nie przekroczyła równowartości 10 mln euro lub
• wartość aktywów bilansu na koniec ostatniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości 10 mln euro.

c. średnie przedsiębiorstwa:

• średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty w ostatnim roku obrotowym mieściło się w przedziale od 50 do 250 pracowników
• wartość przychodów ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług a także operacji finansowych nie przekroczyła równowartości 50 mln euro lub
• wartość aktywów bilansu na koniec ostatniego roku obrotowego nie przekroczyło równowartości 43 mln euro.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej definiuje również podział przedsiębiorstw wg struktury udziałów. Wyróżniane są przedsiębiorstwa:

• niezależne - to znaczy nie uważa się za mikroprzedsiębiorstwa, małe i średnie przedsiębiorstwa, przedsiębiorcy, w którym inni przedsiębiorcy, Skarb Państwa oraz jednostki samorządu terytorialnego posiadają:
  • 25% i więcej wkładów, udziałów lub akcji,
  • prawa do 25% i więcej udziału w zysku,
  • 25% i więcej głosów w zgromadzeniu wspólników, walnym zgromadzeniu akcjonariuszy lub walnym zgromadzeniu spółdzielni.
• partnerskie - w którym udziały innego przedsiębiorstwa nie przekraczają 50%
• związane - w którym ponad 50% udziałów lub równoważnej kontroli posiada inne przedsiębiorstwo.

Słabe i mocne strony MSP

Mocne strony:

• niski poziom kosztów produkcji
• zdolność do szybkiej zmiany rodzaju działalności
• duży dynamizm i szybki rozwój
• silna motywacja do pracy zarówno pracowników, jak i pracodawców
• zdolność do szybkiego uczenia się
• realizacja inwestycji sposobem gospodarczym, znacznie obniżającym koszty

Słabe strony:

• konkurencyjność cenowa
• niewielki nowatorski i innowacyjny charakter produktów
• niski potencjał ekonomiczny
• przewaga mikroprzedsiębiorstw
• koncentracja na rynku lokalnym i mała zdolność eksportowa
• niski poziom kooperacji pomiędzy przedsiębiorstwami
• brak doświadczenia przedsiębiorców
• niski poziom wiedzy na temat zarządzania i marketingu
• brak strategi działania, koncentracja na działalności bieżącej
• niski poziom inwestycji
• niedostrzeganie kapitału intelektualnego pracowników

Źródła finansowania małych i średnich przedsiębiorstw

Sposoby finansowania przedsiębiorstwa:

• wewnętrzne:
  • zysk zatrzymany
  • wpływy ze sprzedaży aktywów
  • nadwyżki środków pieniężnych
• zewnętrzne:
  • emisja akcji/zwiększenie udziałów
  • kredyty bankowe
  • emisja papierów dłużnych
  • leasing
  • kredyt kupiecki(zobowiązania z tytułu dostaw i usług)
  • inne zobowiązania krótkoterminowe (operacyjne)
  • dotacje

Oprócz wyżej wyszczególnionych źródeł finansowania w praktyce gospodarczej środki finansowe mogą również pochodzić z:

• funduszy private equity,
• franczyzy,
• faktoringu,
• środków z funduszy pomocniczych,
• emisji innych papierów wartościowych,
• poręczeń kredytowych,
• innych pożyczek.

Zewnętrzne uwarunkowania zmian w funkcjonowaniu przedsiębiorstw MŚP

Konstruktywne czynniki - możliwości i szanse:

• rosnące zapotrzebowanie na zindywidualizowane towary i usługi
• polityka Unii Europejskiej w zakresie wspierania rozwoju przedsiębiorczości i zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw
• programy wykorzystania funduszy europejskich
• otoczenie międzynarodowe jako źródło czerpania zasobów, dobrych praktyk w prowadzeniu biznesu
• szeroki dostęp do nowych technologi
• ułatwione prowadzenie działalności biznesowej
• ułatwiony dostęp do finansowania przeznaczonego na rozpoczęcie i rozwój działalności MSP

Destruktywne czynniki - zagrożenia i bariery:

• wysoka zmienność koniunktury w gospodarce
• zjawiska kryzysowe, stagnacja gospodarki
• silna presja konkurencji
• spowolnienie gospodarcze
• koszty pozyskania zewnętrznych źródeł finansowania
• trudności w znalezieniu nowych rynków zbytu
• uciążliwe i długotrwałe procedury administracyjne
• wymagane sposoby zabezpieczenia zwrotu obcych kapitałów
• niski prestiż społeczny przedsiębiorcy

Małe i średnie przedsiębiorstwa — artykuły polecane

Goodwill — Kapitał — Bezpośrednie inwestycje zagraniczne — Centrum transferu technologii — Bankructwo — Mikroprzedsiębiorstwo — Akumulacja — Inwestycje — Bank spółdzielczy

Bibliografia

• Dach Z. (2001), Sektor małych i średnich przedsiębiorstw w perspektywie przystąpienia do Unii Europejskiej, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie
• Kamińska A. (2011), Regionalne determinanty rozwoju małych o średnich przedsiębiorstw, Difin, Warszawa
• Lewandowski H., Malik K., Miszewski M. (2000), Małe i średnie przedsiębiorstwa w obliczu integracji europejskiej, Politechnika Opolska w Opolu, Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji w Bytomiu, Bytom
• Rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu Tekst mający znaczenie dla EOG Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, L 187, 26 czerwca 2014
• Skowronek-Mielczarek A. (2016), Reakcja małych i średnich przedsiębiorstw na kryzys, CeDeWu, Warszawa
• Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej Dz.U. 2004 nr 173 poz. 1807
• Waga M. (2014), Źródła finansowania działalności MSP w kontekście ich sytuacji finansowej, Studia BAS, Nr 1(37)
• Waniak-Michalak H. (2015), Wsparcie małych i średnich przedsiębiorstw przez organizacje niedziałające dla zysku, Difin, Warszawa

Autor: Trębacz Justyna, Flig Aleksandra