Leasing

Leasing jest umową, na mocy której właściciel składnika aktywów (leasingodawca) przekazuje użytkownikowi (leasingobiorcy) prawo użytkowania składnika aktywów przez określony czas, w zamian za opłatę lub serię opłat. Jest to swego rodzaju kredyt, z tą różnicą, że zamiast środków pieniężnych jego przedmiotem są określone aktywa (środki trwałe, wartości niematerialne i prawne). Podpisując umowę leasingu, korzystający otrzymuje w użytkowanie wybrany składnik aktywów, np. samochód, linię produkcyjną, a zobowiązany jest uiszczać na rzecz finansującego odpowiednio obliczone opłaty leasingowe (S. Biliński i in. 2013, s. 173).

TL;DR

Leasing to umowa, na mocy której osoba korzystająca otrzymuje prawo użytkowania składnika aktywów w zamian za opłatę. W Polskim prawie, definicje leasingu są określone w Kodeksie Cywilnym, ustawie o rachunkowości oraz w Międzynarodowym Standardzie Rachunkowości. Wyróżnia się leasing operacyjny, gdzie przedmiot leasingu jest własnością leasingodawcy, oraz leasing finansowy, gdzie przedmiot leasingu jest traktowany jak własność korzystającego. Istnieją także rodzaje leasingu takie jak leasing odnawialny, leasing mieszany i leasing zwrotny. Przedmiotem leasingu mogą być rzeczy ruchome i nieruchome, a podmiotami leasingu są leasingodawca i leasingobiorca.

Definicja leasingu w systemie prawa polskiego i międzynarodowego

Definicja leasingu w Kodeksie Cywilnym

Artykuł 709 Kodeksu Cywilnego określa, że przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie swojego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od wskazanego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo do używania i pobierania pożytków przez czas określony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego. Tak zdefiniowana umowa leasingu stanowi z punktu widzenia przepisów rachunkowości leasing finansowy. Umowy leasingu, które nazwano w Kodeksie cywilnym rzadko są wykorzystywane w obrocie gospodarczym.

Definicja umowy leasingu w ustawie z 29 września 1994 r. o rachunkowości

Ustawa o rachunkowości nie definiuje leasingu w sposób bezpośredni. Ustawa w art. 3 pkt 4 i 5 opisuje tylko sam fakt przyjęcia do użytkowania przez daną jednostkę zwaną "korzystającym" obcych środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych od innej jednostki, zwanej finansującym w zamian za określone opłaty. Ustawa o rachunkowości nie reguluje też wszystkich problemów związanych z leasingiem.

Definicja umowy leasingu w Międzynarodowym Standardzie Rachunkowości nr 17 "Leasing"

Zgodnie z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości nr 17 umowa leasingowa jest umową, na mocy której w zamian za opłatę lub serię opłat leasingodawca przekazuje leasingobiorcy prawo do użytkowania danego składnika aktywów przez uzgodniony okres.

Definicja umowy leasingu w Krajowym Standardzie Rachunkowości nr 5 "Leasing, najem, dzierżawa"

Zgodnie z krajowym standardem umowa leasingu, którą nazwano w Kodeksie cywilnym, a także każda inna umowa zawarta na czas określony, na mocy której jedna ze stron, zwana finansującym, oddaje do odpłatnego użytkowania albo użytkowania i pobierania pożytków drugiej stronie, zwanej korzystającym przedmiot leasingu, którym są składniki aktywów, takie jak np.: nieruchomości, urządzenia, maszyny, środki transportu, wartości niematerialne i prawne. Umowami leasingu w rozumieniu tego standardu są zatem także nazwane w Kodeksie cywilnym umowy najmu i dzierżawy, zawarte na czas określony. W zakres umowy leasingu mogą również wchodzić dodatkowe świadczenia związane z przedmiotem leasingu, jak np.: utrzymanie lokali w stanie zdatnym do użytku (np. ogrzewanie, oświetlenie, woda, funkcjonowanie wind, ochrona czy utrzymanie czystości) lub zapewnienie serwisu technicznego, oddanych w leasing maszyn i urządzeń. W rozumieniu tego standardu okres leasingu wynosi co najmniej 12 miesięcy (J. Kornacki 2013, s. 6).

Rodzaje leasingu

Najbardziej powszechnym sposobem podziału umów leasingu jest podział na:

• leasing operacyjny (bieżący) - jest zbliżony do umowy najmu lub dzierżawy. Przedmiot leasingu jest własnością leasingodawcy, który ponosi koszty utrzymania przedmiotu leasingu, jego napraw i ubezpieczenia oraz ma obowiązek płacenia podatków od tej rzeczy. Korzystający (leasingobiorca) używa tego przedmiotu i pobiera pożytki, płacąc za to czynsz leasingowy. Korzystający ma prawo pierwokupu przedmiotu leasingu przed osobami trzecimi. Przeniesienie prawa własności następuje albo na mocy odrębnej umowy sprzedaży poleasingowej, albo na mocy odpowiednio sformułowanej umowy leasingu.
• leasing finansowy (podatkowy) - finansujący przekazuje przedmiot leasingu korzystającemu wraz z prawem do aktywowania go i amortyzowania. Korzystający traktuje ten przedmiot jak własny składnik aktywów trwałych, chociaż prawnie jest to własność finansującego. Po zapłaceniu ostatniej raty kapitałowej finansujący przenosi prawo własności na rzecz korzystającego, o ile umowa leasingu nie przewiduje innych opcji. W sensie prawnym przedmiot leasingu stanowi własność finansującego, a w sensie ekonomicznym korzystającego.

Biorąc pod uwagę liczbę stron biorących udział w transakcjach leasingowych wyróżniamy:

• leasing bezpośredni - cechuje udział dwóch podmiotów, które przez zawarcie umowy leasingu wchodzą ze sobą w dwustronny stosunek prawny. Jednym podmiotem jest leasingodawca a drugim podmiotem jest leasingobiorca, który zawiera umowę leasingu z właścicielem przedmiotu - leasingodawcą, na używanie tego przedmiotu albo na używanie i pobieranie pożytków. Te dwa podmioty realizują umowę leasingu bezpośredniego. Zostają pominięci tu pośrednicy. Jest natomiast właściciel przedmiotu i jego użytkownik, który po upływie okresu na czas którego została podpisana umowa może stać się właścicielem tego przedmiotu.
• leasing pośredni - odróżnia się od leasingu bezpośredniego ilością podmiotów biorących udział w transakcji. Występują tu trzy podmioty, które wchodzą ze sobą w trójstronny stosunek prawny. W ramach tego układu może zostać zawarta jedna trójstronna umowa leasingu lub mogą zostać zawarte dwie umowy dwustronne.

Istnieją także:

• leasing odnawialny - stanowi atrakcyjną ofertę dla odbiorców, którzy są zainteresowani użytkowaniem przedmiotu w określonym okresie, a następnie jego wymianą na nowy. W czasie trwania umowy korzystający spłaca niewielką część wartości dobra, równą spadkowi jego ceny oraz odsetki. Obecnie ta postać leasingu dotyczy głównie samochodów i innych środków transportu. Jest dostępna nie tylko dla przedsiębiorstw, lecz także osób fizycznych (K. Wiśniewska 2012, s. 29).
• leasing mieszany - leasing finansowy i operacyjny występować mogą w formie mieszanej. Aktualnie jednak leasing operacyjno-finansowy jest rzadko stosowany. Polega on na połączeniu dwóch form leasingu: kapitałowego i bieżącego. Transakcje leasingu mieszanego dzieli się na dwie fazy. Pierwsza z nich to standardowa umowa leasingu operacyjnego, która nie kończy się przeniesieniem własności na leasingobiorcę. W drugiej fazie ten sam przedmiot podlega leasingowi finansowemu, lecz na niższym poziomie wartości, uwzględniającym dotychczasowe płatności. Leasing mieszany kończy się automatycznym przeniesieniem własności przedmiotu na podmiot bierny. Pozwala to na ratalny wykup użytkowanego składnika aktywów, a nie wyłącznie jednorazową opłatę (A. Kulikowska 2015, s. 310-311).
• leasing zwrotny - szczególna odmiana leasingu finansowego. Mechanizm zawierania tej metody bazuje na zasadzie, że leasingobiorca odsprzedaje swój majątek leasingodawcy, a następnie korzysta z niego na podstawie umowy leasingu. Poprzez tę operację korzystający zmienia jedynie tytuł posiadania tego dobra, ale nadal je użytkuje. Pozytywnym skutkiem dla leasingobiorcy jest poprawa krótkoterminowej płynności finansowej oraz ciągłe pobieranie korzyści z tytułu użytku danego dobra.

Przedmiot umowy leasingu

Przedmiotem zawartej umowy leasingu mogą być tylko rzeczy, zarówno ruchome jak i nieruchome (np. samochody, lokal, maszyny). Jeżeli zaś umowa leasingu ma charakter nienazwany, to wówczas oprócz rzeczy jej przedmiotem mogą być wartości niematerialne i prawne. Przedmioty umowy dzieli się na:

• konsumpcyjne (czas użytkowania trwający minimum 3 lata),
• inwestycyjne (obejmują aktywa ruchome i nieruchomości),
• unikalne (w dalszym korzystaniu po wygaśnięciu umowy leasingu opłacalne tylko dla leasingobiorcy

(A. Kulikowska 2015, s. 307).

Podmioty leasingu

Leasingodawca - (finansujący) podmiot prowadzący przedsiębiorstwo (najczęściej wyspecjalizowany), który nabywa rzecz od zbywcy, a następnie daje ją w odpłatne użytkowanie leasingobiorcy na określony czas i na określonych warunkach. Forma prawna leasingodawcy może być różna. Leasingodawca musi jednak zawierać umowy leasingu w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa - działalność leasingowa nie musi być jedynym ani podstawowym rodzajem działalności prowadzonej przez tego przedsiębiorcę.

Leasingobiorca - (korzystający) osoba korzystająca z przedmiotu leasingu na warunkach określonych w umowie (najczęściej jest to przedsiębiorca, rzadko osoba fizyczna). Korzystającym może być każdy podmiot prawa (osoba prawna, fizyczna, jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, ale mająca zdolność prawną.

Zbywający - osoba, od której finansujący na podstawie odrębnej umowy nabywa rzecz, najczęściej na własność. Umowa ta może być np. umową sprzedaży. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, finansujący jest zobowiązany wydać korzystającemu razem z rzeczą odpis umowy, którą zawarł ze zbywcą lub odpisy innych dokumentów dotyczących tej umowy, w szczególności dokument gwarancyjny rzeczy, otrzymany od zbywcy bądź producenta (zbywający nie występuje w leasingu bezpośrednim).

Leasing — artykuły polecane

Leasing konsumencki — Nieruchomość — Leasing zwrotny — Zobowiązania — Pożyczka — Poręczyciel — Dzierżawa — Leasing operacyjny — Obrót

Bibliografia

• Biliński S. (red.) (2015), Encyklopedia Księgowego jednostki sektora finansów publicznych, Infor, Warszawa
• Biskupski Z. (2014), Leasing w praktyce, Wydawnictwo Wiedza i Praktyka, Warszawa
• Kornacki J. (red.) (2013), Leasing 2013 według MSR/MSSF, KSR, UoR i podatków dochodowych, Wydawnictwo Wiedza i Praktyka, Warszawa
• Kulikowska A. (2015), Zalety i wady leasingu, Konińskie Studia Społeczno-Ekonomiczne, Tom 1 Nr 3
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591
• Wiśniewska K. (2012), Leasing - teoria a praktyka, Contemporary Economy Electronic Scientific Journal, Vol. 3, Issue 4

Autor: Patrycja Konrad, Michał Podzorski