Bankructwo

Bankructwo jest stanem, w którym wartość zobowiązań danego podmiotu jest wyższa niż wartość majątku dłużnika. W tej sytuacji przedsiębiorca nie znajduje się w posiadaniu żadnego majątku, a co za tym idzie, nie ma możliwości przeprowadzenia postępowania upadłościowego. Oznacza to stratę wszystkich wierzycieli firmy, a w dalszej kolejności - zamknięcie przedsiębiorstwa [Fedan R. 2011].

Zjawisko to jest związane z kondycją finansową przedsiębiorstwa. Występuje ono w momencie, kiedy firma nie jest w stanie w dalszym ciągu prowadzić działalności bez wsparcia z zewnątrz, np. "umorzenia części długów i (lub) przesunięcia w terminie spłaty długów, zawarcia ugody z wierzycielami (bankami lub obligatariuszami) w zakresie restrukturyzacji długu (np. przez zamianę na akcje), dokapitalizowania lub przejęcia przedsiębiorstwa przez inne podmioty, pomocy państwa w formie, np. udzielenia gwarancji, umorzenia części zobowiązań cywilnoprawnych, (...) przejęcia zarządu i dokapitalizowania". Oznacza to, że przedsiębiorstwo nie jest w stanie samodzielnie zapewnić sobie rentowności, wypłacalności, zyskowności, a także możliwości konkurowania z innymi podmiotami na rynku. Bankructwo jest więc zakończeniem działalności firmy, którego skutkiem jest nieefektywność [Rogowski W. 2015].

TL;DR

Bankructwo to sytuacja, w której wartość zobowiązań przewyższa wartość majątku, co prowadzi do zamknięcia firmy. Przyczyną bankructwa są trudności finansowe, które uniemożliwiają przedsiębiorstwu utrzymanie się na rynku. Istnieje wiele teorii wyjaśniających bankructwo, a symptomy mogą objawiać się w sferze finansowej, operacyjnej i wewnątrzorganizacyjnej. Istnieją również wskaźniki finansowe, które pozwalają przewidzieć bankructwo. Skutki bankructwa to m.in. utrata pracy, straty dla właścicieli i porażka zarządu. Bankructwo a upadłość to różne pojęcia, choć czasem są używane zamiennie.

Etymologia bankructwa

Termin "bankructwo" wywodzi się z średniowiecznych Włoch oraz Francji. Pochodzi ono od włoskiego słowa "banca rotta" i francuskiego "banqueroute". Określenie "banca rotta" oznacza "złamana ławka". Odnosi się ono do średniowiecznej reguły łamania ław i burzenia stanowisk osób handlujących, którzy nie uregulowali w terminie swoich zobowiązań. Natomiast wyraz "banqueroute" z języka francuskiego określa dłużnika, który unika wierzyciela i postępowania sądowego, a także lekkomyślnie wydaje uzyskane w nielegalny sposób pieniądze [Tokarski A. 2012].

Elementy teorii bankructwa

Wyróżnia się kilka teorii przedsiębiorstwa, które definiują czym jest problem bankructwa. Należą do nich [Rogowski W. 2015]:

• teoria neoklasyczna - bankructwo jest konsekwencją rezygnacji przedsiębiorstwa z maksymalizacji zysku jako nadrzędnego celu istnienia,
• teoria przedsiębiorczości - bankructwo wynika z niedopasowania się przedsiębiorstwa do wymagań, które w danym czasie obowiązują na rynku lub też zbyt późnej reakcji na innowacje,
• nurty instytucjonalne - za powód bankructwa firmy uważa się normy prawne i zasady postępowania, w związku z którymi przedsiębiorstwo ponosi koszty transakcyjne i koszty agencji, a także zmuszone jest do koordynacji zasobów firmy,
• teorie menedżerskie - bankructwo jest wynikiem braku umiejętności kadry kierowniczej, którzy w ramach przedsiębiorstwa nie mogą realizować własnych celów,
• teorie biologiczne - bankructwo jest "naturalnym elementem cyklu życia przedsiębiorstwa", które następuje, aby system gospodarczy mógł funkcjonować poprawnie,
• teoria wartości dla akcjonariuszy - według tej teorii bankructwa należy unikać, ponieważ uniemożliwia wzrost wartości przedsiębiorstwa, co jest niekorzystnym zjawiskiem dla akcjonariuszy,
• teoria behawioralna - bankructwo jest wynikiem zmiany celu firmy z maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa na przetrwanie. Należy za wszelką cenę unikać takiego rozwiązania.

Symptomy bankructwa

Symptomy bankructwa mogą pojawiać się w trzech różnych obszarach istnienia przedsiębiorstwa [Marjański A. 2012]:

• Sfera finansowa. Symptomami są:spadek zysku w długim okresie czasu, wzrost liczby zaciąganych kredytów przeznaczanych na obszary niezwiązane z inwestycjami, wyprzedaż zapasów produktów w zbyt niskiej cenie, duża liczba przeterminowanych zobowiązań,
• Sfera operacyjna. Symptomami są: brak misji i strategii firmy oraz planów rozwoju, mała liczba patentów i licencji, rotacja kierowników, niekompetentna i niewykwalifikowana kadra, utrata najważniejszych klientów, zaniedbanie konserwacji urządzeń,
• Sfera wewnątrzorganizacyjna. Symptomami są: niska wydajność pracy, brak motywacji wśród pracowników, konflikty wewnątrz przedsiębiorstwa, utrudniony przepływ informacji pomiędzy personelem, a kadrą zarządzającą.

Predyktory bankructwa

Do wskaźników finansowych, które pozwalają wyciągnąć wnioski oraz przewidzieć upadłość przedsiębiorstwa należą, między innymi dynamika obrotów, aktywów oraz kapitału własnego. Nie mniej istotnymi wyznacznikami są także rentowność firmy, zadłużenie, płynność oraz sprawność operacyjna. Pozwalają one dokonać oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa [Nehrebecka N. 2013].

Skutki bankructwa

Do najważniejszych skutków bankructwa należą [Pociecha J. 2014]:

• oczyszczenie gospodarki z przedsiębiorstw nieefektywnych, nieekonomicznych i takich, które nie potrafią odnaleźć się w realiach rynku,
• wystąpienie szeregu konsekwencji, które negatywnie wpływają na społeczeństwo i zmuszają je do poniesienia pewnych kosztów,
• utrata pracy przez pracowników bankrutującego przedsiębiorstwa,
• poniesienie straty przez właścicieli firmy oraz jej udziałowców,
• porażka zarządu przedsiębiorstwa.

Bankructwo a upadłość

Zarówno termin "bankructwo", jak i "upadłość" są pojęciami ekonomicznymi, jednak traktowanie ich jako synonimy jest błędem. Utożsamianie ich można usprawiedliwić tylko w sytuacji upadłości zawinionej, natomiast nigdy w przypadku upadłości niezawinionej, czyli takiej, która nie podlega karze. Bankructwo bowiem jest terminem z zakresu ekonomii, a upadłość z zakresu prawa [Mioduchowska-Jaroszewicz E., Szczepakowska M. 2016].

Bankructwo — artykuły polecane

Oszustwo finansowe — Ryzyko — Ryzyko inwestycyjne — Zarządzanie kryzysowe — Analiza wykorzystania majątku — Kategoryzacja czynników ryzyka — Wiarygodność — Ryzyko operacyjne — LBO

Bibliografia

• Balina R. (2012), Przyczyny bankructw oraz symptomy pogarszającej się sytuacji finansowej przedsiębiorstw - przegląd literatury, Przedsiębiorczość i Zarządzanie, nr 8
• Fedan R. (red.) (2011), Nierówności społeczne, a wzrost gospodarczy, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów
• Mioduchowska-Jaroszewicz E., Szczepakowska M. (2016), Pozytywne i negatywne skutki upadłości, Studia i Prace WNEiZ US, nr 43
• Nehrebecka N. (2013), Konstrukcja miernika szans na bankructwo firmy, Narodowy Bank Polski, Łódź
• Pociecha J. (red.) (2014), Systematyczne metody prognozowania bankructwa w zmieniającej się koniunkturze gospodarczej, Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków
• Rogowski W. (2015), Rozważania nad pojęciem upadłość przedsiębiorstwa, czyli upadłość nie jedno ma imię, Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów, nr 142
• Świerk J., Banach A. (2013), Upadłość polskich przedsiębiorstw w latach 2009-2012, Zarządzanie i Finanse, nr 2
• Tokarski A. (2012), Charakterystyka podstawowych rodzajów upadłości firm w edukacji przedsiębiorczości, Przedsiębiorczość - Edukacja, nr 8

Autor: Kinga Kosecka