Postępowanie sądowe

Postępowanie sądowe - postępowania odbywające się przed niezawisłym i niezależnymi sądami, w oparciu o odpowiednie przepisy prawa cywilnego, administracyjnego i karnego. Każde postępowanie składa się z następujących po sobie ogniw - etapów, tworzących tok procesu. Proces zmierza do określonego rezultatu, jest więc zamierzoną działalnością ludzką. W toku procesu jedynie sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości (art. 175 Konstytucji RP).

Wyróżniamy następujące postępowania sądowe

• Postępowanie sądowo-administracyjne

Rodzaj postępowania opartego na sprawach z zakresu kontroli administracyjnej. Decyzyjnym organem jest Sąd Administracyjny. Przykładowymi sprawami tego postępowania mogą być skargi dotyczącego administracji, postępowań wydanych w sprawach administracyjnych, bezczynność i naruszenia organów administracji czy inne akty związane z administracją. Postępowanie sądowo-administracyjne oparte jest na przepisach Kodeksu Postępowania Administracyjnego.

• Postępowanie cywilne

Inaczej proces cywilny - stanowi zespół norm i zasad który reguluje istotę postępowania w sprawach zakresu prawa cywilnego. Stronami postępowania są zazwyczaj osoby fizyczne i osoby prawne. Przykładowymi sprawami tego postępowania mogą być procesy określające własności, spadku, alimentów, majątku. Obejmują również prawo pracy i zobowiązań. Postępowanie cywilne oparte jest na Kodeksie Postępowania Cywilnego.

• Postępowanie karne

Celem tego postępowanie jest głównie ustalenie co do słuszności oskarżenia, czy doszło do przestępstwa (inaczej czynu zabronionego) oraz wykrycie i ukaranie sprawcy. Postępowanie karne oparte jest na Kodeksie Postępowania Karnego.

Prowadzenie postępowania wiąże się z ponoszeniem kosztów sądowych.

Organy procesowe w postępowaniu sądowym

Każdy z organów państwowych posiada upoważnienie do wydawania decyzji procesowych. Przykładami takich organów są m.in. Żandarmeria Wojskowa, Policja, ABW, CBŚ czy Straż Miejska.

Skład orzekający sądu, zależy od rodzaju sprawy. Wyróżniamy:

• Skład jednoosobowy (sprawy karne)
• Skład trzech sędziów (sprawy złożone)
• Skład jednego sędzi i dwóch ławników (sprawy o zbrodnie)
• Skład dwóch sędziów i trzech ławników (sprawy o kary dożywotniego więzienia)

Sędziowie powoływani są przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Krajowego Rejestru Sądowego oraz sprawują swój zawód dożywotnio. Oczywiście ze względu na wiek, słaby stan zdrowia czy emeryturę mogą zostać zawieszeni w wykonywaniu zawodu niemniej jednak usunięcie bądź zawieszenie może nastąpić tylko na podstawie orzeczenia sądu. Obejmuje ich również immunitet, tzn. że sędziowie nie mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności karnej, pod warunkiem, że zostali złapani "na gorącym uczynku". Obowiązuje ich również apolityczność (brak możliwości przynależenia do partii politycznych oraz niepołączalność- nie mogą wykonywać żadnego innego zawodu.

Ławnicy natomiast powinni posiadać co najmniej średnie wykształcenie i mieścić się w przedziale wieku 30-65 lat. Powinni być niekarani i posiadać nieskazitelną opinię społeczeństwa.

Uczestnicy postępowania sądowego

• Strona procesowa - może być nią podmiot oskarżający bądź oskarżony. Do tej grupy zaliczyć możemy oskarżyciela, oskarżyciela publicznego, oskarżyciela posiłkowego oraz oskarżyciela prywatnego.
• Pokrzywdzony - osoba wnosząca o postępowanie, która z reguły poniosła uszczerbek na zdrowiu/ materialny. Ma przywilej pomocy materialnej jak i zdrowotnej (np. psycholog)
• Oskarżony - osoba, wobec której toczy się postępowanie sądowe. Nie posiada on obowiązku dochodzenia niewinności nie mniej jednak posiada prawo do obrony.
• Powód
• Pozwany

Reprezentanci strony procesowej to osoby, które przedstawiają stronę i są nimi: obrońca, pełnomocnik (adwokaci bądź radcy prawni-nie więcej niż trzech) oraz przedstawiciel ustawowy (rodzice, opiekunowie prawni).

Osobowe źródła dowodowe

Każda z wezwanych stron musi mieć świadomość odpowiedzialności kary składania fałszywych zeznań. Szczególnymi przypadkami są świadkowie incognito oraz świadkowie koronni. Status incognito określa się w przypadku podejrzenia, iż ich życie, zdrowie czy bezpieczeństwo jest narażone. Status świadka koronnego mogą otrzymać podejrzani, dzięki którym sprawa może się zakończyć szybciej i pomyślniej a wyrok będzie bezprecedensowy. W takiej sytuacji świadek koronny posiada nietykalność i wszelkie postępowania sądowe dotyczące tej osoby są umorzone. Zobacz także: krzywoprzysięstwo.

Wyzwania i zalety postępowania sądowego

Długotrwałość i skomplikowanie postępowania

Długotrwałość i skomplikowanie postępowania sądowego stanowią istotne wyzwania dla stron i systemu sądownictwa. Przykładem długotrwałych spraw sądowych mogą być procesy rozwodowe, które często trwają wiele miesięcy, a nawet lata. Skomplikowane sprawy dotyczące np. oszustw finansowych czy przestępstw zorganizowanych również wymagają wielu etapów i czasochłonnego zbierania dowodów.

Długotrwałe postępowania sądowe mogą mieć negatywny wpływ na strony, zarówno emocjonalnie, jak i finansowo. Długotrwały stres związany z oczekiwaniem na rozstrzygnięcie może prowadzić do pogorszenia zdrowia psychicznego i fizycznego stron. Ponadto, długotrwałe postępowanie sądowe wiąże się z wysokimi kosztami, które mogą obciążać strony i prowadzić do trudności finansowych.

Długotrwałość postępowania sądowego może również wpływać na zaufanie do systemu sądownictwa. Jeśli strony czekają zbyt długo na rozstrzygnięcie swoich spraw, mogą zacząć wątpić w efektywność i sprawiedliwość sądów. To z kolei może prowadzić do naruszania zaufania do instytucji odpowiedzialnych za wymiar sprawiedliwości.

Skomplikowane sprawy i potrzeba specjalistycznej wiedzy

W skomplikowanych sprawach sądowych często niezbędna jest specjalistyczna wiedza. Przykładem mogą być sprawy związane z medycyną sądową, gdzie konieczne jest udział biegłego, który posiada odpowiednią wiedzę i doświadczenie w danym obszarze. Ponadto, w skomplikowanych sprawach istnieje konieczność prezentacji i oceny różnorodnych dowodów, co może stanowić wyzwanie dla sądów.

W skomplikowanych sprawach sądowych biegli i eksperci odgrywają kluczową rolę. Ich specjalistyczna wiedza pozwala na rzetelną analizę i ocenę dowodów, a także udzielenie odpowiednich ekspertyz i opinii sądowi. Biegli i eksperci mogą być powoływani zarówno przez strony, jak i przez sąd, aby dostarczyć niezbędnej wiedzy w danej dziedzinie.

Prezentacja i ocena dowodów w skomplikowanych sprawach sądowych stanowią wyzwanie. W takich sprawach często występuje wiele różnych rodzajów dowodów, takich jak dokumenty, ekspertyzy, zeznania świadków, które muszą zostać odpowiednio zinterpretowane i ocenione. Sądy muszą zadbać o przeprowadzenie sprawiedliwego i kompleksowego procesu prezentacji i oceny dowodów, co może wymagać czasu i specjalistycznej wiedzy.

Zalety postępowania sądowego

Postępowanie sądowe zapewnia ochronę praw i interesów stron. Zapewnienie równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości jest fundamentalnym aspektem postępowania sądowego. Bez względu na status społeczny, finansowy czy polityczny, każda strona ma prawo do sprawiedliwego procesu i możliwości obrony swoich praw.

Sądy mają obowiązek zapewnienia równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości dla wszystkich stron. To oznacza, że każda strona ma prawo do skorzystania z usług adwokata, uzyskania informacji na temat swoich praw i obowiązków oraz możliwość przedstawienia swoich argumentów przed sądem. Zapewnienie równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości jest istotnym elementem demokratycznego państwa prawa.

Postępowanie sądowe obejmuje również szereg gwarancji procesowych dla stron. To m.in. prawo do obrony, prawo do przesłuchania świadków, prawo do złożenia dowodów, a także prawo do uzyskania pisemnego uzasadnienia wyroku. Gwarancje procesowe zapewniają stronom uczestniczącym w postępowaniu pewność, że ich prawa i interesy zostaną należycie uwzględnione.

Możliwość rozstrzygnięcia sporów w sprawiedliwy sposób

Postępowanie sądowe daje możliwość rozstrzygnięcia sporów w sposób sprawiedliwy i zgodny z prawem. Niezawisłość i niezależność sądów są fundamentem, na którym opiera się sprawiedliwe rozstrzygnięcie. Sądy powinny być pozbawione wpływu politycznego czy ekonomicznego i zajmować się rozpatrywaniem spraw na podstawie obiektywnych przepisów prawa.

Niezawisłość i niezależność sądów są kluczowe dla zapewnienia sprawiedliwego rozstrzygnięcia. Sądy powinny działać niezależnie od innych organów władzy, takich jak rząd czy parlament, aby uniknąć wpływów zewnętrznych. Tylko w ten sposób strony mogą mieć pewność, że ich sprawy zostaną rozpatrzone w sposób obiektywny i zgodny z prawem.

Precedensy i jednolitość orzecznictwa odgrywają istotną rolę w zapewnieniu sprawiedliwości. Precedensy są to wcześniejsze decyzje sądowe, które są stosowane jako wytyczne w podobnych sprawach. Dzięki nim możliwe jest zapewnienie jednolitego i spójnego stosowania prawa. Równocześnie, sądy powinny mieć pewną elastyczność, aby uwzględnić zmieniające się warunki społeczne, gospodarcze i prawne.

Postępowanie sądowe — artykuły polecane

Postępowanie cywilne — Postępowanie karne — Czynność procesowa — Sądowy tytuł egzekucyjny — Ubezwłasnowolnienie — Koncesja — Czynny żal — Osoba fizyczna — Rzecznik Praw Obywatelskich

Bibliografia

• Bednarczyk P. (2014), Postępowanie o stwierdzeniu nabycia spadku, Wydawnictwo Lumina, Kraków
• Gnela B. (red.) (2012), Podstawy prawa dla ekonomistów, Wolters Kluwer, Warszawa
• Muras Z. (2017), Podstawy prawa, C.H. Beck, Warszawa

Autor: Aleksandra Stachura, Małgorzata Zawartka, Julita Stysial

Treść tego artykułu została oparta na aktach prawnych. Zwróć uwagę, że niektóre akty prawne mogły ulec zmianie od czasu publikacji tego tekstu.