Strategia

Strategia - to program ogólny działalności przedsiębiorstwa ukierunkowany na wykorzystanie potencjału produkcyjnego i zasobów dla osiągnięcia zamierzonych celów.

TL;DR

Strategia to program działalności przedsiębiorstwa, który ma na celu osiągnięcie zamierzonych celów. Słowo "strategia" pochodzi od greckiego "stratós" (armia) i "ágein" (dowodzić), przez co pierwotnie było używane jedynie w kontekście sztuki wojennej. Strategia może być definiowana jako planowanie, reakcja na otoczenie, sposób zachowania się wobec problemów. W strategii można wyróżnić pięć elementów: plan, wzorce, taktyki, pozycję, perspektywę. Strategia może mieć różne cechy, takie jak długoterminowy horyzont czasu, skupienie na zadaniu, wszechobecność i ocenę przez wskaźniki. Elementami strategii są misja, domena działania, przewaga strategiczna, cele strategiczne i program działania. Istnieją różne poziomy i rodzaje strategii, w zależności od kierunku zmian, rynku i produktu oraz relacji między przedsiębiorstwami. Strategia może być również rozumiana jako reakcja na otoczenie lub sposób zachowania się w obliczu problemów.

Etymologia słowa strategia

Słowo strategia pochodzi od słów "stratós" znaczy "armia", natomiast "ágein" - "dowodzić". W pierwotnej wersji utożsamiane było jedynie ze sztuką wojenną. "Strategós" oznaczało przewodzenie armii i tworzenie koncepcji walki. Wodzowie w odległych czasach zajmowali się nie tylko ruchami wojsk, lecz odpowiadali także między innymi za: stosunki dyplomatyczne, zaopatrzenie wojsk. Można więc stwierdzić, iż od odległych czasów strategia utożsamiana była z planowaniem oraz odpowiedzialnością za całość działań. Efektem ruchów wojsk miał być odniesiony sukces - wygranie bitwy, wojny. Podobnie teraz - przedsiębiorstwo realizując strategię oczekuje korzyści i wykonania zamierzonych działań.

Definicje strategii wg różnych autorów

• (A.D. Chandler 1962) Strategia wyraża cele długoterminowe przedsiębiorstwa, odpowiadające generalnym kierunkom działania, a także przedstawia alokację zasobów, jakie są niezbędne do realizacji przyjętych celów.
• (W.F. Gluck 1980) Strategia jest nadrzędnym i integratywnym planem, określającym korzyści firmy w związku z oczekiwaniami i wyzwaniami otoczenia.
• (P. Wright, Ch. Pringle, M. Kroll; 1992) Strategia odnosi się do planowanych wyników (określonych przez naczelne kierownictwo firmy) w związku z misją i celami przedsiębiorstwa.
• (R.W. Griffin 1996) Dobrze pomyślana strategia koncentruje się na czterech podstawowych czynnikach: 1) zasięgu strategii - zespole rynków, na których organizacja będzie konkurować; 2) dystrybucji zasobów - sposobie, w jaki organizacja rozdziela swe zasoby pomiędzy różne zastosowania; 3) wyróżniającej kompetencji - tym, co organizacja robi szczególnie dobrze; 4) synergii - sposobie, w jaki różne dziedziny działalności firmy uzupełniają się lub wspomagają.
• (J.Stoner, R. Freeman, D. Gilbert 1997) Strategia - szeroki program wytyczania i osiągania celów organizacji; reakcja organizacji w czasie na oddziaływanie jej otoczenia.

Strategia:

• to ogólny program definiowania i realizacji organizacji, czyli określenie co dana organizacja zamierza robić,
• to układ w czasie reakcji organizacji na jej otoczenie, czyli to co organizacja rzeczywiście robi,
• określa rolę organizacji, jej miejsce w społeczeństwie,
• definiuje misję organizacji (szczególny powód jej istnienia, wyróżniający ją od innych),
• formułuje zadania, które należy wykonać, by zrealizować cele.

Interpretacja strategii 5P

H. Mintzberg zaproponował nowatorski sposób patrzenia na strategie. Jego koncepcja zakłada wzięcie pod uwagę i wykorzystanie wszystkich 5 elementów rozpoczynających się na literę P:

• plan - planowanie jest pierwszym jednym z najważniejszych elementów każdej strategii,
• pattern - wzorce według których przedsiębiorstwo powinno postępować, aby osiągnąć zamierzone cele,
• ploy - rozumiane jako taktyka działania przedsiębiorstwa poprzez uzyskiwanie przewagi konkurencyjnej,
• position - określenie miejsca w obecnym otoczeniu konkurencyjnym,
• perspective - perspektywa patrzenia na przyszłość.

Cechy strategii

• horyzont czasu - odległy z punktu widzenia wykonania czynności i występowania ich efektów,
• skupienie wysiłków na danym zadaniu (jednak w ten sposób ogranicza się zasoby dla innych rodzajów działalności),
• układ decyzji - podejmowanie wielu decyzji określonego typu w czasie, muszą się one wspierać, tworzyć konsekwentny układ,
• wszechobecność- strategia obejmuje szerokie pasmo działań,
• podlega ocenie przez wskaźniki,
• uwzględnia zasoby konkurencji.

Elementy strategii

Strategia przedsiębiorstwa jest zbiorem pięciu elementów (K. Obłój,2001 s. 384-385):

• misji - czyli wyrażenie w prostym jasnym przekazie zamierzeń i aspiracji organizacji,
• domeny działania - poprzez określenie rynków zbytu i sposobu dystrybucji dóbr i usług,
• przewagi strategicznej - zyskać miano lidera w prowadzonej działalności, stać się najlepszym z najlepszych,
• celów strategicznych - poprzez określenie konkretnych celów przedsiębiorstwa do zrealizowania w przyszłości,
• funkcjonalnego programu działania - opracowanie planu w celu wdrożenia strategii w codziennych zachowaniach organizacji.

Poziomy strategii

• strategia przedsiębiorstwa - kształtowana przez naczelne kierownictwo, wyznacza kierunek działań,
• strategia biznesu - wybór rodzaju przewagi konkurencyjnej,
• strategie funkcjonalne - czynności na poziomie jednostki operacyjnej.

Rodzaje strategii

ze względu na kierunek zmian

• rozwojowe - dowodzi ekspansywności firmy przez inwestycje, udział w rynku, dywersyfikację produkcji,
• stabilizujące - stabilna pozycja firmy w otoczeniu, "gra na zwłokę", oczekiwanie na bardziej sprzyjający moment działania,
• naprawcze - z jednej strony nastawiona na reorganizację(w związku ze stwierdzonymi błędami działania firmy), z drugiej strony ukierunkowana na stworzenia mechanizmów zabezpieczających firmę przed potencjalnymi zewnętrznymi i wewnętrznymi zakłóceniami,
• defensywne - orientacja nastawiona na przetrwanie,
• kombinowane - połączenie powyższych rodzajów strategii.

ze względu na rynek i produkt (H.I. Ansoff)

• penetracja rynku - ekspansja rynkowa,
• rozwój rynku - ekspansja rynkowa,
• rozwój produktu - ekspansja technologiczna,
• dywersyfikacja - ekspansja rynkowa i technologiczna.

ze względu na relacje między przedsiębiorstwami

• konkurencji (walka, porozumienie, unikanie, ignorowanie),
• współpracy.

Strategia jako sposób reakcji na otoczenie

Inny punkt widzenia na strategię to definiowanie jej jako sposób reakcji przedsiębiorstwa na otoczenie, gdzie strategią określa się plany opracowywane w obliczu planów konkurencji (M.Koontz, C.O'Donnell 1969, s. 518) albo jest to sposób kształtowania relacji między organizacją i jej otoczeniem, ciąg spójnych wzorców w strumieniach decyzji organizacyjnych dotyczących otoczenia (H.Mintzberg 1979, s. 25). Miejsce organizacji w otoczeniu zostało zilustrowane na poniższym rysunku.

Rys. Firma i jej otoczenie

Źródło: (Z. Chrościcki 1999, s. 123)

Strategia jako sposób zachowania się w obliczu problemów

Odmiennym podejściem do rozumienia strategii, są definicje odnoszące się do sposobu zachowania się organizacji w obliczu problemów.

Z jednej strony strategia rozumiana jest jako ciąg decyzji określających zachowanie organizacji w pewnym przedziale czasu (H.A.Simon 1976, s. 163) z drugiej zaś strony, strategia to zespół idei i konstrukcji, poprzez które firma rozpoznaje, interpretuje i rozwiązuje określone problemy oraz zgodnie z którymi wybiera i podejmuje określone działania (B.Hedberg, S.Jonsson 1977, s. 6)

Wszystkie powyższe podejścia wydaje się uwzględniać definicja, wedle której strategia to określona koncepcja złożonego działania (plan działań), polegająca na formułowaniu wiązki długookresowych celów przedsiębiorstwa i ich modyfikacji w zależności od zmian zachodzących w jego otoczeniu, wyborze zasobów i środków niezbędnych do realizacji tych celów oraz sposobów postępowania zapewniających optymalne ich rozmieszczenie i wykorzystanie w celu elastycznego reagowania na wyzwania rynku i zapewnienia przedsiębiorstwu korzystnych warunków egzystencji i rozwoju oraz wzrostu ekonomicznego (W.M. Grudzewski, I.K. Hejduk, 2001 s. 86).

Z pewną modyfikacją powyższej definicji można spotkać się w pracy Jana Krzysztofa Solarza, który uzupełnia ją o stwierdzenie, że strategia jest to świadomie wybrana koncepcja systemowego działania, polegająca na kształtowaniu warunków powstania niszy rynkowej (Solarz J.K. 1997, s. 78)

Patrz także:

• Determinanty systemu zarządzania strategicznego
• Bariery mobilności wewnątrzsektorowej
• Bilans społeczny organizacji
• Koło strategii
• Luka strategiczna
• Macierz BCG - metodyka obliczeniowa
• Model zarządzania strategicznego
• Orientacja rynkowa
• Orientacje przedsiębiorstw w marketingu
• Proces budowy strategii
• Wzrost ukierunkowany
• Zorientowanie na wyniki

Strategia — artykuły polecane

Podejście systemowe do diagnozy organizacji — Misja i wizja — Strategia organizacyjna — Zarządzanie marketingowe — Plan — Koncepcje zarządzania — Cele organizacji — Program działalności globalnej przedsiębiorstwa — Strategiczne zarządzanie zasobami ludzkimi

Bibliografia

• Ansoff M. (1985), Zarządzanie strategiczne, PWE, Warszawa
• Begg D., Fischer S., Dornbusch R. (2014), Mikroekonomia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Chandler A. (1972), Strategy and Structure, MIT Press, Cambridge
• Chrościcki Z. (1999), Konsulting w zarządzaniu, Poltext, Warszawa
• Gierszewska G., Romanowska M. (2017), Analiza strategiczna przedsiębiorstwa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Grudzewski W., Hejduk I. (2001), Projektowanie systemów zarządzania, Difin, Warszawa
• Hedberg B., Jonsson S. (1977), Formułowanie strategii jako proces nieciągły, Problemy Organizacji, nr 2
• Koontz M., O'Donnell C. (1969), Zasady zarządzania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
• Mintzberg H. (1979), The Structuring of Organization, Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs
• Obłój K. (2007), Strategia organizacji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
• Simon H. (1976), Działanie administracji, PWN, Warszawa
• Solarz J. (1997), Zarządzanie strategiczne w bankach, Poltext, Warszawa
• Stabryła A. (2005), Zarządzanie strategiczne w teorii i praktyce firmy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Kraków
• Woźniak K. (2005), System informacji menedżerskiej jako instrument zarządzania strategicznego w firmie, praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków
• Zakrzewska-Bielawska A. (2012), Strategia przedsiębiorstwa, Podstawy zarządzania. Teoria i ćwiczenia, Oficyna Wolters Kluwer, Warszawa
• Zakrzewska-Bielawska A. (2013), Relacja między strategią a strukturą organizacyjną, Zeszyty Naukowe Politechniki Łódzkiej, Nr 1095

Autor: Krzysztof Woźniak, Agata Ficek, Katarzyna Kuleta