Aktywa obrotowe

Aktywa obrotowe to składniki, które nie są trwale związane z jednostką. Zasoby obrotowe, na skutek prowadzonej działalności gospodarczej, znajdują się w ciągłym ruchu, a przechodząc przez kolejne fazy tej działalności przyjmują inną postać. Korzyści ekonomiczne osiągane z tych aktywów realizowane są w okresie krótszym niż jeden rok. Jest to jedna z dwóch podstawowych grup aktywów.

TL;DR

Aktywa obrotowe to składniki, które nie są trwale związane z jednostką i są w ciągłym ruchu. Klasyfikują się one na zapasy, należności krótkoterminowe, inwestycje krótkoterminowe i krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe. Zapasy to materiały, półprodukty, produkty gotowe, towary i zaliczki na dostawy. Należności krótkoterminowe to należności od jednostek powiązanych i pozostałych. Inwestycje krótkoterminowe to nabyte aktywa finansowe, środki pieniężne i inne inwestycje. Aktywa obrotowe są kontrolowane przez jednostkę i przynoszą korzyści ekonomiczne w ciągu roku.

Klasyfikacja aktywów obrotowych

Aktywa obrotowe obejmują cztery grupy:

• zapasy
• należności krótkoterminowe
• inwestycje krótkoterminowe
• krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Zapasy

Zapasy mają one postać materiałów, które zostały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby. Zapasy mogą trwale utracić swoją wartość, a więc odpis aktualizujący ich wycenę to nadwyżka wartości zapasów wynikająca z ksiąg rachunkowych, czyli ich cena nabycia bądź koszt wytworzenia, nad ceną zapasów netto, czyli nad kwotą pomniejszoną o koszty dokonania transakcji. Zaliczamy tutaj:

• materiały - zasoby obrotowe, których charakterystyczną cechą jest to, że w procesie produkcyjnym zużywają się całkowicie.

Materiały dzielimy na:

1. materiały podstawowe: zostają nabyte od dostawców lub wytworzone we własnym zakresie składniki majątku używane bezpośrednio w produkcji i przetwarzane na wyroby gotowe, do materiałów podstawowych zaliczamy również inwentarz żywy przeznaczony do uboju
2. materiały pomocnicze: są to materiały wspomagające proces produkcyjny bądź realizację usługi, mogą to być na przykład części zamienne do maszyn, środków transportu, urządzeń i innych środków trwałych używanych w przedsiębiorstwie, środki czystości, opakowania wielokrotnego użytku, paliwa, odpady użytkowe, produkty uboczne jak i odzyski
3. materiały w drodze: są to materiały, które nabyto, lecz nie znajdują się jeszcze w magazynie.

• półprodukty i produkty w toku:

1. półprodukty: są to takie wyroby, które przeszły pewne stadia produkcji i pozostają w przedsiębiorstwie do dalszej obróbki
2. produkty w toku: są to wyroby, których proces produkcyjny jeszcze się nie zakończył.

• produkty gotowe - są to produkty wytworzone przez jednostkę, niepodlegające dalszej obróbce, odpowiadające określonym normom technicznym, jakościowym; przeznaczone do sprzedaży odbiorcom zewnętrznym, są to także wyroby gotowe w drodze, jak też w obcym magazynie; produktem gotowym może być również inwentarz żywy nieprzeznaczony do uboju w przedsiębiorstwie, a także filmy i oprogramowanie komputerowe.
• towary - są to produkty gotowe, które zostały nabyte od dostawców w celu dalszej odsprzedaży, lecz nie mogą być przetworzone przez przedsiębiorstwo, możemy zaliczyć tutaj artykuły spożywcze w formie posiłków, jeżeli mamy do czynienia z działalnością gastronomiczną, produkty roślinne w sklepie.
• zaliczki na dostawy - są to środki pieniężne bądź inne świadczenia, które zostały przekazane dostawcy z góry, czyli przed otrzymaniem dostawy.

Należności krótkoterminowe

Należności krótkoterminowe - obejmują grupę należności, które stają się wymagalne w okresie nie przekraczającym 12 miesięcy do dnia bilansowego. Należności te obejmują:

• należności krótkoterminowe od jednostek powiązanych oraz
• należności krótkoterminowe od jednostek pozostałych.

Należności krótkoterminowe dzielą się na:

• należności z tytułu dostaw i usług - powstają w wyniku sprzedaży (w tym również sprzedaży ratalnej) kontrahentom produktów gotowych z odroczonym terminem płatności; możemy tutaj zakwalifikować: zapłacone dostawcom kaucje za opakowania, reklamacje w toku rozpatrzenia a także należności z tytułu leasingu operacyjnego
• należności dochodzone na drodze sądowej - są to takie należności, których uregulowanie musi zostać orzeczone przez sąd na przykład ze względu na kwestionowanie formalnoprawnej strony zobowiązania przez dłużnika lub też windykację dłużnika wzbraniającego się od zapłaty; możemy zaliczyć tu należności takie jak: należności z tytułu dostaw i usług - w sytuacji gdy klient nie zgadza się z kwotą długu, należności publicznoprawne na przykład z urzędem skarbowym co do zwrotu podatku VAT, należności od pracowników, należności od właścicieli a także inne należności
• należności z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz innych świadczeń - są to wszelkie należności publicznoprawne
• należności inne - są to między innymi należności od pracowników, należności finansowe oraz inne należności, poza należnościami dochodzonymi na drodze sądowej i nie są zaliczane do wyżej wymienionych grup.

Inwestycje krótkoterminowe

Inwestycje krótkoterminowe - obejmują nabyte aktywa finansowe w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych, wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków. Inwestycje te są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowej, daty ich nabycia bądź wystawienia. Zalicza się do nich:

• krótkoterminowe aktywa finansowe - są to aktywa wymagalne w ciągu 12 miesięcy od daty ich założenia. Obejmują one: krótkoterminowe aktywa finansowe w jednostkach powiązanych oraz w jednostkach pozostałych i możemy tutaj zaliczyć:

1. udziały lub akcji przeznaczonych do obrotu w najbliższym roku (nabytych w celach handlowych), odzwierciedlają one kontrolę, współkontrolę bądź znaczący wpływ
2. innych papierów wartościowych, obejmują one obligacje, dłużne papiery wartościowe wyemitowane w formie weksla oraz listy zastawne
3. udzielonych pożyczek na okres krótszy niż 1 rok, są one udzielane w celu pobierania pożytków w postaci odsetek
4. inne krótkoterminowe aktywa finansowe, np. lokaty bankowe założone na okres dłuższy niż 3 miesiące, a krótsze niż 12 miesięcy.

• środki pieniężne w postaci i inne aktywa pieniężne - są to aktywa, które mają postać środków płatniczych, walut obcych i dewiz wraz z odsetkami od tych środków; obejmują one:

1. środki pieniężne w kasie i na rachunkach - obejmują one gotówkę w kasie oraz na wszystkich rachunkach przedsiębiorstwa: na rachunku bieżącym (jest to rachunek główny, z którego wykonywane są wydatki operacyjne a także na który wpływają wpływy operacyjne), na rachunku pomocniczym (może to być rachunek założony przez przedsiębiorstwo w banku, w którym rachunek posiada kluczowy klient), na akredytywie (może to być akredytywo za granicą) oraz wyodrębnionym (na przykład na fundusz socjalny)
2. inne środki pieniężne - są to ekwiwalenty gotówki w formie czeków oraz weksli rozliczeniowych płatnych do 3 miesięcy, a także środki pieniężne w drodze i lokaty terminowe (do 3 miesięcy)
3. innych aktywa pieniężne - to czeki i weksle rozliczeniowe, które są wystawione na okres od 3 do 12 miesięcy.

• inne inwestycje krótkoterminowe - obejmują one takie inwestycje jak dzieła sztuki, antyki, wartościowe monety i inne przedmioty kolekcjonerskie; są to inwestycje, od których oczekuje się korzyści ekonomicznych z tytułu odsprzedaży w ciągu 12 miesięcy.
• krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe - zawierają one dodatkowe rozliczenia operacyjne i finansowe, które pozostają do rozliczenia w ciągu 12 miesięcy:

1. do rozliczeń operacyjnych możemy zaliczyć między innymi: koszty zakupu materiałów niewliczonych w cenę nabycia, opłacone z góry prenumeraty czasopism a także składki na ubezpieczenia majątkowe i osobiste, odpisy amortyzujące środki trwałe, które zostały poniesione jednorazowo, jednorazowo płacone podatki a także koszty przygotowania nowej produkcji do rozliczenia w ciągu roku obrotowego przedsiębiorstwa
2. do rozliczeń finansowych należą między innymi: odsetki i prowizje od kredytów bankowych a także pożyczek otrzymanych zapłacone z góry i pozostające do rozliczenia w ciągu roku obrotowego, opłaty za otrzymanie gwarancji bankowej również pozostające do rozliczenia w ciągu roku obrotowego a także różnica między wartością nominalną wyemitowanych papierów wartościowych a kwotą środków pieniężnych otrzymanych od inwestorów.

Aktywa wg Ustawy o rachunkowości z dnia 29.09.2004 z późniejszymi zmianami

Ustawa o rachunkowości klasyfikuje aktywa obrotowe jako "zasoby majątkowe kontrolowane przez jednostkę, o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które przyniosą jednostce w przyszłości ekonomiczne korzyści", Ustawa ta nadmienia ponadto, że zasoby te mają stanowić (Ustawa o rachunkowości, 2005):

• Aktywa rzeczowe (zapasy), które przeznaczone są do zbycia bądź zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub też w toku jednego cyklu operacyjnego (gdy ten trwa dłużej niż jeden rok),
• Aktywa finansowe, płatne i wymagalne w terminie jednego roku od dnia bilansowego lub też od daty ich nabycia (opcje), wystawienia (weksle), założenia (lokaty),
• Należności z tytułu dostaw i usług, z także całość lub część innych należności, które są zakwalifikowane do aktywów finansowych, a które stają się wymagalne w ciągu jednego roku od dnia bilansowego,
• Rozliczenia międzyokresowe czynne, których okres rozliczenia jest krótszy niż 12 miesięcy.

Aktywa obrotowe — artykuły polecane

Aktywa — Aktywa trwałe — Rachunek zysków i strat — Przychody i koszty finansowe — Pasywa — Koszty finansowe — Wycena składników bilansu — Materiał — Produkcja w toku

Bibliografia

• A. Helin, Ustawa o rachunkowości. Komentarz, wyd. C.H. BECK, Warszawa 2005, art.3
• A.Dyduch, J. Sawicka, A.Stronczek, Rachunkowość finansowa-wybrane zagadnienia, wyd. C.H. BECK, Warszawa 2004, s. 45-48
• E. Makowiak, Rzeczowe aktywa obrotowe w ujęciu krajowych i międzynarodowych regulacji rachunkowości, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Nr 41/2011
• Gierusz B. (2018), Podręcznik samodzielnej nauki księgowania, ODDK, Gdańsk
• J. Poteraj, Aktywa powszechnych towarzystw emerytalnych, 2014
• Padurek B., Zasady rachunkowości, Wrocław 2007r., s. 6-12
• Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości. Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591
• Wędzki D. (2014), Sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa według polskiego prawa bilansowego, Wolters Kluwer, Warszawa

Autor: Trębacz Justyna, Agnieszka Bąk, Anna Abram