Finansowa ocena projektu

Finansowa ocena projektu
Polecane artykuły
NPVR RAROC NPV ERR MIRR MNPV Okres zwrotu Wewnętrzna stopa zwrotu Planowanie finansowe

We współczesnej gospodarce rynkowej istnieje bardzo duża presja na właścicieli kapitałów. Są oni zmuszeni do ciągłego poszukiwania najefektywniejszych możliwości jego wykorzystania. Aby osiągnąć ten cel opłacalnej alokacji kapitału, inwestorzy wykorzystują rożne metody oceny racjonalności inwestycji. W teorii i praktyce wyróżnia się wiele metod w zależności od przyjętego kryterium. Z punktu widzenia czynnika czasu, techniki opłacalności przedsięwzięć inwestycyjnych dzielimy na: metody statyczne, zwane także prostymi oraz metody dynamiczne, zwane dyskontowymi.

Finansowa ocena projektu opiera się na kilku podstawowych zasadach:

• Rozpatrywanie i analiza projektu na wszystkich etapach cyklu życia — od etapu przed inwestycjami, aż do zakończenia projektu,
• Słuszność prognoz przepływów finansowych dla całego okresu rozliczeniowego,
• Porównywalność warunków porównania różnych projektów do wyboru optymalnego rozwiązania,
• Dodatni efekt z realizacji projektu,
• Uwzględnienie czynnika czasowego,
• Rachunkowość przyszłych kosztów finansowych i dochodów,
• Rachunkowość najbardziej istotnych skutków realizacji projektu,
• Uwzględnienie interesów wszystkich uczestników projektu,
• Ocena wpływu inflacji,
• Ocena wpływu ryzyka realizacji.

Celem oceny finansowej projektu jest wyczerpująca odpowiedź na trzy główne pytania:

• Jaka jest opłacalność inwestycji;
• Jaki jest okres zwrotu z inwestycji;
• Jakie są zagrożenia związane z projektem.

TL;DR

W artykule omówiono metody oceny finansowej projektów inwestycyjnych. Wyróżnia się metody statyczne, które nie uwzględniają wpływu czasu, oraz metody dynamiczne, które są bardziej złożone i uwzględniają długoterminowe projekty. Metody dynamiczne, takie jak wartość bieżąca netto, wskaźnik opłacalności inwestycji i wewnętrzna stopa zwrotu, są bardziej skuteczne w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Metody statyczne, takie jak okres zwrotu i rachunek porównawczy, są prostsze, ale mniej precyzyjne. Ocenę projektu inwestycyjnego należy jednak uwzględnić również inne aspekty, takie jak analiza ryzyka i analiza cyklu życia. Ocena finansowa projektu ma swoje ograniczenia, ale jest ważnym narzędziem do podejmowania decyzji inwestycyjnych.

Metody statyczne

Cechą charakterystyczną metod statycznych jest ocena efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych poprzez określenie w rożny sposób relacji rocznych (średnich lub docelowych) wpływów z inwestycji i całkowitych nominalnych nakładów niezbędnych do jej realizacji.

Metody te nie uwzględniają wpływu czasu, co oznacza, że poszczególne wielkości nie są różnicowane w kolejnych latach, a do obliczeń bierze się sumę spodziewanych nakładów i efektów lub wartości średnie, czy też wybrane z określonego okresu. Metody te tylko w przybliżony umowny sposób ujmują cykl budowy i poziom zaangażowania nakładów kapitałowych.

Proponuje się, aby w ocenie opłacalności przedsięwzięć inwestycyjnych metody proste stosować jedynie:

• we wstępnych fazach procesu przygotowania przedsięwzięć, gdy nie ma jeszcze szczegółowej i rozbudowanej informacji dotyczącej danego przedsięwzięcia inwestycyjnego,
• w wypadku przedsięwzięć o stosunkowo krótkim ekonomicznym cyklu życia, gdy różne rozłożenie w czasie nakładów i efektów nie wpływa w decydujący sposób na ocenę opłacalności przedsięwzięcia,
• w wypadku przedsięwzięć o niewielkiej skali, gdy zarówno nakłady, jak i efekty są niewielkie i nie naruszają pozycji rynkowej oraz sytuacji ekonomiczno-finansowej firmy realizującej dane przedsięwzięcie inwestycyjne.

Do najczęściej wymienianych i opisywanych w praktyce metod statycznych oceny przedsięwzięć inwestycyjnych zalicza się:

• Okres zwrotu
• Rachunek porównawczy kosztów
• Rachunek porównawczy zysku
• Rachunek porównawczy rentowności
• Przeciętna stopa zwrotu nakładów inwestycyjnych (ARR)
• Test pierwszego roku

Wyżej wymienione metody są najczęściej używanymi metodami statycznymi w ocenie projektów.

Zalety i wady

Do ich zalet zalicza się:

• prostotę,
• komunikatywność,
• przystępność dla szerokiego grona praktyków,
• jasność formuł,
• łatwość interpretacji uzyskanych wyników.

W literaturze przedmiotu nie mało jest również krytyki pod adresem tych metod. Można tu wyróżnić:

• nieuwzględnianie rozkładu płatności w czasie,
• niepewność, co do uzyskania przyszłych dochodów, które są jedynie wielkościami oczekiwanymi,
• koszty niewykorzystania możliwości związanych z wygenerowaniem przyszłych dochodów,
• nieuwzglednianie inflacji, która wpływa na zmniejszenie dochodów realnych.

Szerzej można by omawiać wady poszczególnych metod statycznych na konkretnych przykładach.

Pomimo dużej rozbieżności poglądów poszczególnych autorów co do obu grup metod oceny projektów inwestycyjnych, bardziej powszechna jest tendencja do wskazywania metod dynamicznych, jako skuteczniejszych i zapewniających podjecie efektywnej decyzji inwestycyjnej.

Metody dynamiczne

Ta grupa metod różni się złożonością i potrzebą uwzględnienia dużej liczby różnych aspektów. Zwykle są wykorzystywane do oceny długoterminowych projektów, które wymagają dodatkowych inwestycji w trakcie ich realizacji.

Wartość bieżąca netto (NPV). Wskaźnik ten odzwierciedla bezpośredni wzrost kapitału spółki, więc dla akcjonariuszy jest on najistotniejszy. Dodatnia wartość NPV jest kryterium akceptacji projektu inwestycyjnego. W przypadku, gdy konieczne jest dokonanie wyboru spośród kilku projektów, preferowany jest projekt o większej wartości NPV. Wartość bieżącej wartości netto oblicza się jako różnicę między zdyskontowanymi przepływami pieniężnymi wydatków i dochodów uzyskanych w trakcie realizacji projektu w okresie fakturowania. Aby obliczyć, należy znać kwotę początkowej inwestycji, przepływ środków pieniężnych z realizacji inwestycji w określonym momencie, krok obliczeniowy (miesiąc, kwartał, rok) i stopę dyskontową.

Wskaźnik opłacalności inwestycji (wskaźnik rentowności, PI). Wskaźnik ten rozumiany jest jako stosunek bieżącej wartości napływu pieniędzy do bieżącej wartości netto wypływu środków pieniężnych, biorąc pod uwagę inwestycję początkową. W formule obliczeniowej stosuje się takie wartości jak inwestycje przedsiębiorstw, przepływy pieniężne przedsiębiorstw w danym momencie, stopa dyskontowa i saldo zgromadzonego przepływu. Jeśli podczas obliczania wartość PI jest większa niż jeden, projekt powinien zostać zaakceptowany, a mniejsza - odrzucony. Kryterium jest ważny przy wyborze projektu z takimi samymi wskaźnikami NPV, ale z różnymi objętościami wymaganych inwestycji.

Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) lub wewnętrzna stopa zwrotu z inwestycji to wartość stopy dyskontowej, przy której wartość bieżąca netto projektu wynosi zero. Obliczenie tego współczynnika jest konieczne w celu określenia maksymalnego dopuszczalnego poziomu kosztów projektu. Na przykład, jeśli projekt jest finansowany z pożyczki z banku komercyjnego, IRR pokazuje górny limit poziomu stopy procentowej banku, nadwyżka którego pokazuje, że projekt inwestycyjny jest nieopłacalny.

Zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu (MIRR) pozwala wyeliminować brak wewnętrznej stopy rentowności, która może powstać w przypadku powtarzającego się odpływu pieniędzy, na przykład w długoterminowej budowie nieruchomości. Reinwestowanie w tym przypadku odbywa się według stopy wolnej od ryzyka, której wysokość można ustalić na podstawie analizy rynku.

Oprocentowanie z rabatem (DPP) nie ma wad w statycznej metodzie obliczania okresu zwrotu, ponieważ uwzględnia wartość pieniądza w czasie. W przypadku dyskontowania, okres spłaty wzrasta, a projekt akceptowany przez kryterium PP może nie być do zaakceptowania przez DPP. Definicja okresu zwrotu jest pomocnicza w stosunku do wewnętrznej formy rentowności lub wartości bieżącej netto.

W praktyce często zdarza się, że z powodu braku wystarczającego doświadczenia zespołu w domu utracone w wyborze metod i oprogramowania do obliczania efektywności inwestycji, odpowiednio dobrany zestaw wskaźników, priorytetów i szacunków obiektów. W rezultacie wnioski nie zawsze uwzględniają interesy wszystkich uczestników projektu i są czasem subiektywne. W niektórych przypadkach obiektywny obraz może wymagać dodatkowych obliczeń podobnych wskaźników przy zaangażowaniu niezależnych ekspertów. (J. Kisielnicki 2011, s. 57)

Finansowa ocena projektu - ograniczenia

Finansowa ocena projektu ma swoje ograniczenia i słabe strony:

• Ocena projektu oparta jest na oszacowaniach i założeniach. Dokładność wyników zależy od poprawności tych szacunków i założeń.
• Oceny są oparte na danych historycznych, które mogą nie być dobrze przystosowane do przyszłych wyników.
• Prognozy są narażone na ryzyko niedoszacowania wyników ze względu na nieprzewidziane zmiany w otoczeniu rynkowym.
• Niektóre czynniki, takie jak zmiany technologiczne, nie są uwzględniane w analizie finansowej.
• Prognozy są zależne od założonych warunków rynkowych, które mogą się zmieniać w miarę upływu czasu.
• Analiza finansowa zakłada, że wszystkie zasoby są wykorzystywane w najbardziej efektywny sposób. Jest to jednak trudne do osiągnięcia w praktyce.
• Wreszcie, analiza finansowa nie uwzględnia wszystkich czynników, które mogą mieć wpływ na wyniki projektów, takich jak wpływ społeczny czy polityczny.

Finansowa ocena projektu - inne związane podejścia

• Analiza porównawcza – porównanie wyników projektu z wynikami innych projektów w celu porównania możliwości inwestycyjnych.
• Analiza ryzyka – ocena wpływu wahań na wyniki projektu, w tym możliwość przewidzenia i zapobiegania stratom.
• Analiza wskaźnikowa – ocena wyników projektu za pomocą wskaźników, takich jak stopa zwrotu, zwrot z zainwestowanego kapitału i rentowność inwestycji.
• Analiza porównawczo-ryzyka – połączenie obu powyższych podejść, które uwzględnia i porównuje ryzyko w stosunku do innych możliwych opcji inwestycyjnych.
• Analiza cyklu życia – ocena wszystkich kosztów i korzyści w każdym etapie cyklu życia projektu, w tym inwestycji, działalności operacyjnej, utrzymania i zakończenia działalności.

Bibliografia

• Borowiecki R., Efektywność przedsięwzięć rozwojowych, AE w Krakowie, Warszawa-Kraków 1995
• Florio M., (2008), Przewodnik po analizie kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych, "Analiza finansowa", nr 2
• Gawron H., Ocena efektywności inwestycji, AE Poznań; Poznań 1997
• Gostkowska T., - Drzewicka, Projekty inwestycyjne - finansowanie, metody i procedury oceny, Gdańsk 1999
• Kisielnicki J., (2011), Zarządzanie projektami, Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska, Warszawa
• Pabianiak P., (2010), Ocena efektywności projektów inwestycyjnych, "Analiza finansowa", nr 7
• Rogowski W., Rachunek efektywności przedsięwzięć inwestycyjnych, Oficyna Ekonomiczna; Warszawa 2004
• Sartori D., (2015), Przewodnik po analizie kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych, "Analiza finansowa", nr 2
• Wysocki R., (2013), Efektywne Zarządzanie projektami, Wydawnictwo Helion, Gliwice

Autor: Milena Pasternak, Valentyn Shamych