System gospodarczy

System gospodarczy - zbiór składników gospodarczo-ekonomicznych; element podstawowy całości systemu społecznego, połączonego i wzajemnie oddziałującego z innymi częściami składowymi oddzielony wyraźną granicą od środowiska zewnętrznego. Pierwotną przyczyną powstania systemu gospodarczego była potrzeba wytwarzania dóbr (J. Gardawski, L. Gilejko, J. Siewierski, R. Towalski 2006, s. 40-48). Obecnie rzeczywistość gospodarcza kształtowana jest poprzez system prawny, określający reguły i działania systemu gospodarczego. W dzisiejszych czasach utopijny system gospodarczy stawia przede wszystkim na wolność przedsiębiorcy i ich równość wobec siebie (konkurencyjność), a celem jest rozwój gospodarczy i zwiększenie produktywności.

TL;DR

System gospodarczy to zbiór składników gospodarczo-ekonomicznych, które są podstawą systemu społecznego. Istnieją różne rodzaje systemów gospodarczych, takie jak socjalizm, kapitalizm i system mieszany. Gospodarka centralnie planowana jest kontrolowana przez państwo, podczas gdy gospodarka rynkowa polega na samodzielnym podejmowaniu decyzji przez podmioty gospodarcze. System gospodarczy jest systemem otwartym, reagującym na bodźce zewnętrzne. Może mieć zarówno sprzężenie dodatnie, jak i ujemne. W kontekście budowlanym, system gospodarczy oznacza budowę domu przez inwestora, który sam organizuje pracę i często sam uczestniczy w budowie w celu oszczędności kosztów.

Rodzaje systemów gospodarczych

System gospodarczy, jako element systemu społecznego państwa, tak samo jak system polityczny i system prawny jest uzależniony od kierunku i celów, do których dąży państwo. Występuje silne oddziaływanie na linii państwo - gospodarka. Z socjologicznego punktu widzenia pojawiają się różne idee gospodarcze, w których próbuje się wyróżnić rolę państwa w gospodarce jako podmiotu. Najbardziej rozpowszechnionymi systemami gospodarczymi są:

• system socjalistyczny;
• system kapitalistyczny;
• system gospodarczy mieszany (publiczna lub prywatna własność środków produkcji), jak podaje M. Powell jest to fuzja sektora publicznego z prywatnym (M. Powell 2010, s. 22).

Gospodarki współczesnych państw średnio i wysoko rozwiniętych polegają na zaspakajaniu potrzeb, poprzez wytwarzanie produktów (usług i towarów). Do produkcji dóbr potrzebne są zasoby gospodarcze (tj. kapitał, ziemia, praca, technologia i informacja). System gospodarczy, aby działał poprawnie zakłada również dystrybucje i konsumpcje wytworzonych dóbr.

System gospodarczy planowy a rynkowy

Główną cechą podziału gospodarki na różne jej odmiany jest odpowiedź na pytanie "Kto podejmuje decyzje - państwo czy przedsiębiorca?". Wyróżnia się dwa najbardziej powszechne i globalne modele gospodarcze:

• Gospodarka centralnie planowana (socjalizm);
• Gospodarka rynkowa (kapitalizm);

W przypadku gospodarki mieszanej praktycznie nigdy nie zachodzi balans pomiędzy sektorem publicznym i prywatnym. Moment, w którym funkcjonuje system mieszany często jest przejściowym rzadko kiedy jest to system stały.

Gospodarka planowa

System gospodarczy centralnie planowany to taki, w którym decyzyjność należy do władzy centralnej. Państwo podejmuje decyzje w sprawie produkcji, dystrybucji, inwestycji i cen produktów. Gospodarka centralnie planowana jest charakterystyczna dla ustrojów socjalistycznych, często określana jest nakazową, ponieważ decyzje jakie podejmuje rząd w związku z działaniami gospodarczymi są narzucane (są to nakazy lub ścisłe wytyczne). Każda decyzja podjęta przez władze musi zostać wykonana pod groźbą sankcji. Całość planu gospodarczego wcielanego w życie ma własne konkretnie określone ramy według których muszą pracować wykonawcy. Stałość cen i jednolitość produkcji powoduje całkowity brak jakiejkolwiek konkurencji.

Gospodarka rynkowa

System gospodarczy rynkowy opiera się na podejmowaniu decyzji (związanych z działaniami dotyczącymi produkcji, dystrybucji, inwestycji, działań rynkowych i ustalania cen) przez podmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, rządy państw i gospodarstwa domowe) samodzielnie. Każdy ruch jaki podejmuje poszczególny podmiot gospodarczy jest podejmowany w ramach własnego interesu podmiotu decydującego. Decyzje podejmowane przez poszczególne podmioty gospodarcze mogą być ze sobą związane lub od siebie uzależnione, lecz nie narzucone odgórnie. Głównym celem każdego podmiotu gospodarczego istniejącego na rynku jest maksymalizacja zysku, przedsiębiorca lub przedsiębiorstwo dążą do jak największego przychodu przy jak najmniejszym finansowaniu (kosztach). W systemie gospodarki rynkowej duże znaczenie ma konkurencyjność na rynku. Dzięki różnicom w ofertach różnych podmiotów gospodarczych przedsiębiorca podejmujący decyzje jest w stanie wybrać najkorzystniejszą lub całkowicie wycofać się z całości inwestycji (nie ma odgórnego przymusu). Gospodarka rynkowa według wielu ma również wady, przeciwnicy tego systemu wskazują m.in. na pogłębianie się różnic ekonomicznych w społeczeństwie wynikających z braku regulacji lub jakiejkolwiek stałej kontroli gospodarki państwa. Z punktu socjologicznego zakładają, że system ten nasila egoizm społeczny.

Funkcjonowanie systemu gospodarczego

System gospodarczy jest systemem otwarty, stale reagujący na bodźce. Ciągłość reagowania na czynniki zewnętrzne spowodowana jest dużą ilością zmiennych wpływających na całość systemu. Wyróżnia się czynniki należące do grupy wejścia (tj. technologia, materiały, metody i ludzie) i wyjścia (tj. usługi, produkty, informacje i wartości). Czynniki wejścia wpływają na procesy przekształceń (transformacji), do których należy m.in.: marketing, strategia finansowa, zarządzanie zasobami ludzkimi, określanie planów (wdrażanie innowacji), proces produkcji i wiele innych. Procesy transformacji kształtują i działają na czynniki wyjścia, dzięki czemu np. klient otrzymuje końcowy produkt lub usługę. Klient poza opłata daje informacje producentowi (określa poziom swojego zadowolenia, przyczynia się do promocji - może polecić naszą usługę lub produkt innym). Informacje otrzymywane z zewnątrz np. dotyczące sprzedaży, dochodzące do systemu to sprzężenie zwrotne. Dla prawidłowego działania sprzężenia zwrotnego konieczna jest jego sprawność i rzetelność. Im szybciej i konkretniej informacja zwrotna dotrze do producenta, tym lepiej mogą zostać wdrożone działania korygujące lub usprawniające. Występują dwa rodzaje sprzężeń: dodatnie (gdy opinie są pozytywne i możemy ulepszać nasze wyniki) i ujemne (gdy efekty naszej działalności nie są zadowalające, mamy niedobór lub nadmiar, zadłużamy się albo nie dotrzymujemy terminów). (K. Klinkiewicz 2016, s. 207-211)

Budowa domu systemem gospodarczym

System gospodarczy w kontekście budowlanym jest to sposób budowy domu, gdzie inwestor jest również organizatorem budowlanym. Głównym celem budowania systemem gospodarczym jest jak największa optymalizacja kosztów, poprzez wykonywanie pracy organizatorskiej i często osobista praca przy budowie. Inwestor, najczęściej przyszły właściciel domu osobiście zatrudnia podwykonawców (specjalistów w dziedzinach wyspecjalizowanych - posiadających konkretne uprawnienia), kupuje materiały, a także często sam uczestniczy w budowie (wykonując proste czynności). W takim stylu budowania często pomaga rodzina lub znajomi (minimalizując koszty robocizny). (H. Augustyniak, J. Łaszek, K. Olszewski, M. Widłak, 2013) Duże oszczędności inwestor może zyskać na materiałach budowlanych, które sam musi kupić i przetransportować, a także dobierając często poszczególnych podwykonawców osobiście. Najczęściej ten sposób budowy domu wykorzystywany jest przez ludzi posiadających wykształcenie budowlane lub ludzi określanych mianem tzw. "złotej rączki", którzy samodzielnie potrafią wykonać wiele czynności. System ten najczęściej używany był w czasach powojennych, gdy ludzi nie było stać na zatrudnianie firmy budowlanej.

System gospodarczy — artykuły polecane

Centralne planowanie — Cechy gospodarki rynkowej — Zapotrzebowanie — Alokacja zasobów — Behawioralna teoria przedsiębiorstwa — Gospodarka rynkowa — Zasób — Czebol — Kooperacja

Bibliografia

• Augustyniak H., Łaszek J., Olszewski K., Widłak M. (2013), Polityka mieszkaniowa i otoczenie regulacyjne sektora mieszkaniowego, Czasopismo Bezpieczny Bank
• Gardawski J., Gilejko L., Siewierski J., Towalski R. (2006), Socjologia Gospodarki, Difin, Warszawa
• Klincewicz K. (red.) (2016), Zarządzanie, organizacje i organizowanie. Przegląd perspektyw teoretycznych, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
• Mączyńska E., Pysz P. (2018), Społeczna gospodarka rynkowa: Polska i integracja europejska, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa
• Powell M. (2011), Zrozumieć wielosektorową gospodarkę dobrobytu. Współczesna polityka społeczna, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP, Warszawa
• Sztompka P. (2012), Socjologia. Analiza społeczeństwa, Wydawnictwo Znak, Kraków
• Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej Dz.U. 2004 nr 173 poz. 1807

Autor: Piotr Rak